نحوۀ مراقبت از جراحت‌ و زخم‌های دیابتی

هنگامی که دیابت شدید دارید درمان فوری مشکلات پا بسیار مهم است. حتی زخم‌های جزئی نیز می‌توانند به زخم‌های جدی تبدیل شوند که اگر به سرعت و به طور کامل از آنها مراقبت نکنید، ممکن است به قیمت از دست رفتن قسمتی یا تمام عضو برایتان تمام شود. پس همیشه نسبت به هر اتفاق هشیار باشید و بررسی پا، پوست و قسمت هایی از بدن را که از دید دور هستند را در اولویت قرار دهید. این موضوع را نیز در نظر بگیرید که قطع پا در مبتلایان به دیابتی اتفاق می افتد که قند خونشان بسیار بالا مثلا بیش از 250 باشد. یعنی قبل از هر کار سعی کنید قند خونتان را همیشه کنترل کنید.

دیابت احتمال ابتلا به زخم و جراحت را افزایش می‌دهد. جراحات و زخم‌های باز روی پوست که کامل بهبود نمی‌یابند. به احتمال زیاد در پاها و ساق‌های پا زخم خواهید داشت، اما این زخم‌ها می‌توانند در نواحی دیگر مانند دست‌ها یا چین‌های پوست شکم نیز ایجاد شوند.

علت قطع پا در افراد دیابتی چیست؟

همیشه اتفاق های بزرگ از مسیر بسیار ساده ای شروع میشوند. برخورد پا به میز، پوشیدن کفش تنگ یا خونریزی بعد از گرفتن ناخن همگی اتفاق های ساده ای هستند که میتوانند منجر به فاجعه شوند.

زخم پا می‌تواند به سادگی راه رفتن با کفش‌های نو یا تنگ یا گیر کردن یک سنگریزه کوچک در کفش هایتان ایجاد شود.

اما واقعا چرا در افراد دیابتی قطع عضو روی میدهد؟ نوروپاتی دیابتی مسئول این موضوع است در واقع یک نوع آسیب عصبی سبب میشود تا فرد مبتلا حس لامسه خود را در بعضی از نقاط بدن نداشته باشد این وضوع سبب میشود تا زخمی که در پا ایجاد شده غیر قابل حس باشد و به تدریج عفونت شکل بگیرد گسترش عفونت سبب میشود تا متخصصان مجبور به قطع پا در فرد دیابتی برای حفظ جانش انجام دهند. آسیب عصبی همچنین احساس درد یا سایر علائم زخم یا عفونت را برای شما دشوارتر می‌کند. این مسئله باعث می‌شود شما از درمان زخم‌های کوچک‌تر تا قبل از تبدیل شدن به زخم باز غافل بمانید.

 اگر نتوانید پاهای خود را احساس کنید طبیعی است که ندانید آسیب دیده اید و یک بریدگی یا زخم کوچک می تواند به مشکلی بسیار بزرگتر تبدیل شود یا ممکن است جریان خون ضعیفی در پاهای خود داشته باشید که باعث می‌شود بهبودی بریدگی‌های جزئی هم بسیار سخت انجام شود.

دلایل متعددی وجود دارد که چرا دیابت احتمال ابتلا به زخم را افزایش می‌دهد. یکی از علائم اصلی دیابت قند خون بالاست. با گذشت زمان، سطح بالای قند خون به اعصاب و عروق خونی شما آسیب می‌رساند. جریان خون را کاهش می‌دهد (مخصوصاً در دست‌ها، پاها و سایر اندام‌ها) و بهبود زخم و بریدگی‌ها را سخت‌تر می‌کند. همینطور احتمال ابتلا به عفونت را نیز افزایش می‌دهد. علاوه بر این، دیابت با وضعیتی به نام بیماری شریانی محیطی (PAD) مرتبط است که جریان خون را در ساق پا و خود پا کاهش می‌دهد.

مراجعه مداوم به پزشک و چک کردن اندام ها بسیار مهم است اگر پزشک تشخیص دهد که شما به نوروپاتی دیابتی مبتلا هستید درجه هشیاری شما باید بسیار بالا برود. آزمایشهایی وجود دارد که چگونگی و میزان گردش خون در پاها را مشخص می‌کنند. اگر نتایج طبیعی باشد می‌توانید درمان‌های استاندارد برای مراقبت از زخم را انجام دهید. اگر نتایج آزمایش جریان خون غیرطبیعی باشد، به این معنی است که گردش خون شما ضعیف است که باید به دقت بررسی شود.

