انواع انسولین چیست؟

انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده تولید می شود و وظیفه انتقال قند خون یا همان گلوکز را از خون به سلول ها برای تولید انرژی برعهده دارد . در صورتی که بدن انسولین کافی برای این کار تولید نکند، قند مورد نیاز سلول ها به آن نمی رسد و در خون باقی مانده و باعث افزایش قند خون و دیابت می شود. افراد مبتلا به دیابت قادر به تولید انسولین به اندازه کافی نیستند و باید برای جبران آن، انسولین تزریق کنند. انسولین یک داروی ساخته شده توسط بشر است که برای کنترل دیابت نوع یک یا دو تجویز می شود.

انسولین ها بر اساس سرعت عملکرد آن به 5 دسته تقسیم می شوند. همچنین، از نظر شکل ظاهری نیز به دو دسته شفاف و کدر تقسیم می شوند که نوع کدر آن را باید قبل از مصرف به خوبی مخلوط کرد تا شفاف شود اما اگر نوع شفاف آن کدر شد، باید دور ریخته شود. در ادامه به معرفی هریک از انواع انسولین از نظر سرعت اثرگذاری و ظاهری را بررسی می کنیم.

انواع انسولین از نظر مدت زمان اثرگذاری

انواع انسولین براساس سرعت و مدت زمان ماندگاری در بدن 5 نوع است. برخی از آنها به سرعت بعد از تزریق اثر گذاشته و تا مدت ها در بدن باقی می مانند درحالیکه برخی دیگر زمان بیشتری برای اثرگذاری نیاز دارند. انتخاب نوع انسولین مناسب برای شما با تشخیص پزشک است. لذا، اگرچه این دارو بدون تجویز در دسترس نیست، اما بازهم بدانید که باید از مصرف خودسرانه آن جدا خودداری کنید.

1. انسولین سریع الاثر

انسولین سریع الاثر در عرض چند دقیقه شروع به اثر کردن می کند و تأثیرش تا چند ساعت باقی می ماند. این نوع انسولین حدود 15 دقیقه بعد از تزریق شروع به کار می کند و براساس نحوه مصرف بین 3 تا 5 ساعت در بدن باقی می ماند. معمولا انسولین سریع الاثر را قبل از غذا و درکنار یک انسولین طولانی اثر تزریق می کنند. زیرا عملکرد آن شبیه به انسولین طبیعی است و احتمال کاهش قند خون بعد از تزریق این نوع انسولین پایین است. متداول ترین انسولین های سریع الاثر عبارت است از:

• انسولین آپارت
• انسولین لیسپرو
• انسولین گلولیزین

2. انسولین کوتاه اثر

به این نوع انسولین، انسولین معمولی نیز می گویند. این شکل انسولین حدود ٣٠ دقیقه طول می کشد تا به طور کامل عمل کند و سطح گلوکز خون را کاهش دهد و 2 تا 8 ساعت در بدن باقی می ماند. این نوع را باید 30 دقیقه قبل از غذا تزریق کرد. رایج ترین نوع انسولین کوتاه اثر عبارت است از:

• اکت ربید
• هومولین

3. انسولین متوسط اثر

به این نوع از انسولین، انسولین پایه هم گفته می شود و معمولا با انسولین کوتاه اثر ترکیب شده و به صورت انسولین میان اثر، نیاز بدن به انسولین را برای حدود نیمی از روز پوشش می دهد. انسولین متوسط اثر حدود 60 تا 90 دقیقه بعد از تزریق عمل کرده و می تواند تا حدود 16 تا 24 ساعت در بدن باقی بماند. توجه داشتخ باشید که این نوع از انسولین از نظر ظاهری کدر بوده و باید قبل از تزریق به خوبی مخلوط شود. انواع رایج انسولین متوسط اثر عبارت است از:

