افسردگی پس از زایمان: آنچه باید بدانید

آنچه در این مطلب می خوانیم:

• افسردگی پس از زایمان چیست؟
• دلایل افسردگی پس از زایمان
• علائم افسردگی پس از زایمان
• علائم هشداردهنده افسردگی پس از زایمان
• تشخیص و درمان افسردگی پس از زایمان
• روان‌پریشی پس از زایمان

تقریبا تمام زنانی که تازه صاحب فرزند می شوند، تا زمانی که به زندگی با یک نوزاد عادت کنند، با چالش های زیادی مانند کمبود خواب، مسئولیت‌های جدید یا درد سینه درصورت شیردهی مواجه خواهند شد. اما، برخی از زنان، پس از زایمان، دچار درد عاطفی عمیقی می شوند که آنها را رها نمی کند. در این مطلب، به بررسی افسردگی پس از زایمان که نوع شدیدی از افسردگی بالینی بوده و با بارداری و زایمان در ارتباط است، می پردازیم. افسردگی بعد از زایمان، یک بیماری شایع در بین زنان است. تحقیقات انجام شده روی 10 هزار مادر با نوزاد تازه متولد شده، نشان می دهد که از هر 7 مادر، 1 نفر آنها به افسردگی بعد از زایمان دچار می‌شوند. خوشبختانه درمان اکثر این مادران به موثر بوده است.

افسردگی پس از زایمان چیست؟

افسردگی پس از زایمان همانطور که از نامش مشخص است، نوعی افسردگی است که افراد پس از بچه‌دار شدن به آن دچار می شوند. معمولا، این مشکل سه هفته پس از زایمان آغاز می‌شود اما، درحالت کلی، امکان ابتلا به افسردگی بعد از زایمان در یک سال اول پس از تولد نوزاد وجود دارد. معمولا افراد به دلیل عدم تمایل به ارتباط یا مراقبت از نوزاد، احساساتی نظیر غم، ناامیدی یا گناه را تجربه می کنند. این بیماری فقط در مادرانی که اولین زایمان را تجربه کرده‌اند، رخ نمی‌دهد و ممکن است مادرانی که در زایمان های قبلی به افسردگی بعد از زایمان دچار نشده اند نیز، آن را تجربه کنند.

دلایل افسردگی پس از زایمان

دلایل زیادی برای افسردگی زنان پس از زایمان وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:

• تغییرات هورمون‌ها: سطح هورمون‌هایی که در دوران بارداری افزایش یافته، پس از زایمان بصورت ناگهانی افت می‌کنند. این تغییر ناگهانی می‌تواند باعث افسردگی در برخی از زنان شود. (اگر  نوسانات خلقی پیش از قاعدگی ماهانه را تجربه کرده‌ باشید، از اثر هورمون‌ها بر بدن آگاهی دارید)
• سابقه افسردگی: اگر شما یا یکی از اعضای خانواده دارای سابقه افسردگی باشید، احتمال ابتلا به افسردگی بعد از زایمان در شما قوی‌تر است.
• استرس و مشکلات: عدم تمایل به بارداری یا علم به اینکه شریک زندگی یا افراد خانواده‌تان در مراقبت از نوزاد به شما کمک نخواهند کرد، احتمال ابتلا به افسردگی بعد از زایمان را افزایش می دهد. افسردگی پس از زایمان در زنانی که با مشکلات مالی، اعتیاد به مصرف الکل یا مواد و سایر منابع استرس‌زا ارتباط دارند، شایع‌تر است. همچنین، زنان بسیار جوانی که آمادگی مادر شدن ندارند هم، ممکن است در معرض آسیب قرار بگیرند.

علائم افسردگی پس از زایمان

علائم افسردگی بعد از زایمان از شخصی به شخص دیگر متفاوت است اما علائم شایع آن که تقریبا چندتا از آنها در افراد وجود خواهد داشت، عبارت است از:

• غم، ناامیدی، یاس
• ناتوانی در مراقبت از نوزاد و کارهای اساسی
• گریه زیاد و بدون دلیل مشخص
• مشکل در احساس نزدیکی به نوزاد یا ارتباط با او
• کاهش علاقه به غذا، رابطه جنسی و عاداتی که قبلا لذت‌بخش بودند
• خواب زیاد
• مشکل تمرکز، یادگیری و حافظه

درکنار علائم شایع افسردگی بعد از زایمان، علائم دیگری وجود دارد که مشاهده آنها به منزله هشداری برای ابتلا به بیماری است و باید سریعا به پزشک مراجعه شود.

