ms چیست؟

آنچه در این مطلب می خوانیم:

• علائم بیماری ام اس
• بیماری MS به چه علت ایجاد می‌شود؟
• MS چگونه تشخیص داده می‌شود؟
• آیا MS قابل درمان است؟
• آیا بیماری MS کشنده است؟
• آیا بیماری MS در آینده قابل درمان است؟

مولتیپل اسکلروزیس، یا بیماری MS، یک بیماری خودایمنی مزمن است که در آن، مغز، نخاع و عصب بینایی، درنتیجه حمله سیستم ایمنی بدن به سلول های عصبی، درگیر می شوند. این بیماری مشکلات و عوارض مختلفی مانند مشکلات بینایی، عدم توانایی در حفظ تعادل، ناتوانی در کنترل صحیح ماهیچه های بدن و مشکلات بسیار دیگری در عملکردهای پایه ای بدن ایجاد می کند.  شدت این بیماری در بیماران مختلف متفاوت است. برخی از افراد، تنها دچار علائم خفیف شده و نیاز به مداخله درمانی خاصی ندارند. در حالی که شدت بیماری در برخی دیگر از بیماران آنچنان زیاد می‌شود که در راه رفتن و انجام فعالیت روزانه به مشکل می‌خورند.

MS هنگامی ایجاد می‌شود، که سیستم ایمنی به پوشش اطراف اعصاب، که میلین نام دارد، حمله می‌کند. میلین از جنس چربی بوده و وظیفه حفاظت از اعصاب را برعهده دارد. بدون میلین، سلول های عصبی آسیب دیده و ممکن است در اثر آن، بافت اسکار تشکیل شود.

علائم بیماری ام اس

آسیب ناشی از ام اس، باعث ناتوانی مغز در ارسال پیام های عصبی به قسمت های مختلف بدن می شود. همچنین عملکرد سلول های عصبی نیز تحت تاثیر قرار گرفته و در احساسات و حرکات بدن اختلال ایجاد می‌شود. از علائمی که ممکن است در نتیجه حمله سیستم ایمنی به میلین پوشاننده اعصاب ایجاد شود، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• مشکل در راه رفتن
• احساس خستگی
• ضعف یا اسپاسم عضلانی
• تاری دید و یا دوبینی
• احساس بی حسی و سوزن سوزن شدن
• مشکلات جنسی
• اختلالات کنترل مثانه و روده ها
• درد
• افسردگی
• مشکل در حافظه و تمرکز

اولین علائم MS، اغلب در سنین 20 تا 40 سالگی ظاهر می‌شوند. بسیاری از بیماران ام اس پس از ظهور اولین نشانه های بیماری، دچار حملات یا عود علائم می‌شوند. در طول حملات بیماری، شدت علائم به طرز قابل ملاحظه ای بدتر می‌شود. پس از حملات، در اغلب موارد، بیمار دوره هایی از بهبودی و کاهش شدت علائم را تجربه می‌کند. در مقابل، در برخی از بیماران، پس از ظهور اولین علائم بیماری، شدت علائم به طرز پیش‌رونده ای شروع به بدتر شدن می‌کند.

در سال های اخیر، محققان موفق به کشف روش های درمانی جدید بسیاری شده اند، که در پیشگیری از عود بیماری و کاهش شدت اثرات بیماری موثر هستند.

بیماری MS به چه علت ایجاد می‌شود؟

پزشکان از علت دقیق ایجاد بیماری MS مطمئن نیستند، اما عوامل مختلفی شاخته شده اند، که می‌توانند در افزایش احتمال ابتلا به بیماری ام اس نقش داشته باشند. برای مثال می‌توان به نقش برخی از علل ژنتیکی و مصرف سیگار و دخانیات اشاره کرد.

برخی از افراد، ممکن است پس از ابتلا به یک عفونت ویروسی دچار ام اس شوند. برای مثال: ویروس اپشتین-بار یا هرپس ویروس انسانی نوع 6، این عفونت‌ها باعث اختلال در عملکرد نرمال سیستم ایمنی می‌شوند. این دسته از بیماری ها و عفونت ها می‌توانند زمینه ابتلا به بیماری ام اس، یا عود آن را فراهم کنند. دانشمندان در حال مطالعه درباره ارتباط میان بیماری ام اس و ویروس ها هستند، اما هنوز پاسخ روشنی برای چگونگی و علت این ارتباط پیدا نشده است.