• انسولین ایزوفان انسانی (NPH)
• انسولین پروتافان

4. انسولین طولانی اثر

تاثیر این نوع از انسولین طولانی تر بوده و عملکرد آن در مدت زمان بیشتری در بدن ماندگار است. این نوع انسولین شفاف است و نیازی به مخلوط کردن آن قبل از تزریق نیست. انسولین گلارژین از متداول ترین انواع انسولین طولانی اثر است که بسیار آهسته دارو را در بدن ازاد کرده و حدود 21 ساعت در بدن باقی می ماند. از اینرو، معمولا روزی یکبار آن را دریافت می کنند اما، ممکن است که پزشک آن را برای برخی از افراد روزی دوبار تجویز کند. انسولین گلارژین دارای دو نوع متداول است که شامل

• انسولین لانتوس: که حدود 100 واحد در میلی لیتر قدرت دارد
• انسولین توچئو: حدود 300 واحد در میلی لیتر قدرت دارد و حدود 24 ساعت اثر آن بیشتر می شود. معمولا این نوع انسولین با یک قلم یکبار مصرف همراه است.

علاوه بر انسولین گلارژین، انسولین دتمیر نیز جزو انسولین های طولانی اثر است که تا 18 ساعت در بدن باقی مانده و معمولا دوبار در روز تجویز می شود. رایج ترین نوع انسولین دتمیر، انسولین لومیر است.

5. انسولین ترکیبی

این نوع انسولین از ترکیب چند نوع انسولین به دست می آید. انسولین مخلوط حاوی انسولین سریع اثر، کوتاه اثر یا متوسط اثر است که ترکیبات زیر را می سازند:

انسولین مخلوط با اثر سریع و متوسط شامل:

• نوومیکس از ترکیب 30% انسولین سریع اثر و 70 درصد پروتافان متوسط اثر
• هومولوگ میکس 25 از ترکیب 25% انسولین سریع و 75% NPH متوسط اثر
• هومولوگ میکس 50 از ترکیب 50% سریع اثر و 50 % NPH متوسط اثر

انسولین مخلوط با اثر سریع و طولانی

• رازودگ 70:30 از ترکیب 70% انسولین طولانی اثر دگلودک و 30% انسولین طولانی اثر آسپارت

انسولین مخلوط با اثر کوتاه و متوسط

• میکستارد 30:70 از ترکیب 30% کوتاه اثر و 70% پروتافان متوسط
• میکستارد 50:50 از ترکیب 50% انسولین کوتاه اثر و 50% پروتافان متوسط
• هومولین 70:30 از ترکیب 30% انسولین کوتاه اثر و 70% هومولین متوسط

تفاوت انسولین گلارژین و لانتوس

هیچ تفاوتی میان انسولین گلارژین و لانتوس وجود ندارد. انسولین لانتوس نوعی انسولین گلارژین است که حدود 100 واحد در میلی لیتر قدرت دارد و انسولین توجئو نیز حدود 300 واحد میلی لیتر قدرت دارد و معمولا 24 ساعت در بدن باقی می ماند. این نوع از انسولین معمولا با قلب یکبار مصرف در دسترس قرار می گیرد.

تفاوت انسولین توجئو با لانتوس

انسولین توجئو و لانتوس هردو جزو انسولین گلارژین هستند و تفاوت چندانی باهم ندارند. تنها تفاوتی که می توان از آن یاد کرد، میزان قدرت آنها در هر واحد میلی لیتر است. انسولین لانتوس حدود 100 واحد میلی لیتر 

انواع انسولین از نظر شکل ظاهری

انواع انسولین را علاوه بر مدت اثرگذاری، می توان ازنظر شکل ظاهری نیز تقسیم بندی کرد. انواع انسولین ازنظر ظاهری عبارت است از:

• سرنگ انسولین: سرنگ لوله ای است که به یک سوزن متصل شده و ازطریق آن تزریق انجام می شود. اکثر افرادی که انسولین مصرف می کنند، با سرنگ تزریق می کنند. برای تزریق انسولین با سرنگ، سوزن را در بطری قرار دهید و دوز تجویز شده را بکشید و سپس خودتان یا مراقبتان سوزن را وارد بدن کنید.
• قلم تزریقی انسولین: قلم های تزریقی نیز مانند سرنگ دارای سوزن برای تزریق هستند اما آنها از قبل پرشده اند و نیازی به پرکردن آنها نیست. برخی از قلم های تزریقی یکبار مصرف است و برخی دیگر را می توان با قرار دان یک کاتریج جدید انسولین دوباره تزریق کرد. ایتفاده از قلم راحت تر از سرنگ است اما هزینه بیشتری هم دارد.
• پمپ انسولین: کامپیوتر کوچکی که روزی بدن می پوشند. این نوع انسولین دارای یک ظرف پر از انسولین است که یک شلنگ با سوزن در انتهای آن است که وارد بدن می شود. با استفاده از این دستگاه می توان دستور داد که جریان کم و ثابتی از انسولین را در طول روز ارائه کند یا پس از مصرف غذا یک بولوس انسولین برای کنترل قندخونتان ارائه کند.
• دستگاه های استنشاقی: افرادی که از انسولین سریع الاثر استفاده می کنند، می توانند به جای تزریق، آن را استنشاق کنند. برای استفاده از این وسیله یک استنشاق خوراکی را در دهان خود قرار دهید و دارو را در ریه های خود تنفس کنید.

بهترین نوع انسولین برای دیابت بارداری

انتخاب بهترین نوع انسولین برای دیابت بارداری بسته به شرایط مادر و جنین، متفاوت است. از اینرو، نمی توان دقیقا گفت که برای دیابت بارداری چه نوع انسولینی مناسب است. اما یکی از مهمترین نگرانی هایی که در دوران بارداری برای مادران مبتلا به دیابت وجود دارد این است که آیا تزریق انسولین به شکم برای جنین ضرر دارد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که تزریق انسولین در ناحیه چربی زیر پوست انجام می شود و جنین در لایه های پایین تر از آن قرار دارد از اینرو تزریق انسولین به جنین آسیبی نمی رساند. اما نکته مهمی که باید به آن توجه شود، استفاده از سرسوزن یا سرنگ با طول مناسب است. استفاده از سوزن های بلند احتمال تزریق انواع انسولین به صورت عضلانی را افزایش می دهد و تزریق عضلانی انسولین بر سرعت جذب آن تاثیر گذاشته و باعث افزایش احتمال افت قندخون می شود. لذا، توصیه می شود که درهنگام بارداری، از سرسوزن با طول 4 میلی متر و سرنگ با طول 6 میلی متر استفاده شود. همچنین، توصیه می شود که تزریق را در چین های پوست انجام داده و از تزریق در اطراف ناف و در قسمت هایی که پوست کشیده شده است، خودداری کنید.

نحوه مصرف انسولین

بسیاری از افراد با استفاده از سوزن و سرنگ، سیستم کارتریج یا سیستم های قلم از پیش پر شده، انسولین را وارد خون خود می کنند.

در برخی موارد ممکن است ناحیه ای از بدن که در آن انسولین تزریق می کنید مهم باشد. برای مثال، هنگامی که انسولین را به شکم خود تزریق می کنید، انسولین به طور یکنواخت جذب بدن خواهد شد. بهترین نقاط بعدی برای تزریق انسولین شامل: بازوها، ران ها و باسن هستند. عادت کنید که تزریق انسولین را در همان ناحیه عمومی بدن انجام دهید، اما محل دقیق تزریق را تغییر دهید. این به کاهش جای زخم در زیر پوست کمک می کند.

انسولین استنشاقی، پمپ های انسولین و دستگاه انسولین سریع الاثر نیز از انواع انسولین هستند.

