قلب چگونه کار می کند؟
قلب یک اندام عضلانی است که حدود 100000 بار در روز پمپاژ می کند تا خون غنی از اکسیژن را به سراسر بدن ارسال کند. این اندام دارای چهار محفظه پمپاژ ازجمله: دهلیزهای چپ و راست در بالا و بطن های چپ و راست در پایین است که برای عملکرد قلب به طور مناسب، با هم ارتباط دارند.
قلب همچنین، دارای یک ضربان ساز طبیعی به نام گره سینوسی دهلیزی (SA) است که در دهلیز قلب قرار گرفته و سیگنال‌های الکتریکی را برای حفظ ریتم منظم قلب ارسال کرده و به گره AV در بطن ها هدایت می کند.
در ابتدا، دهلیزها خون را دریافت می کنند و به وسیله سیگنال الکتریکی ارسال شده از گره SA، منقبض شده و خون را به داخل بطن ها می فرستند. سپس، این سیگنال به سمت پایین حرکت کرده و با استفاده از گره AV، ماهیچه‌های بطن را نیز منقبض می کند تا خون از قلب به رگ های خونی ریه و سراسر بدن پمپاژ شود. توالی انقباض دهلیزی و بطنی، موجب یک ضربان قلب طبیعی می شود.
گاهی ممکن است، سرعت تپش قلب، براساس سیگنال‌هایی که از گره سینوسی ارسال می شوند، افزایش و کاهش یابند که در حالت افزایش به آن تاکی کاردی و در حالت کاهش به آن برادی کاردی می گویند.
تاکی کاردی فوق بطنی چیست؟
قلب انسان درحالت استراحت، 50 تا 99 بار در دقیقه می تپد. اگر این تعداد به بیش از 100 ضربه در دقیقه در حالت استراحت برسد، به آن تاکی کاردی می گویند.
تاکی کاردی فوق بطنی، نوعی تاکی کاردی است که در آن، سیگنال الکتریکی غیرطبیعی از دهلیزها شروع شده و باعث ضربان قلب سریع می شود. این سیگنال آنقدر سریع و ناگهانی است که قلب فرصتی برای استراحت بین انقباضات پیدا نمی کند. عدم استراحت حفره های قلب منجر می شود که نتوانند به اندازه کافی پر از خون شوند و درنتیجه، موجب می شود که مغز نتواند خون، اکسیژن و مواد مغذی را به اندازه کافی دریافت کند. این وضعیت منجر به ضربان قلب بسیار سریع از طریق یک مسیر غیر طبیعی و جداگانه میشود.
انواع تاکی کاردی فوق بطنی
تاکی کاردی فوق بطنی اغلب در میان ضربان های قلب طبیعی، به صورت های مختلفی اتفاق می افتد. انواع تاکی کاردی فوق بطنی عبارت است از:
- تاکی کاردی فوق بطنی حمله ای (PSVT): زمانی که SVT فقط گاهی اتفاق می‌افتد، به آن تاکی کاردی فوق بطنی حمله‌ای PSVT می‌گویند.
- تاکی کاردی ورود مجدد گره دهلیزی بطنی (AVNRT): شایع ترین شکل تاکی کاردی فوق بطنی حمله ای است که در آن، وجود یک مسیر اضافی در قلب، باعث میشود که سیگنال الکتریکی به جای حرکت به سمت پایین (بطن‌ها)، اطراف خود بچرخد. این کار ضربان قلب سریع را تحریک می‌کند.
- تاکی کاردی رفت و برگشتی دهلیزی - بطنی (AVRT): زمانی اتفاق می‌افتد که یک مسیر غیر طبیعی، دهلیزها و بطن‌ها را به هم متصل می‌کند و باعث میشود سیگنال در یک حلقه بزرگ به اطراف حرکت کند.
- تاکی کاردی سینوسی: گاهی تاثیر ورزش بر قلب می تواند باعث ضربان قلب سریع شود. در این نوع تاکی کاردی، گره سینوسی که ضربان ساز است، سیگنال ها را به طور غیرطبیعی ارسال می کند.
- تاکی کاردی سینوسی نامناسب (IST): زمانی که فرد درحالت استراحت، به طور غیر طبیعی ضربان قلب بالایی دارد.
- تاکی کاردی نودال سینوسی (SNRT): یک تاکی کاردی بازگشتی است که یک اتصال الکتریکی اضافی در قلب وجود دارد که ممکن است از بدو تولد ایجاد شده باشد.
- تاکی کاردی دهلیزی: در طول تاکی کاردی دهلیزی، یک تکانه الکتریکی در خارج از گره سینوسی به طور مکرر ارسال می شود. زمانی اتفاق می‌افتد که یک اتصال کوتاه در دهلیز راست یا چپ باعث ایجاد یک سیگنال الکتریکی معیوب میشود.
