متفورمین چیست؟
متفورمین در دسته داروهای دیابتی قرار دارد. این دارو سبب میشود تا بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 قادر باشد تا قند خون خود را بهتر و موثر تر کنترل کند. هرچند که متفورمین در دسته داروهای قندی بسیار شناخته شده است اما متخصصان معمولا این دارو را همواره با پرهیز غذایی و ورزش توصیه میکنند. اگر واقععا میخواهید مکانیزم علمی تاثیر متفورمین بر قند خون را بدانید، این موضوع مهم است که بدانیم انسولین گاهی در بددن به میزان کافی ایجاد نمیود و گاهی به میزان کافی وجود دارد اما سلولهای بدن قادر به استفاده مناسب از قند تولید شده نیستند بنابراین میزان قند خون در فرد بالا میرود. کنترل قند خون بالا به جلوگیری از بروز آسیب کلیه، کوری، مشکلات عصبی، از دست دادن اندام ها و مشکلات عملکرد جنسی کمک می کند. همچنین، کنترل مناسب دیابت ممکن است خطر حمله قلبی یا سکته را کاهش دهد. داروی متفورمین به بدن کمک می کند تا بتواند به انسولین طبیعی تولید شده، پاسخ مناسب بدهد.. همچنین میزان قندی را که کبد می سازد و معده جذب می کند را کاهش می دهد.
موارد مصرف متفورمین
همانطور که در بالا بیان شد متفورمین برای دیابت نوع 2 و پاسخ بدن به انسولین تولید شده تجویز میگردد اما چند وقتی است که متفورمین جهت بعضی از مصارف دیگر نیز مصرف میشود که یکی از آنها لاغری است. سوال اساسی افراد این است که آیا متفورمین لاغر میکند که در ادامه به این سوال پاسخ میدهیم.
متفورمین و لاغری
متفورمین قرص لاغری نیست البته ممکن است باعث لاغری شود. این ساده ترین و البته محکم ترین جوابی است که میتوان به استفاده کنندگان از متفورمین داد. اینکه سک قرص سبب لاغری شود به این معنی نیست که میتوان آنرا برای کاهش وزن استفاده کرد. یکی از عوارض جانبی متفورمین لاغری است برخی از افراد با مصرف متفورمین دچار کاهش وزن میگردند.
با مصرف متفورمین اشتها در فرد کاهش میابد، این کاهش اشتها به سبب تاثیر متفورمین بر سلولها جهت استفاده بهینه از انسولین تولید شده در بدن است. با این توضیحات ساده شما اکنون میدانید که متفورمین با کاهش اشتها، کاهش وزن را سبب میشود. اما آیا این کار درستی است که از یک دارو که برای یک مصرف ساخته شده، برای هدف دیگری استفاده کنیم؟
پاسخ سوال بالا هم بله و هم خیر است. در صورتی که تحقیقات بالینی مناسب و علمی انجام شود و تایید سازمان های بهداشتی در سطح جهانی را بگیر هیچ ایرادی ندارد که از داروها برای سایر مصارف استفاده کنیم اما در مورد متفورمین هنوز تحقیقات علمی جهت تایید متفورمین برای لاغری انجام نگرفته است. در حال حاضر محققان در سطح جهان میدانند که ارتباطی بین لاغری و متفورمین وجود دارد اما هیچ کس نمیداند عوارض اسفاده از متفورمین برای افراد غیز دیابتی چیست.
داروبین به شما توصیه میکند که از متفورمین برای لاغری استفاده نکنید.
قرص های ترکیبی متفورمین
ایجاد تعادل در قرص ها میتواند برای افراد دیابتی بسیار کمک کننده باشد. مکانیز اثر هر قرص اگر با مکانیز اثر مخالفش ترکیب شود باعث ایجاد تعادل در خط درمانی میشوند. از آنجا که متفورمین داروی بسیار موثری برای درمان دیابت نوع 2 میباشد، ترکیبات مختلفی از این دارو جهت متعادل کردن و کاهش حداکثری عوارض آن ایجاد شده است.
ترکیب متفورمین و امپاگلیفوزین
ترکیب متفورمین و امپاگلیفوزین یک داروی ضد دیابت است که برای درمان دیابت نوع 2 استفاده میشود. این دارو با رژیم غذایی و ورزش به کنترل بهتر قند خون در بزرگسالان با دیابت نوع 2 کمک میکند. همچنین، این دارو برای کاهش خطر مرگ از حمله قلبی، سکته، یا نارسایی قلبی در بزرگسالان با دیابت نوع 2 که همچنین بیماری قلبی دارند، استفاده میشود.