چه نوع انسولینی برای دیابت من بهتر است؟

به طورقطع، پزشک برای تجویز بهترین نوع انسولین برای دیابت شما به خوبی کمک خواهد کرد. انتخاب از میان انواع انسولین به موارد زیادی از جمله موارد زیر بستگی دارد:

نحوه پاسخ شما به انسولین. (این که چه مدت طول می کشد تا بدن انسولین را جذب کند و اثر آن تا چه مدت فعال باقی می ماند، در افراد مختلف متفاوت است).

انتخاب سبک زندگی. نوع غذایی که می خورید و میزان ورزشی که انجام می دهید، همگی بر نحوه استفاده بدن از انسولین تأثیر می گذارند.

• تمایل شما به تزریق چندین بار در روز
• هرچند وقت یک بار قند خون خود را چک می کنید.
• سن شما
• اهداف شما برای کنترل قند خون

پزشک ممکن است بیش از یک نوع انسولین را برای شما تجویز کند. همچنین، ممکن است لازم باشد بیش از یک بار در روز انسولین مصرف کنید، تزریق دزهای خود را در طول روز فاصله دهید، یا داروهای دیگری را اضافه کنید.

افرزا، نوعی انسولین استنشاقی سریع الاثر است که مصرف آن قبل از غذا برای دیابت نوع ١ و دیابت نوع ٢ تایید شده است. این دارو در حدود ١٥ و ٢٠ دقیقه در خون شما به حداکثر می رسد و در عرض ٢ تا ٣ ساعت بدن شما را پاک می کند. افراد مبتلا به دیابت نوع ١ باید این دارو را همراه با انسولین طولانی اثر استفاده کنند.

نمودار زیر انواع انسولین تزریقی را با جزئیات شروع (مدت زمان قبل از رسیدن انسولین به جریان خون و شروع به کاهش قند خون)، پیک (دوره زمانی که به بهترین نحو قند خون را کاهش می‌دهد) و مدت زمان ماندگاری (مدت زمانی که اثر انسولین ادامه می‌یابد) فهرست کرده است. این سه مورد ممکن است در هر انسولین متفاوت باشد. ستون پایانی دید کلی در مورد  تأثیر انواع مختلف انسولین در رابطه با زمان غذا را ارائه می دهد.

نوع انسولین و نام های تجاری/شروع/اوج مدت زمان اثر/تأثیر در مدیریت قند خون

انسولین آسپارت (نوولوگ)، انسولین دتمیر(لومیر)، انسولین گلارژین(لانتوس)، انسولین گلولیزین(اپیدرا)، انسولین ایزوفان(هومولین، نوولین ان) انسولین لیسپرو(هومالوگ).

سریع الاثر

انسولین لیسپرو(هومالوگ)

١٥تا ٣٠ دقیقه /٣٠ تا ٩٠  دقیقه/  ٣تا ٥ ساعت - انسولین سریع اثر، نیاز به انسولین برای وعده های غذایی مصرف شده همزمان با تزریق را پوشش می دهد. این نوع انسولین اغلب با انسولین با اثر طولانی تر استفاده می شود.

آسپارت (نوولوگ)

١٠ تا ٢٠ دقیقه/  ٤٠تا ٥٠ دقیقه/  ٣ تا ٥ ساعت

گلولیزین (آپیدرا)

٢٠ تا ٣٠ دقیقه ٣٠ تا ٩٠ دقیقه ١ تا ٢ و نیم ساعت

کوتاه اثر

معمولی  یا نوولین ٣٠ دقیقه تا ١ ساعت/  ٢تا ٥ ساعت/ ٥ تا ٨ ساعت

 انسولین کوتاه اثر نیاز به انسولین برای وعده های غذایی مصرف شده در ٣٠ تا ٦٠ دقیقه را پوشش می دهد.