نتایج برخی از تحقیقات نشان می‌دهد، ویتامین D که در اثر تابش نور خورشید به پوست ساخته می‌شود، ممکن است در تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماری MS نقش داشته باشد. در واقع به نظر می‌رسد احتمال ابتلای افرادی که ریسک زیادی برای ابتلا به این بیماری قرار دارند، با مهاجرت به مناطق آفتابی تر کمتر می‌شود.

MS چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص بیماری ام اس می‌تواند در مواردی بسیار مشکل باشد. زیرا علائم ناشی از MS، در بسیاری از بیماری ها و اختلالات دیگر نیز دیده می‌شود. اگر پزشک مشکوک به ابتلای شما به ام اس شود، برای بررسی بیشتر شما را به یک نورولوژیست که در تشخیص و درمان بیماری های مغز و اعصاب تخصص دارد، ارجاع می‌دهد. نورولوژیست علائم شما را بررسی کرده و به دنبال نشانه های ناشی از آسیب به سلول های عصبی مغز، نخاع و عصب بینایی می‌گردد.

هیچ تست اختصاصی برای اثبات ابتلا به بیماری ام اس وجود ندارد. پزشک برای تشخیص این بیماری، از روش های تصویربرداری و تست های گوناگونی کمک می‌گیرد. برخی از این تست ها شامل:

• آزمایش خون: این آزمایش برای رد بیماری هایی است که علائم مشابه با MS دارند. مانند: ایدز و بیماری لایم.
• بررسی توانایی شخص در حفظ تعادل، هماهنگی اعضای بدن، بینایی و سایر عملکردهای بدن، جهت بررسی نحوه کارکرد سلول های عصبی.
• MRI: با کمک این روش تصویربرداری، می‌توان تصاویری با جزئیات بالا از ساختار داخلی بدن بدست آورد.
• بررسی مایع مغزی- نخاعی: مایع مغزی- نخاعی یا CSF، اطراف مغز و نخاع را پر می‌کند. معمولا در افراد مبتلا به MS، تغییراتی در مایع مغزی- نخاعی دیده می‌شود.
• تست هایی (که پتانسیل برانگیخته نامیده می‌شوند) برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز.
• مقطع نگاری همدوسی اپتیکی (OCT): این روش برای بررسی تغییرات در شبکیه، که نشانه ای هشداردهنده از آتروفی مغز است، انجام می‌شود.

آیا MS قابل درمان است؟

هیچ درمان قطعی برای بیماری MS وجود ندارد. اما می‌توان از برخی روش های درمانی برای کاهش شدت علائم و بهبود وضعیت و عملکرد بدن کمک گرفت.

همچنین ممکن است پزشک، داروهایی را برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری، پیشگیری یا درمان حملات MS، کاهش شدت علائم یا کمک به مدیریت استرس ناشی از ابتلا به MS، تجویز کند. برخی از داروهای بیماری ام اس عبارت است از:

• Beta interferon
• Cladribrine
• Dalfampridine
• Dimethyl fumarate
• Glatiramer
• Mitoxantrone
• Natalizumab
• Ocrelizumab
• Ozanimod
• Siponimod
• Teriflunomide

توجه داشته باشید که مصرف این داروها فقط درصورت تجویز پزشک متخصص مجاز است و نباید به عنوان داروهای خود درمان از آن ها استفاده شود.

پزشک ممکن است برای کاهش شدت علائم و طول دوره حملات بیماری، از استروئیدها کمک بگیرد. همچنین می‌توان از داروهای دیگری، مانند شل کننده های عضلانی، آرامبخش ها، یا توکسین بوتولونیوم (تزریق بوتاکس)، برای درمان اسپاسم عضلانی و درمان برخی دیگر از علائم، کمک گرفت.