متخصصان گاهی برای درمان نوروپاتی دیابتی از جراحی استفاده میکنند این نوع از جراحی سبب میشود تا جریان خون و شاخه های عصبی در پای دیابت بهبود یابد در این جراحی ها  از بالون استفاده میشود، یا  به وسیله یک روش بای پس مشکل را برطرف میگردد، مثلا شریان های دارای انسداد را به یکی از شریان‌های ساق پا که سالم است متصل می‌کنند.

گزینه های درمان زخم و جلوگیری از قطع پا در فرد دیابتی

اگر پایتان آسیب دید، سعی نکنید در خانه از آن مراقبت کنید. حتی برای تاول، پینه و خراشیدگی به یک مرکز مراقبت از زخم یا پزشک خود مراجعه کنید.

در صورت وجود مشکل مقداری پماد آنتی‌بیوتیک استفاده کنید و حداکثر روز بعد به متخصص یا پزشک مراجعه کنید. این مشکلات بسیار جدی و تهدید کننده‌ی زندگی هستند، بنابراین به هیچ وجه خطر نکنید. از همسایه درمان نگیرید متخصص تنها کسی است که میتواند زخم شما را بهبود بخشد.

پزشکان روش صحیح تمیز کردن و درمان زخم ها را می دانند. آنها می‌توانند داروهایی برای استفاده در خانه تجویز کنند.

اگر دچار زخم در پا شوید پزشک باید آن را پاک کند. او ممکن است این فرآیند را با بریدن و باز کردن زخم انجام دهد و سپس در صورت نیاز آن را پانسمان می‌کند.

در سال‌های اخیر، درمان‌های پیشرفته‌ای مانند سلول‌های بنیادی و فاکتورهای رشد برای درمان زخم های پا مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

اگر دچار زخم یا تغییر در پوست خود شدید که دلیلش را نمی‌دانید، فوراً به پزشک اطلاع دهید. احتمالاً روشی به نام دبریدمان دریافت خواهید کرد که بافت ناسالم را از زخم جدا می‌کند تا بهبودی حاصل شود.

پزشک با شما همکاری خواهد کرد تا از عفونی و بزرگتر شدن زخم یا جراحت جلوگیری کند. برخی از مراحلی که ممکن است توصیه شودد عبارتند از:

زخم خود را روزانه تمیز کنید. از آب و صابون استفاده کنید، مگر اینکه پزشک پاک‌کنندۀ دیگری توصیه کند. از هیدروژن پراکسید استفاده نکنید یا زخم خود را در حمام یا وان خیس نکنید، زیرا این کار می‌تواند بهبودی را کُند کرده و احتمال عفونت را افزایش دهد.

زخم خود را با بانداز یا پانسمان زخم بپوشانید. (پزشک بسته به محل زخم مراحل خاص بانداژ را توصیه می‌کند.) در حالی که ممکن است شنیده باشید هوا خوردن زخم‌ها مهم است، متخصصان اکنون می‌دانند که نپوشاندن زخم در واقع احتمال عفونت را افزایش می‌دهد و روند بهبود را کند می‌کند.

از فشار روی زخم خود پرهیز کنید، به خصوص اگر روی پای شما باشد. یعنی شما نیاز به استفاده از عصا، کفش مخصوص یا وسایل دیگر دارید. کاهش فشار و تحریک به بهبود سریع‌تر زخم کمک می‌کند.

از داروهای موضعی که پزشک توصیه می‌کند استفاده کنید. (موضعی به این معنی است که دارو روی پوست شما استفاده می‌شود.) آب‌نمک، فاکتورهای رشد یا جایگزین‌های پوستی باشند.

قند خون خود را کنترل کنید. علاوه بر کاهش خطر ابتلا به زخم، کنترل دقیق قند خون به بدن کمک می‌کند تا زخم‌های موجود را بهبود بخشد.

چه زمانی برای زخم پای دیابتی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر زخم در مدت یک ماه بهبود نیافت یا به عفونت تبدیل شد که به استخوان سرایت کرد، نیاز به درمان‌های دیگری وجود دارد. درمان‌هایی مثل جراحی (اغلب برای از بین بردن مشکلات ایجادکنندۀ فشار مانند انحراف شست پا) و اکسیژن درمانی پُرفشار باشد که شامل تنفس اکسیژن خالص در یک اتاق مخصوص به منظور کمک به بهبودی بدن می‌شود.

اگر زخم تبدیل به قانقاریا شود و بافت بمیرد، ممکن است پزشک مجبور شود آن ناحیه از بدن را با جراحی بردارد.