علائم هشداردهنده افسردگی پس از زایمان

تصور کنید که یک شغل جدید و مهم به شما پیشنهاد شده، اما، در همان ابتدای کار آنقدر ساعت ها دیر می گذرد که دچار کم خوابی شده و بازدهی خوبی در انجام کار ندارید. درنتیجه، به‌زودی از کار خسته شده و از دریافت بازخورد مثبت ناامید می‌شوید.

مثالی که گفته شد، بیان احساسات برخی از مادرانی است که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند. تقریبا حدود 10% از زنانی که به تازگی مادر شده اند، به افسردگی بعد از زایمان دچار می‌شوند. برخی از مادران ممکن است از افسردگی خود خبر نداشته و تصور کنند که احساساتی که تجربه می کنند، در همه مادران مشترک است. اما، باید بدانید که احساس خستگی در روزهای ابتدایی تولد نوزاد طبیعی است، اما احساس غم و ناامیدی موضوع عادی نبوده و باید پیگیری شود.

موارد زیر، علائم هشداردهنده افسردگی بعد از زایمان است که در صورت مشاهده هریک از آنها، باید فورا به پزشک یا مشاور مراجعه شود. تشخص و درمان سریعتر افسردگی پس از زایمان، تاثیر زیادی در رسیدن به بهبودی دارد. 8 علامتی که باید به آن توجه کنید، عبارت است از:

1. عدم بهبود خلق و خو: افت روحیه در دوهفته اول پس از زایمان طبیعی است و معمولا بعد از این مدت رو به بهبود می‌رود. اما، اگر پس از گذشت چندین هفته هنوز هم غمگین و ناامید هستید یا علائم در حال تشدید شدن هستند، چیزی بیشتر از بدخلقی در انتظار شماست.
2. چیره شدن احساس گناه و غم: اینکه هراز گاهی احساس ناراحتی بکنید، طبیعی است. اما، گریه مکرر، ناراحتی از مادر بودن و سرزنش کردن خود، جزو علائم افسردگی بعد از زایمان به شمار می‌روند.
3. از دست دادن علاقه در انجام فعالیت‌های لذت‌بخش: آیا از تماشای فیلم موردعلاقه خود لذت می‌برید؟ آیا به محبت کردن به شریک زندگی خود علاقه‌مند هستید؟ از خوردن غذاهای مورد علاقه لذت می‌برید؟ آیا اصلا اشتها دارید؟ اگر پاسخ شما به این سوالات منفی است، درباره تغییر خلق و خو و عادت‌هایتان با پزشک مشورت کنید.
4. مشکل در تصمیم‌گیری: ممکن است آنقدر خسته باشید که نتوانید به روشنی فکر کنید. این مشکل شاید از نظر شما اهمیتی نداشته باشد، اما، اگر دوست ندارید از رختخواب بیرون بیایید، دوش بگیرید، پوشک بچه را عوض کنید یا به پیاده‌روی بروید، دارای علائم اولیه افسردگی پس از زایمان هستید.
5. احساس مادر خوب نبودن: این احساس در میان مادرانی که نوزادانی با نیازهای خاص متولد کرده‌اند یا صاحب فرزندان بیمار یا نارس هستند، بسیار شایع است. اما اگر شما شرایطی مشابه آنان ندارید و با این حال احساس ناکافی بودن می‌کنید، می‌تواند نشان‌دهنده چیز دیگری باشد.
6. تغییر الگوی خواب: اگر در زمان‌های خوابیدن نوزاد قادر به استراحت نیستید یا تمام طول روز می‌خوابید، به احتمال زیاد، مشکل فقط مربوط به الگوی خواب نیست و ممکن است دچار افسردگی بعد از زایمان شده باشید.
7. تغییرات بزرگ و استرس‌زا در زندگی: اگر دچار درگیری با شریک زندگی خود هستید، یا خانواده‌تان در نگهداری از نوزاد به شما کمک نمی‌کند یا چندی پیش شاهد مرگ عزیزی بوده‌اید، احساس غم و  افسردگی بعد از زایمان شما تشدید خواهد شد.
8. فکر آسیب رساندن به خود: افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود یا نوزاد جزو علائم پیشرفته افسردگی پس از زایمان یا حتی روان‌پریشی پس از زایمان (بیماری روانی نادر و جدی مرتبط با افسردگی پس از زایمان) است. هرگونه تفکر مربوط به خودکشی نشانگر بحران بوده و نیازمند دخالت پزشک می‌باشد.