فیزیوتراپیست، می‌تواند تمریناتی را برای حفظ قدرت، تعادل بدن و کمک به مدیریت درد و خستگی ناشی از MS، به شما آموزش دهد. یک کاردرمانگر می‌تواند روش های جدیدی را برای انجام برخی کارها به شما آموزش دهد، تا کار کردن و مراقبت از خود برای شما آسان تر شود.

در کنار درمان، می‌توان از برخی دیگر از روش ها نیز برای کاهش شدت علائم کمک گرفت. ورزش کردن و دوری از محیط های خیلی گرم، می‌تواند به افزایش انرژی بدن کمک کند. می‌توانید از پزشک خود درباره انجام تمرینات یوگا، برای کمک به کاهش خستگی و استرس ناشی از MS سوال کنید. باید به سلامت روانی خود نیز توجه زیادی داشته باشید. می‌توانید از خانواده، دوستان یا مشاور، در صورت وجود هرگونه استرس یا اضطراب، کمک بگیرید. گروه های حمایتی MS، محیط های بسیار مناسبی برای آشنایی و ارتباط با افرادی هستند که از بیماری MS رنج می‌برند.

آیا بیماری MS کشنده است؟

از آنجایی که درمان قطعی برای بیماری MS وجود ندارد، بیشتر تمرکز پزشک بر تسکین علائم ناشی از بیماری است. روش های درمانی جدیدی که در 20 سال گذشته در دسترس قرار گرفته اند، نقش زیادی در بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به MS و کاهش سرعت پیشرفت بیماری داشته اند.

امروزه، حدود نیمی از مبتلایان به MS حتی پس از گذشت 15 سال از آغاز بیماری، هنوز توانایی راه رفتن بدون استفاده از وسیله کمکی خاصی را دارند. البته باقی بیماران برای راه رفتن، نیازمند استفاده از وسایل کمکی، مانند ویلچیر هستند. مدت زمان متوسطی که ممکن است بیماران دچار ناتوانی بسیار جدی شوند، حدود 33 سال است.

امید به زندگی در بیشتر بیماران مبتلا به MS، تفاوت چندانی با سایر افراد ندارد. با این حال، در مواردی که بیمار دچار MS بدخیم باشد، احتمال از دست دادن جان در همان مراحل اولیه، به علت ابتلا به پنومونی یا سایر عفونت های وابسته به MS وجود دارد. به عبارت دیگر، بیماری ام اس به تنهایی کشنده نیست و شرایط ایجاد شده ناشی از آن موجب مرگ می شود. در مجموع، امید به زندگی در بیماران مبتلا به MS، تنها حدود 5 درصد کمتر از افراد سالم است.

سرعت پیشرفت و سیر بیماری MS در هر بیمار متفاوت است. با این حال، در اغلب موارد، شدت علائم و عوارض بیماری، با گذشت زمان، نسبت به آن چیزی که در 5 سال اول بیماری وجود دارد، پیشرفت بیشتری نمی‌کند.

بررسی دقیق و مداوم علائم بیماری و درمان مناسب، بهترین راه برای بهبود علائم و عوارض ناشی از MS و کاهش سرعت پیشرفت بیماری است.

آیا بیماری MS در آینده قابل درمان است؟

پزشکان همچنان در حال تحقیق برای یافتن روش های درمانی جدید، رسیدن به درکی صحیح تر از علت بیماری و توانایی تشخیص زود هنگام آن هستند. سلول های بنیادی و ژنتیک ممکن است در آینده نزدیک به پزشکان این امکان را بدهند، تا آسیب وارد شده به سلول های عصبی را مداوا کرده یا بیماری را قبل از آن که باعث آسیب به سلول های عصبی شود، متوقف کنند.

همچنین ارزیابی های بالینی زیادی برای یافتن روش های درمانی جدید در حال انجام است. این ارزیابی های بالینی، شامل آزمایش ایمنی و کارآمدی داروهای جدید در درمان MS می‌شوند. این داروها تا زمانی که این مراحل را با موفقیت پشت سر نگذارند، در دسترس همه بیماران قرار نمی‌گیرند. می‌توانید از پزشک خود درباره شرکت در ارزیابی های بالینی مختلف سوال کنید.