امپاگلیفوزین در کلیه‌ها کار میکند تا جذب گلوکز (قند خون) را جلوگیری کند. این کمک میکند تا سطح قند خون کاهش یابد. متفورمین کاهش جذب قند از معده، کاهش ترشح قند ذخیره شده از کبد، و کمک به بدن برای استفاده بهتر از قند را ایجاد میکند.
لطفاً توجه داشته باشید که این دارو برای درمان دیابت نوع 1 مناسب نیست. همچنین، این دارو ممکن است عوارض جانبی داشته باشد و باید تحت نظر یک پزشک مصرف شود.
متفورمین و سیتاگلیپتین
ترکیب متفورمین و سیتاگلیپتین یک داروی ضد دیابت است که برای درمان دیابت نوع 2 استفاده میشود¹. متفورمین با کاهش تولید گلوکز (قند) در کبد و کاهش جذب گلوکز توسط روده‌ها عمل میکند. سیتاگلیپتین با تنظیم سطوح انسولین که بدن پس از غذا تولید میکند، عمل میکند. این دارو برای کنترل بهتر قند خون در بزرگسالان با دیابت نوع 2 به همراه رژیم غذایی و ورزش استفاده میشود.
لطفاً توجه داشته باشید که این دارو برای درمان دیابت نوع 1 مناسب نیست. همچنین، این دارو ممکن است عوارض جانبی داشته باشد و باید تحت نظر یک پزشک مصرف شود.
متفورمین و گلی بنکلامید
ترکیب
متفورمین و گلی بنکلامید رای درمان دیابت نوع 2 استفاده میشود. گلی بنکلامید یک سولفونیل‌یوره است که با افزایش میزان انسولین ترشح شده توسط پانکراس، قند خون را کاهش میدهد. متفورمین یک بیگوانید است که با کاهش تولید گلوکز در کبد، تاخیر در جذب گلوکز از روده‌ها و افزایش حساسیت بدن به انسولین عمل میکند. بیمارانی که با یک داروی خوراکی تکی سولفونیل‌یوره یا متفورمین کنترل نمیشوند، از ترکیب گلی بنکلامید-متفورمین بهره می‌برند. در این بیماران، بهبود قابل توجهی در گلوکز پلاسما ناشتا، HbA1C و کنترل گلوکز پس از غذا مشاهده میشود و احتمال دستیابی به HbA1C کمتر از 7٪ بیشتر است.
در یک مطالعه، نتایج نشان داد که درمان ترکیبی (متفورمین و گلی بنکلامید) تاثیر قوی‌تری در فرمانروایی ژن RAGE و فعال‌سازی ژن‌های Nrf 2 و Sirt 1 نسبت به درمان تکی (متفورمین) دارد. بنابراین، میتوان نتیجه گرفت که درمان ترکیبی ممکن است تاثیرات محافظتی بیشتری بر روی بیماران T2DM داشته باشد.
لطفاً توجه داشته باشید که هر دو دارو عوارض جانبی ممکنی دارند و باید تحت نظر یک پزشک مصرف شوند.
نحوه مصرف متفورمین
معمولا متفورمین را طبق دستور پزشک، 1 تا 3 بار در روز همراه با غذا مصرف می کنند. توجه داشته باشید که در حین مصرف این دارو مایعات زیادی بنوشید.
دوز یا مقدار مصرف دارو بر اساس وضعیت بیماری، پاسخ به درمان و سایر داروهایی که ممکن است مصرف کنید، تنظیم میشود. بنابراین، حتما پزشک خود را در مورد تمام محصولاتی که استفاده می کنید (از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی)، مطلع کنید. برای کاستن از عوارض جانبی( مانند ناراحتی معده)، پزشک ممکن است دارو را با مقدار یا دوز کم شروع کند و بر اساس شرایط آنرا افزایش دهد. از این رو لازم است به دستورات پزشک به دقت گوش دهید. همچنین حواستان باشد دارو ها را سر وقت و منظم مصرف کنید تا بیشترین اثر را داشته باشد. بخاطر داشته باشید که ساعت زیستی بدن ما نیاز به نظم دارد تا از دارو ها بیشترین بهره را ببرد.
