کیست تخمدان چیست؟

آنچه در این مطلب می خوانیم:

• علائم کیست تخمدان
• علل کیست تخمدان
• عوامل خطر در تولید کیست تخمدان
• عوارض کیست تخمدان
• تشخیص کیست تخمدان
• درمان کیست تخمدان

کیست تخمدان یکی از بیماری های مربوط به زنان است که درمیان زنان باردار یا کسانی که هنوز دچار یائسگی نشده اند، شیوع بیشتری دارد. در این بیماری، در داخل رحم یا روی آن، کیسه های پر از مایعی ایجاد می شود که در اکثر مواقع بدون درد و ضرر هستند. به طوریکه، ممکن است هر ماه، مانند یکی از فازهای قاعدگی، یک کیست تخمدان تولید شده و فرد از آن مطلع نشود. کیست های تخمدان درحالت عادی بی ضرر هستند و بدون درمان، خود به خود از بین می روند.

این کیست ها زمانی مشکل ساز می شوند که از بین نروند و رفته رفته بزرگتر و دردناک شوند. در اینصورت، احتمال ابتلا به سرطان افزایش می یابد. با وجود اینکه بروز این اتفاق نادر است، اما ممکن است احتمال آن با بالا رفتن سن، افزایش یابد.

علائم کیست تخمدان

همانطور که گفته شد، اکثر کیست های تخمدان کوچک هستند و بدون ایجاد علامتی از بین می روند.با اینحال، برخی زنان ممکن است با علائمی مانند فشار، نفخ، تورم یا درد در یک طرف پایین شکم مواجه شوند که این درد اکثرا تیز یا مبهم بوده یا درحال عود و بهبودی می باشد.

برخی از علائم کیست تخمدان که نیاز به مراجعه به پزشک و مراقبت اضطراری دارد، عبارت است از:

• درد شدید و ناگهانی شکم
• درد همراه با تب و استفراغ
• سرگیجه
• ضعف یا احساس ضعف
• تنفس سریع

توجه داشته باشید که اگر هریک از علائم فوق را داشتید، حتما به پزشک مراجعه کنید، زیرا، این موارد می تواند به معنی پیج خوردن تخمدان توسط کیست باشد.

علل کیست تخمدان

به طورکلی، کیست های تخمدان در دو نوع عملکردی و غیرعملکردی هستند که اکثر زنان و دختران دچار نوع عملکردی آن می شوند. کیست عملکردی، درطول سیکل های قاعدگی ایجاد می شود، به طوریکه آنرا بخشی از چرخه قاعدگی حساب می کنند. این کیست دو نوع دارد که عبارت است از:

• کیست فولیکول: تخمدان‌ها معمولاً هر ماه یک تخمک آزاد می‌کنند. این تخمک ها درون یک کیسه کوچک به نام فولیکول رشد می کنند و وقتی که تخمک آماده شد، فولیکول باز شده و تخمک را آزاد می کند. در این میان، اگر کیسه باز نشود، باعث ایجاد کیست فولیکول می شود که در عرض 1 تا 3 ماه از بین می رود.
• کیست جسم زرد: هنگامی که تخمک آزاد می شود، فولیکولی که خالی شده است، معمولا کوچک می شود و به آماده شدن برای تخمک بعدی کمک می کند. با بسته شدن و جمع شدن فولیکول، مایع داخل آن به کیست تبدیل می شود. این کیست ممکن است طی چند هفته از بین برود یا حین رشد خونریزی کند و باعث درد شود.

بقیه کیست هایی که جزو موارد بالا نباشند، کیست های غیرعملکردی هستند. یکی از کیست های غیرعملکردی، کیست هایی است که به دلیل ابتلای برخی زنان به بیماری تخمدان پلی کیستیک (PCOS) ایجاد می شوند. در این بیماری، تخمدان ها مستعد تولید کیست های کوچک زیاد است و می تواند باردار شدن را سخت کند.

برخی دیگر از کیست های غیرعملکردی ممکن است در اثر سرطان ایجاد شوند. کیست های تخمدانی که بعد از یائسگی ایجاد می شوند، در مقایسه با کیست های قبل از یائسگی، بیشتر سرطانی هستند.

عوامل خطر در تولید کیست تخمدان

مواردی که ممکن است احتمال ابتلا به کیست تخمدان را افزایش دهد عبارتند از:

• مشکلات هورمونی: مصرف داروی باروری کلومیفن، برای کمک به تخمک گذاری می تواند خطر ابتلا به کیست را افزایش دهد.
• بارداری: کیستی که در طول تخمک گذاری تشکیل می شود ممکن است پس از باردار شدن و در طول بارداری روی تخمدان باقی بماند.
• اندومتریوز: حالتی که سلول های پوشاننده داخل رحم، در خارج از آن رشد می کنند. این سلول های سرگردان می توانند به تخمدان بچسبند و باعث رشد کیست شوند.
• عفونت شدید لگنی: اگر عفونت به تخمدان ها سرایت کند، می تواند باعث ایجاد کیست در آنها شود.
• سابقه کیست تخمدان: زنانی که در گذشته حداقل یک کیست تخمدان داشته اند، بیشتر از سایرین، احتمال ابتلا به سایر کیست ها را دارند.