پیشگیری از زخم پای دیابتی در افراد مبتلا به دیابت

بهترین راه برای جلوگیری از ایجاد زخم، حفظ سلامت پاهایتان است. در زیر چگونگی انجام این پیشگیری ها آورده شده است:

• روزانه پاهای خود را چک کنید

اگر حس لامسه در پاهای خود را از دست داده اید، دقت کنید تا چیزهای مشکوک را پیدا کنید. گوزمن می‌گوید:

برای بسیاری از افراد سخت است که کف پاهای خود را حتی با استفاده از آینه بررسی کنند. در این شرایط می‌توانید از همسر و یا یک دوست بخواهید که به شما کمک کند.

• پاهایتان را خوب بشویید

هنگام دوش گرفتن پاهای خود را با آب گرم صابون بزنید وسپس پا و حتی بین انگشتان را کاملا خشک کنید. رطوبتی که در بین انگشتان گیر می کند می تواند مضر باشد. از لوسیون یا کرم برای جلوگیری از خشک شدن یا ترک خوردن پوست که می تواند باعث ایجاد زخم شود استفاده کنید. برم می گوید:

---

با پوست خود به عنوان مهمترین عضو بدن رفتار کنید.

• لباستان را مناسب با راحتی بدنتان انتخاب کنید

برای پاهای خود از جوراب های نرم و کفش های مناسب استفاده کنید. از کفش های پاشنه بلند و مدل های باریک که می توانند به پاهای شما آسیب برسانند استفاده نکنید. در صورت نیاز پزشک ممکن است کفش های مخصوصی را برای شما تجویز کند.

کفش ها بسیار مهم هستند. آنها می توانند تفاوت بین یک زخم قابل توجه و یک زخم معمولی را رقم بزنند. شما همواره به تکیه گاه مناسب نیاز دارید.

• ناخن های پا را کوتاه کنید

افراد مبتلا به دیابت باید به متخصص پا و یا پزشک متخصص مراقبت از پا مراجعه کنند. این موضوع برای افرادی که نوروپاتی دارند یا قبلا زخم پا داشته اند رایج است.

در صورت ابتلا به دیابت ناخن‌های خود را به یک متخصص بسپارید و هرگز به سالن های خدمات ناخن نروید.

• قند خون خود را کنترل کنید.

کنترل خوب قند خون بهترین راه برای جلوگیری از تبدیل بریدگی‌های کوچک و جراحت‌ها به زخم است. اگر در مدیریت قند خون مشکل دارید، به پزشک اطلاع دهید. پزشک می‌تواند با شما همکاری کند تا تغییراتی در مصرف داروها و شیوه زندگی ایجاد کرده و از بالا رفتن بیش از حد قند خون جلوگیری کنید. حتی اگر سطح قند خون نسبتاً ثابت باشد، باز هم مهم است که به طور منظم به پزشک مراجعه کنید. اگر نوروپاتی دارید، ممکن است آسیب وارده به پوست و بافت بدنی خود را احساس نکنید.

هر روز پوست خود را بررسی کنید و به پاهای خود توجه ویژه‌ای داشته باشید. به دنبال تاول‌ها، بریدگی‌ها، ترک‌ها، زخم‌ها، قرمزی، لکه‌ها یا نواحی سفید، پینه‌ها، تغییر رنگ یا سایر تغییرات باشید. منتظر احساس درد نباشید؛ حتی احساس گرما یا سرمای بیشتر از حد می‌تواند نشانه این باشد که زخم بازی روی پوست خود دارید و این امکان وجود دارد که اصلاً هیچ احساسی نداشته باشید.

به احتمال زیاد زخم‌ها در ناحیه کف پا یا پایین انگشت شست ایجاد می‌شوند، بنابراین حتماً هر شب پاهای خود را بررسی کنید. (اگر نمی‌توانید به تنهایی این کار را انجام دهید، از یکی از اعضای خانواده بخواهید به شما کمک کند.) اگر متوجه مشکلی یا تغییری غیرطبیعی شدید، با پزشک تماس بگیرید.

• سیگار نکشید.

سیگار کشیدن به رگ‌های خونی شما آسیب می‌رساند، جریان خون را کاهش می‌دهد و روند بهبود را کند می‌کند. این موارد خطر زخم و قطع عضو را افزایش می‌دهد.

• پابرهنه راه نروید.

صدمه زدن به انگشتان پا یا خود پا می‌تواند احتمال مشکلات جدی را افزایش دهد. پوشیدن کفش‌هایی که تمام پای شما را در بربگیرد می‌تواند به جلوگیری از آسیب کمک کند. بیمه درمانی شما ممکن است کفش‌های طبی را پوشش دهد که خطر ابتلا به زخم پا را کاهش می‌دهد.