اگر سابقه مصرف داروی دیابت دیگری (مانند کلرپروپامید) را دارید، با پزشک خود درمورد قطع یا ادامه داروی قدیمی و شروع متفورمین، مشورت کنید.
درصورت بالا یا پایین بودن میزان قند خون خود پس از اندازه گیری، به پزشک خود اطلاع دهید. زیرا ممکن است پزشک میزان دوز تجویزی را برای درمان شما تغییر دهد.
موارد احتیاطی در مصرف متفورمین
مواردی که باید قبل از مصرف این دارو مورد توجه قرار دهید عبارت است از:
-
قبل از مصرف متفورمین برای درمان دیابت، اگر به آن یا داروهای دیگر حساسیت یا آلرژی دارید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیر فعالی باشد که می تواند باعث بروز واکنش های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود.
-
سابقه پزشکی خود را به خصوص در صورت ابتلا به: مشکلات تنفسی شدید (مانند بیماری انسدادی ریه، آسم شدید)، مشکلات خونی (مانند کم خونی، کمبود ویتامینB12 )بیماری کلیوی، بیماری کبدی به پزشک خود اطلاع دهید.
-
قبل از انجام هرگونه عمل جراحی، استفاده از اشعه ایکس یا اسکن با استفاده از ماده حاجب یددار و اقدامات دندانپزشکی، در مورد تمام محصولاتی که استفاده می کنید (از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید. در این شرایط، پزشک ممکن است برای انجام عمل جراحی یا اقدامات دیگر، مصرف این دارو را برای مدت کوتاهی قطع کند.
در صورتی که بر روی بسته بندی SR نوشته شده بود این به معنای آن است که داروی شما آسان رهش میباشد از خرد کردن یا تقسیم کردن این نوع از متفورمین خودداری کنید.
در برخی موارد، قند خون بسیار پایین یا بالا می تواند باعث ایجاد تاری دید، سرگیجه یا خواب آلودگی شود. در این صورت، تازمانی که از سازگاری داروی متفورمین در بدن خود مطمئن نشدید، رانندگی نکنید، از ماشین آلات استفاده نکنید و به طورکلی، فعالیت هایی که نیاز به هوشیاری یا دید واضح دارند را انجام ندهید.
مصرف الکل در هنگام استفاده از این دارو، می تواند خطر بروز اسیدوز لاکتیک و ایجاد قند خون پایین را افزایش دهد.
همچنین، شرایطی از قبیل: تب بالا، استفاده از "قرص های آب" (ادرار آورها مانند هیدروکلروتیازید)، تعریق زیاد، اسهال یا استفراغ ممکن است باعث بروز کم آبی بدن و افزایش خطر اسیدوز لاکتیک شود. اگر اسهال یا استفراغ طولانی مدت دارید، مصرف این دارو را قطع کرده و فورا به پزشک خود اطلاع دهید. حتماً مایعات کافی بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری کنید، مگر اینکه پزشک دستور دیگری به شما بدهد.
زمانی که بدن تحت استرس شرایطی مانند تب، عفونت، جراحت یا جراحی قرار دارد، کنترل قند خون دشوارتر می شود. در صورت داشتن استرس، با پزشک خود مشورت کنید زیرا ممکن است نیاز به تغییر در برنامه درمانی، داروها یا آزمایش قند خون داشته باشید.
افراد مسن در معرض خطر بیشتری برای بروز عوارض جانبی مانند قند خون پایین یا اسیدوز لاکتیک هستند.
متفورمین می تواند باعث تغییر در چرخه قاعدگی (تقویت تخمک گذاری) و افزایش خطر باردار شدن شود. با پزشک یا داروساز خود در مورد استفاده از روش های کنترل بارداری قابل اعتماد هنگام استفاده از این دارو مشورت کنید.
در مورد آزمایشات با مواد حاجب(عکس برداری رنگی) مصرف قرص متفورمین باید دو روز قبل از آزمایش قطع شود.
هشدار
به هیچ عنوان با این دارو الکل مصرف نشود.
در موارد نادر، در صورتی که متفورمین بیش از حد مصرف شود، می تواند در بدن انباشته شده و یک بیماری جدی (گاهی کشنده) به نام اسیدوز لاکتیک را ایجاد کند.