ولوسلین برای استفاده در پمپ انسولین

٣٠ دقیقه. ١ ساعت ١ ٢ ساعت ٢ ٣ ساعت

متوسط اثر

انسولین ان اچ پی(انسولین پروتامین خنثی هاگدورن) ١تا ٢ ساعت/ ٤ تا  ١٢ ساعت/ ١٨تا ٢٤ ساعت انسولین با اثر متوسط نیاز به انسولین را برای حدود نیمی از روز یا شب پوشش می دهد. این نوع انسولین اغلب با یک نوع سریع یا کوتاه اثر ترکیب می شود.

طولانی اثر

انسولین گلارژین(بازاگلار، لانتوس، توجئو)

 ١ تا ١ونیم ساعت بدون زمان اوج اثر. این انسولین در یک سطح ثابت باقی می ماند.  انسولین  ٢٠تا ٢٤ ساعته اثر طولانی مدت نیاز به انسولین را برای حدود یک روز کامل پوشش می دهد. این نوع اغلب در صورت نیاز به انسولین سریع یا کوتاه اثر ترکیب می شود.

انسولین دتمیر (لومیر)

١تا ٢ ساعت/ ٦ تا ٨ ساعت/ تا ٢٤ ساعت

انسولین دگلودک (ترسیبا)

٣٠ تا ٩٠ دقیقه/ بدون زمان اوج اثر/ ٤٢ ساعت

انسولین ترکیبی*

هومولین ٧٠/٣٠

٣٠ دقیقه/  ٢ تا٤ ساعت/ ١٤تا ٢٤ ساعت

 این محصولات معمولاً دو یا سه بار در روز قبل از غذا مصرف می شوند.

نوولین ٧٠/٣٠

٣٠ دقیقه/٢ تا ١٢ ساعت/ تا ٢٤ ساعت

نوولوگ ٧٠/٣٠ ١٠ ٢٠ دقیقه. ١ ٤ ساعت تا ٢٤ ساعت

هومولین ٥٠/٥٠ ٣٠ دقیقه. ٢ ٥ ساعت ١٨ ٢٤ ساعت

مخلوط هومالوگ ٧٥/٢٥ ١٥ دقیقه ٣٠ دقیقه تا ٢ونیم ساعت/ ١٦ تا ٢٠ ساعت

*انسولین های ترکیبی مقادیر خاصی از انسولین متوسط اثر و کوتاه اثر را در یک بطری یا قلم انسولین ترکیب می کنند. (اعدادی که بعد از  نام تجاری آمده نشان دهنده درصد هر نوع انسولین است).

دوزهای انسولین چگونه زمان بندی می شوند؟

دستورالعمل های پزشک خود را در مورد زمان مصرف انسولین دنبال کنید. فاصله زمانی بین تزریق و وعده های غذایی ممکن است بسته به نوع استفاده شما متفاوت باشد.

به طور کلی، شما باید تزریق خود را با یک وعده غذایی هماهنگ کنید. شما می خواهید زمان تزریق خود را به گونه ای تنظیم کنید که گلوکز غذای شما تقریباً همزمان با شروع به کار انسولین وارد سیستم شما شود. این به بدن شما کمک می کند تا از گلوکز استفاده کند و از واکنش های قند خون پایین جلوگیری کند. از نمودار صفحه ١، ستون 'شروع' نشان می دهد که انسولین چه زمانی در بدن شما شروع به کار می کند. شما می خواهید که همزمان با جذب غذا این اتفاق بیفتد. زمان مناسب به شما کمک می کند تا از سطوح پایین قند خون جلوگیری کنید.

• انسولین های سریع الاثر: حدود ١٥ دقیقه قبل از غذا
• انسولین های کوتاه اثر: ٣٠ تا ٦٠ دقیقه قبل از غذا
• انسولین های متوسط اثر: حداکثر ١ ساعت قبل از غذا
• انسولین های ترکیبی: بسته به محصول، بین ١٠ دقیقه یا ٣٠ تا ٤٥ دقیقه قبل از غذا

استثنائات برای مقدار و زمان مصرف انسولین

انسولین‌های طولانی‌اثر ارتباطی با وعده‌های غذایی ندارند. در صورت تجویز پزشک شما می توانید دتمیر (لومیر) را یک یا دو بار در روز بدون توجه به زمانی که غذا می خورید مصرف کنید و گلارژین(بازاگلار، لانتوس، توجئو) را یک بار در روز، همیشه در یک زمان خاص مصرف کنید.