- تاکی کاردی دهلیزی چند کانونی (MAT): نوع نادری از ریتم غیر طبیعی قلب است که معمولاً افراد مبتلا به بیماری ریوی را تحت تاثیر قرار می دهد. اگرچه افراد اغلب علائمی ندارند، اما می توانند ضربان قلبشان بین 100 تا 150 ضربه در دقیقه باشد.
- فلوتر دهلیزی (AF): زمانی اتفاق می‌افتد که حفره‌ها سریع‌تر از حد طبیعی منقبض می شوند و همیشه هماهنگ نیستند. در طول فلوتر دهلیزی، دهلیز قلب 250 تا 350 بار در دقیقه می‌زند.
- فیبریلاسیون دهلیزی (A fib): در AFib، حفره های فوقانی قلب یا دهلیزها نامنظم می زنند. از آنجایی که خون کافی از دهلیزها پمپاژ نمی شود، خون در آن ناحیه جمع شده و می تواند لخته شود که بسیار خطرناک است.
- تاکی کاردی نابجای جانکشنال (JET): یک آریتمی است که از گره (AV) نشات گرفته و بیشتر در نوزادان و کودکان وجود دارد. این بیماری به دو دسته تاکی کاردی نابجای نابجای پیوندی مادرزادی (CJET) و تاکی کاردی نابجای نابجای پیوندی پس از عمل (POJET) تقسیم می شود.
- تاکی کاردی پیوندی غیرپاروکسیمال (NPJT): در اثر ریتم غیرطبیعی در گره دهلیزی بطنی، سلول‌های نزدیک گره دهلیزی یا سلول‌های بسته His ایجاد میشود. در میان بزرگسالان و افراد مسن بسیار نادر است، اما در کودکان نسبتا شایع است. هنگامی که در بزرگسالان و افراد مسن رخ می دهد به عنوان تاکی کاردی نابجای نابجا (NPJT) شناخته شده و زمانی که در کودکان رخ می دهد، به عنوان تاکی کاردی نابجای نابجا (JET) شناخته می شود.
- سندرم ولف پارکینسون وایت (WPW): یک مشکل نادر است که از بین 1000 نفر در جهان، تنها 1 یا 3 نفر را درگیر می کند. در این بیماری، فرد به موازات گره دهلیزی بطنی، دارای یک مسیر اضافی است که با آن متولد می شود. این مسیر به سیگنال‌های الکتریکی اجازه می‌دهد تا بین اتاق‌های بالا و پایین حرکت کنند که می تواند منجر به ضربان قلب بسیار سریع ( 200 ضربه در دقیقه یا بیشتر) شود.
علت تاکی کاردی فوق بطنی
بیشتر اوقات، SVT بدون هیچ دلیل واضحی اتفاق می‌افتد. این مشکل اغلب در سنین نوجوانی یا اوایل دهه 20 افراد شروع میشود.
گاهی اوقات افراد با مسیرهای غیر طبیعی یا مدارهای الکتریکی در قلب خود متولد می شوند. همچنین، مدارهای معیوب می‌توانند از بافت اسکار باقی مانده پس از جراحی تشکیل شوند.
به طورکلی، علت تاکی کاردی فوق بطنی می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- مصرف زیاد کافئین یا الکل
- دود سیگار
- دود ناشی از ماشین آلات
- استرس
- خستگی بیش از حد
- داروهای خاصی مانند داروهای آسم، ضداحتقان‌ها و برخی داروهای گیاهی و رژیمی
- مواد مخدری مانند: کوکائین، مت آمفتامین (کریستال مت)
علائم تاکی کاردی فوق بطنی
علائم تاکی کاردی فوق بطنی SVT، به سلامت فرد و میزان سرعت تپش قلب او بستگی دارد. به طبع، افرادی که به بیماری های قلبی یا سایر بیماری ها دچار باشند، عوارض و ناراحتی های بیشتری را نسبت به افراد سالم تجربه می کنند. همچنین، برخی از افراد، علامت خاصی مبنی بر ابتلا به تاکی کاردی فوق بطنی ندارند.
علائم این مشکل گاهی ناگهان بروز می کند ومی توانند خود به خود رفع شوند یا چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشند.