احتمال ابتلا به اسیدوز لاکتیک در این افراد بسیار بیشتر است:
-
افراد مسن
-
مبتلایان به بیماری کلیوی یا کبدی
-
افراد دارای کم آبی بدن
-
بیماران مبتلا به نارسایی قلبی
-
مصرف کنندگان شدید الکل
-
افرادی که جراحی دارند
-
افرادی که از روش‌های اشعه ایکس یا اسکن استفاده می کنند
-
آنهایی که دارای کنتراست ید هستند
درصورتی که به دلیل داشتن شرایط خاص از داروهای خاصی استفاده می کنید، ممکن است پزشک مصرف این دارو را برای مدت کوتاهی متوقف کند. به همین دلیل جزئیات بیشتر را با دکتر خود درمیان بگذارید.
علائم اسیدوز لاکتیک
خستگی غیرمعمول، سرگیجه، خواب آلودگی شدید، لرز، پوست آبی یا سرد، درد عضلانی، تنفس سریع یا مشکل، ضربان قلب آهسته و نامنظم، از علائم بروز اسیدوز لاکتیک هستند، درصورت مشاهده هریک از علائم درد معده همراه با تهوع، استفراغ و اسهال، فوراً مصرف این دارو را متوقف کنید و از پزشک کمک بگیرید.
نکات مهم در مصرف داروی متفورمین
مصرف این دارو را به دیگران به توصیه نکنید. هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک کم، زیاد، شروع به مصرف و قطع نکنید. گاهی با مصرف یک دارو احساس میکنیم که از چند و چون آن آگاهیم و آنرا برای خود یا دیگران تجویز میکنیم، از این کار بپرهیزید.
در یک برنامه آموزشی دیابت شرکت کنید تا درباره نحوه مدیریت دیابت خود با داروها، رژیم غذایی، ورزش و معاینات منظم پزشکی بیشتر بدانید.
با علائم قند خون بالا و پایین و نحوه درمان قند خون پایین آشنا شوید. قند خون خود را به طور منظم طبق دستور بررسی کنید و نتایج را با پزشک خود در میان بگذارید.
لیست تمامی داروهای مورد استفاده در درمان دیابت را در صفحه دارو های دیابتی در مرجع دارویی داروبین قابل مشاهده می باشد.
آزمایشات آزمایشگاهی و یا پزشکی (مانند عملکرد کلیه، عملکرد کبد، قند خون، هموگلوبین A1c، شمارش کامل خون) باید قبل از شروع مصرف این دارو و در حین مصرف آن انجام شود. تمام قرارهای پزشکی و آزمایشگاهی را رعایت کنید. برای جزئیات بیشتر با دکتر خود مشورت کنید.
عوارض جانبی مصرف متفورمین
حالت تهوع، استفراغ، ناراحتی معده، اسهال، ضعف یا طعم فلزی در دهان، از عوارضی هستند که ممکن است در هنگام مصرف داروی دیابتی متفورمین رخ دهد. اگر هر یک از این اثرات باقی ماند یا بدتر شد، فورا به پزشک یا داروساز اطلاع دهید. اگر پس از مصرف دوز تجویزی برای چند روز یا چند هفته، علائم ناراحتی معده عود کند، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا، بروز ناراحتی معده که در روزهای اول درمان رخ می دهد، می تواند از نشانه های ابتلا به اسیدوز لاکتیک باشد.
به یاد داشته باشید که هر دارویی علاوه بر مزایا و اثرات مفید، عوارض جانبی نیز دارد البته بسیاری از افراد هرگز با عوارض جانبی داروها مواجه نمیشوند. پزشک شما دارو را به این دلیل تجویز میکند که سودمندی آنرا بیشتر از عوارض جانبی احتمالی تشخیص داده است.
مصرف متفورمین در حالت عادی منجر به کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) نمی شود. اما اگر این دارو همراه با سایر داروهای دیابت تجویز شود، ممکن است سبب کاهش خون پایین شود. از این رو، با پزشک خود در مورد اینکه آیا نیاز به کاهش دوز سایر داروهای دیابت دارید یا خیر، مشورت کنید.
علائم قند خون پایین عبارتند از:
-
تعریق ناگهانی
-
لرزش
-
ضربان قلب سریع
-
گرسنگی
-
تاری دید
-
سرگیجه
-
سوزن سوزن شدن دست ها یا پاها
متفورمین میتواند به کاهش جذب ویتامین ب 12 منجر شود بنابراین ضمن مشورت با پزشک در این خصوص تزریق دوز مناسب ویتامین B12 در یک دوره سه ماهه پیشنهاد میشود.