عوارض کیست تخمدان

برخی زنانی که دارای کیست تخمدان هستند، ممکن است دچار عوارض غیرعادی شوند. این عوارض معمولا درطول معاینه لگن توسط پزشک تشخیص داده می شود. به همین دلیل، انجام معاینات منظم در زنان از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی عوارض کیست تخمدان عبارت است از:

• پیچ خوردگی تخمدان: کیست های بزرگ شده می توانند تخمدان را به حرکت درآورده و بپیچانند که بسیار دردناک است.
• پارگی: کیست ها، به خصوص اگر بزرگ باشند؛ می توانند باز شوند و باعث درد شدید و خونریزی شوند. رابطه جنسی واژینال و سایر فعالیت ها می تواند احتمال پارگی را افزایش دهد. گاهی ممکن است کیست پاره شده خود به خود بهبود یاب. اما، در بیشتر موارد این وضعیت اورژانسی است و نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
• کیست تخمدان عفونی: کیست تخمدان می تواند در پاسخ به عفونت لگن ایجاد شده و منجر به ایجاد آبسه شود. اگر آبسه بترکد، باکتری های خطرناک می توانند در بدن پخش شوند.

تشخیص کیست تخمدان

گاهی اوقات، پزشک می تواند کیست ها را در طول معاینه لگن و بعد از پرسیدن سوالاتی درمورد درد و سایر علائم، پیدا کند. کیست های ایجاد شده می توانند مایع، جامد یا مخلوطی از آن باشند که پزشک برای تشخیص نوع آنها، انجام یک یا چند آزمایش را تجویز می کنند:

• تست حاملگی: مثبت بودن تست بارداری، زمانیکه از باردار نبودن خود مطمئن هستید، می تواند به معنی داشتن کیست جسم زرد باشد.
• سونوگرافی لگن: در این تست، از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از رحم و تخمدان‌ها استفاده می شود. با انجام سونوگرافی لگن، پزشک می تواند وجود کیست را تایید کرده و محل و نوع آن را مشخص کند.
• لاپاراسکوپی: پزشک یک ابزار باریک با نور و دوربین را از طریق یک برش کوچک وارد شکم بیمار می کند. پزشکان با این تست می توانند به راحتی تخمدان را ببینند و هرگونه کیست تخمدان را از بین ببرند.
• آزمایش خون CA125: اگر پزشک به داشتن کیست تخمدان نیمه جامد شک کند، ممکن است بخواهد ن شما را برای سطح پروتئینی به نام CA 125 (آنتی ژن سرطان 125) آزمایش کند. احتمال بروز این مورد اغلب در زنان مبتلا به سرطان تخمدان و در افرادی که دارای شرایطی مانند فیبروم رحم، اندومتریوز و بیماری التهابی لگن (PID) هستند، بیشتر است.

درمان کیست تخمدان

اکثر کیست ها کوچک هستند و خود به خود ازبین می روند. در این حالت پزشک توصیه می کند که فقط مراقب تغییرات کیست باشید. همچنین، پزشک می تواند، برای تسکین درد، داروهایی را تجویز کند که معمولا قرص های ضدبارداری هستند. هورمون های موجود در قرص ها باعث از بین رفتن کیست ها نمی شوند، اما می توانند از ایجاد کیست های جدید جلوگیری کنند.

برخی کیست های بزرگ که از بین نمی روند و علائم خاصی هم ایجاد نمی کنند، نیاز به جراحی دارند. علاوه براین، ازآنجایی که احتمال سرطانی بودن کیست های بعد از یائسگی زیاد است، ممکن است زنانی که نزدیک به سائسگیشان است، نیاز به جراحی داشته باشند. جراحان بسته به نوع کیست، می توانند کیست یا کل تخمدان را خارج کنند.

انواع مختلفی از جراحی های کیست تخمدان عبارت است از:

• لاپاراسکوپی که برای کیست های کوچکتر است. در این جراحی، پزشک یک برش کوچک در بالا یا زیر شکم ایجاد می کند و با یک ابزار کوچک دارای دوربین می تواند داخل شکم را ببیند و با یک ابزار دیگر، کیست یا تخمدان را خارج کند. احتمال ماندن در بیمارستان بعد از این جراحی کم است.
• لاپاراتومی برای کیست هایی بکار می رود که ممکن است سرطانی باشند. این کار با یک برش بزرگتر در شکم انجام می شود.

باتوجه به موارد گفته شده، کیست تخمدان یک بیماری رایج در زنان است که در بیشتر مواقع از آن اطلاعی ندارند. این بیماری درصورتیکه حاد باشد، می تواند منجر به بروز سرطان شود. بنابراین، مهم است که زنان در طول زندگی خود، گاهی به پزشک مراجعه کرده و معاینه شوند تا درصورت داشتن کیست های غیرعملکردی مضر، هرچه  سریعتر درمان شوند.