تشخیص و درمان افسردگی بعد از زایمان

تشخیص افسردگی بعد از زایمان بر عهده پزشک است، اما اگر احساس می‌کنید که به آن مبتلا هستید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. درصورت ابتلا به افسردگی پس از زایمان، درمان‌هایی وجود دارد که کمک می‌کند مجددا به شرایط پیشین بازگردید.

• دارو درمانی: برای درمان افسردگی پس از زایمان، پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی تجویز کند. این داروها سطح برخی مواد شیمیایی مرتبط با افسردگی را در مغز به تعادل می‌رساند. مصرف اکثر این داروها در دوران شیردهی بی‌خطر است. درحال حاضر، داروی جدیدی به‌نام برکسانولون تولید شده است که فرم مصنوعی هورمون آلوپرگنانولون است و صرفا در درمان افسردگی بعد از زایمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتما بخاطر داشته باشید که اگر در دوران شیردهی هستید و پزشک این دارو را برایتان تجویز کرده، قبل از مصرف آن، پزشک را درجریان شرایط خود قرار دهید.
• روان درمانی: صحبت کردن با روانشناس یا درمانگر، گام مفید دیگریست که در جهت درمان افسردگی پس از زایمان برداشته می‌شود. در این درمان، روش‌هایی برای تشخیص افکار منفی و راه‌های مقابله بهتر با آنها به شما آموزش داده می‌شود. همچنین، ممکن است درمورد روابط پیشین و عوامل استرس‌زا صحبت کنید و چگونگی تعامل با آنها را بیاموزید تا کمترین تاثیر را برزندگیتان بگذارند.

علاوه بر موارد گفته شده، برخی دیگر از روش ها هستند که م توانید با انجام آنها احساس بهتری در طول درمان داشته باشید. ازجمله این روش ها:

• ورزش روزانه
• پرداختن به امور سرگرم‌کننده در طول روز
• برآوردن اهداف ساده
• آرامش
• ارتباط با افراد امن و مراقب

روان‌پریشی پس از زایمان

روانپریشی پس از زایمان، نوع نادر و جدی بیماری روانی است که احتمالا همراه با افسردگی بعد از زایمان رخ می دهد. علائم این مشکل معمولا پس از دوهفته از تولد کودک بروز پیدا می‌کند و در مقایسه با علائم افسردگی بعد از زایمان، از شدت بالایی برخوردار است. در صورتیکه بیمار دچار روان پریشی پس از زایمان شده باشد، ممکن است علائم زیر را تجربه کند.

•  قادر به خوابیدن نیست
• گیج شده و نمی‌تواند به درستی بیاندیشد
• دچار توهم و هذیان می‌شود به این معنی که چیزهایی می‌بیند یا احساس می‌کند که دیگران از دیدن و حس کردن آن عاجزند.
• افکار وسواس‌گونه و ترسناکی درباره نوزاد دارد
• شکاک می‌شود، به نحوی که عمیقا به دیگران مشکوک است و نمی‌تواند از این افکار دست بکشد
• از غذا خوردن امتناع می‌کند
• به فکر آسیب رساندن به خود یا نوزاد است

روان‌پریشی پس از زایمان یک موقعیت اورژانسی پزشکی است و پس از انجام اقدامات موردنیاز اورژانسی، پزشک می‌تواند به یاری بیمار بپردازد.