بهتر است که برای درمان افت قند خون، قرص یا ژل گلوکز همراه داشته باشید. اگر این اشکال از گلوکز را در دسترس ندارید، با خوردن یک منبع سریع قند، مانند: قند، عسل، آب نبات، آب میوه یا نوشابه غیر رژیمی، قند خون خود را به سرعت افزایش دهید و فوراً در مورد واکنش استفاده از این دارو به پزشک خود اطلاع دهید.
اقداماتی مانند مصرف الکل، ورزش سنگین و عدم دریافت کالری کافی از غذا، موجب تشدید افت قند خون می شود. برای کمک به جلوگیری از افت قند خون، وعده های غذایی را طبق یک برنامه منظم بخورید و از حذف آنها بپرهیزید. درصورت فراموشی یک وعده غذایی، با پزشک خود مشورت کنید که چه کاری انجام دهید.
از علائم قند خون بالا( هیپرگلیسمی) می توان به تشنگی، افزایش ادرار، گیجی، خواب آلودگی، گرگرفتگی، تنفس سریع و بوی میوه در تنفس اشاره کرد. درصورت مشاهده هریک از این علائم، فورا به پزشک خود اطلاع دهید زیرا ممکن است نیاز به تنظیم دوز داروهای دیابت خود توسط پزشک داشته باشید.
اگر این عارضه جانبی بسیار جدی (اسیدوز لاکتیک) رخ داد، مصرف داروی متفورمین را متوقف کنید و فوراً به پزشک خود اطلاع دهید .
باوجود اینکه بروز عوارض آلرژیک به داروی متفورمین بسیار نادر و بعید است، اما درصورت مشاهده عوارضی ازجمله : بثورات پوستی، خارش و تورم (خصوصاً در صورت-زبان-گلو)، سرگیجه شدید، مشکلات تنفسی پزشک خود را مطلع سازید.
متنی که خواندید و ملاحظه فرمودید تمام عوارض جانبی های مربوط به داروی متفورمین را شامل نمیشود. به ندرت ممکن است که یک فرد نوع خاصی از عوارض را با مصرف این دارو تجربه کند که در صورت بروز این اتفاق حتما با پزشک خود صحبت کنید
فراموشی دوز و مصرف بیش از حد متفورمین
اگر کسی با مصرف بیش از حد دارو دچار بحرانهای پزشکی مانند غش، مشکل تنفسی و شرایط اورژانسی شد بلافاصله با مرکز 115 تماس بگیرید یا وی را به نزدیکترین مرکز درمانی انتقال دهید. مصرف بیش از حد این دارو می تواند باعث اسیدوز لاکتیک شود. دیگر عوارض مصرف بیش از حد ممکن است شامل: خواب آلودگی شدید، تهوع، استفراغ، اسهال شدید، تنفس سریع، ضربان قلب آهسته یا نامنظم باشد .
در صورت فراموش کردن یک نوبت از دارو به محض به یاد آوردن سریعا آن را همراه غذا مصرف نموده و در صورتیکه تقریبا زمان نوبت بعدی فرا رسیده بود از استفاده ی دوز فراموش شده صرف نظر کرده و مطابق قبل دارو را مصرف کنید و مقدار آن را دو برابر نکنید.
نحوه نگهداری از قرص متفورمین
این دارو را در دمای اتاق به دور از نور و رطوبت نگهداری کنید. از قراردادن آن در حمام خودداری نمایید. تمام داروها را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.
داروها را داخل توالت نریزید مگر اینکه دستور به این کار داده شده باشد. این محصول را زمانی که تاریخ مصرف آن تمام شده یا دیگر مورد نیاز نیست، به درستی دور بریزید.
دارو های ترکیبی
متفورمین یکی از داروهای اصلی در ساخت دارو های ترکیبی دیابت می باشد. البته این امر تنها در داروسازی می باشد و از مصرف این دارو با دارو های مشابه بدون نسخه پزشک جدا خودداری کنید
از دارو های ترکیبی ساخته با متفورمین میتوان به امپاگلیفلوزین+ لیناگلیپتین + متفورمین ، امپاگلیفلوزین+ متفورمین ، پیوگلیتازون+ متفورمین اشاره کرد.
تایید شده توسط داروبین