انسولین دیگلودک یک بار در روز مصرف می شود و زمان روز می تواند انعطاف پذیر باشد. اما برخی افراد مجبورند یک انسولین طولانی اثر را با یک نوع اثر کوتاه‌تر یا داروی دیگری که باید در زمان غذا مصرف شود، جفت کنند که این با نظر پزشک متخصص انجام می شود.

محصولات سریع الاثر را نیز می توان بلافاصله بعد از غذا خوردن، به جای ١٥ دقیقه قبل از غذا مصرف کرد. می توانید برخی از آنها را قبل از خواب مصرف کنید.

برای اطلاعات بیشتر در مورد زمان مصرف انسولین، بخش «دز و تجویز» بروشور بسته محصول انسولین همراه با محصول انسولین را مطالعه کنید یا با پزشک خود صحبت کنید.

عوارض جانبی انسولین

عمده عوارض آنها عبارتند از:

• قند خون پایین
• هنگامی که برای اولین بار از آن استفاده می کنید، افزایش وزن پیدا کنید.
• توده ها یا اسکارهایی که در آنها تزریق بیش از حد انجام داده اید.
• بثورات در محل تزریق یا گاهی در تمام نقاط بدن.

با استفاده از انسولین استنشاقی، در صورت ابتلا به آسم یا بیماری انسداد ریوی مزمن، احتمال گرفتگی ناگهانی ریه‌های شما وجود دارد.

نحوه نگهداری از انسولین تزریقی

همیشه دو بطری از هر نوع که استفاده می کنید دم دست داشته باشید. نیازی نیست ویال های انسولینی را که استفاده می کنید در یخچال نگهداری کنید. یک قانون خوب این است که اگر دمایی که حس می کنید اذیتتان نمی کند، انسولین سالم است. می توانید بطری مورد استفاده خود را در دمای اتاق (نه بالاتر از ٨٠ درجه فارنهایت) به مدت ٣٠ روز نگهداری کنید. در مکان های خیلی سرد و خیلی گرم  و در معرض نور مستقیم خورشید نگهداری نکنید.

بطری های اضافی خود را در یخچال نگهداری کنید. شب قبل از شروع استفاده از یک بطری جدید، آن را بیرون بیاورید و بگذارید گرم شود. اجازه ندهید انسولین شما یخ بزند.

همیشه قبل از کشیدن انسولین داخل بطری به داخل سرنگ نگاه کنید. سریع الاثری، کوتاه اثری و انواع دیگر باید مشخص باشد. اشکال دیگر ممکن است کدر به نظر برسند، اما نباید توده داشته باشند.

اگر باخو بطری ملمی کنید، مراقب باشید که آن را تکان ندهید. این امر باعث ایجاد حباب‌های هوا می‌شود که می‌تواند میزان انسولین دریافتی را هنگام برداشتن آن برای تزریق تغییر دهد.

برای قلم های انسولین، بروشور بسته را برای دستورالعمل های نگهداری بررسی کنید.

نگهداری انسولین استنشاقی

دستورالعمل های روی جعبه را بررسی کنید. شما باید جهبه  در بسته را در یخچال نگهداری کنید تا زمانی که آماده استفاده از آن شوید. اگر این کار را نکردید، باید ظرف ١٠ روز از آن استفاده کنید.

می‌توانید بسته‌هایی را که باز کرده‌اید در یخچال نگهداری کنید، اما قبل از استفاده، اجازه دهید کارتریج به مدت ١٠ دقیقه در دمای اتاق گرم شود.