زمانی که قلب خیلی سریع می‌تپد، زمانی برای پر کردن کامل خون در بین ضربان‌ها ندارد و نمی‌تواند خون کافی را به بدن ارسال کند. موارد زیر، می توانند برخی از علائم این مشکل باشند:
- درد قفسه سینه
- سرگیجه
- خستگی
- تنگی نفس
- اضطراب
- تپش قلب سریع
تشخیص تاکی کاردی فوق بطنی
اگر به دلیل مشاهده علائم، به پزشک مراجعه کردید، ایشان برای تشخیص دقیق، سوالات مفصلی از شما می‌پرسد. پزشک درمورد سن شما در هنگام بروز اولین ضربان قلب سریع سوال خواهد کرد. همچنین، درمورد وضعیت شما درهنگام بروز علائم می پرسد. آیا علائمی مانند نبض سریع، سرگیجه یا تنفس سخت را در حال ورزش تجربه کرده اید یا درحال استراحت و سکون؟
سوالات دیگری که برای تشخیص دقیقتر تاکی کاردی فوق بطنی پرسیده می شود شامل:
- علائم به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند یا آهسته؟
- درهنگام بروز، چه احساسی دارید و تا چه زمانی طول می‌کشند؟
- آیا پس از مصرف کافئین یا استرس ضربان قلب تند داشته اید؟
- آیا خودتان یا اعضای خانواده‌تان مشکلات قلبی یا عمل جراحی داشته است؟
پس از دریافت پاسخ های شما، پزشک با انجام معاینات فیزیکی، با گوشی پزشکی، به صدای قلب و ریه ها گوش می دهد، غده تیروئید را از روی گردن لمس می کند، دمای بدن و فشار خون را بررسی کرده و یک نمونه خون کوچک می گیرد. سپس، برای تایید تشخیص خود، انجام برخی تست ها را نیز تجویز می کند. ازجمله
تست نوار قلب ( EKG یا ECG)
اگر پزشک پس از شنیدن علائم، معاینه فیزیکی و انجام برخی آزمایشات اولیه به تاکی کاردی فوق بطنی مشکوک شود، ممکن است از شما نوار قلب که به آن "الکتروکاردیوگرام" نیز می گویند، بگیرد.
این تست، ضربان قلب شما را در طول زمان ثبت می‌کند و نشان می‌دهد که مشکل چیست. برای انجام این آزمایش، یک پرستار یا تکنسین پزشکی، شش الکترود را روی قفسه سینه و باقی را روی بازوها و پاهای شما می‌چسباند. اگر در قفسه سینه مو داشته باشید، ممکن است نیاز داشته باشد تا نواحی کوچکی را اصلاح کند تا الکترودها در جای خود باقی بمانند. هر کدام از الکترودها به سیمی متصل هستند که به یک دستگاه منتهی میشود. در طول آزمایش، که فقط چند دقیقه طول می‌کشد، از شما می‌خواهند که بی حرکت دراز بکشید و به طور عادی نفس بکشید.
مانیتور هولتر
ممکن است که علائم شما هر چند وقت یکبار ایجاد شوند. در این صورت، پزشک یک نوار قلب سیار را به شما متصل می کند تا بتواند ضربان قلب غیر طبیعی به ناگهانی را ثبت کند. مانیتور هولتر، یک EKG کوچک با باتری است که فعالیت قلب شما را به مدت 24 تا 48 ساعت ثبت می‌کند. این دستگاه تقریباً به اندازه یک دوربین کوچک است و در حین استفاده از آن، الکترودهای کمی روی سینه شما قرار می‌گیرد. شما می‌توانید با این دستگاه، بیشتر فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهید، اما نباید حمام یا دوش بگیرید.
مانیتور رویداد
یک EKG قابل حمل است اما اگر کمتر از یک بار در روز علائم داشته باشید، کاربردی تر است. شما می‌توانید آن را برای مدت طولانی تر از هولتر استفاده کنید و در صورت داشتن علائم، دکمه روی آن را فشار دهید. مانیتور فقط برای چند دقیقه‌ای که ضربان قلب سریع را احساس می‌کنید جزئیات را ضبط می‌کند. ممکن است پزشک از شما بخواهد که آن را برای روزها یا هفته‌ها استفاده کنید.
مطالعه الکتروفیزیولوژی
اگر بر اساس نتایج نوار قلب، تشخیص به تاکی کاردی فوق بطنی داده شود، ممکن است برای اطلاع از نوع و علتSVT به آزمایش‌های بیشتری نیاز داشته باشید. در این تست، پزشکان بیشتر مطلع می شوند که بخش های مختلف قلب شما، چگونه سیگنال‌های الکتریکی را به یکدیگر ارسال می‌کنند.
برای این آزمایش، در بیمارستان یا کلینیک بستری می‌شوید و سیم‌های نرم و انعطاف‌پذیر از طریق رگ ها به قلب منتقل میشود.
درمان تاکی کاردی فوق بطنی
درمان تاکی کاردی فوق بطنی برپایه کاهش ضربان قلب سریع و از بین بردن مدارهای الکتریکی توسط مسیرهای غیر طبیعی است. به این منظور، روند درمان شامل مصرف دارو و جراحی است.
با مصرف برخی داروهایی که پزشک تجویز می کند، ممکن است ضربان قلب، کاهش یابد. داروی هایی که معمولا توسط پزشکان برای بیماران مبتلا به تاکی کاردی تجویز میشود شامل دسته های زیر می باشد
- مسدود کننده های کانال کلسیم، مانند دیلتیازم یا وراپامیل
- مسدودکننده های بتا، مانند پروپرانولول یا بیزوپرولول
- رقیق کننده های خون، مانند وارفارین
اگر با مصرف دارو، مشکل حل نشد، ممکن است نیاز به ابلیشن باشد که در آن، مسیری که باعث سیگنال‌های الکتریکی غیرطبیعی میشود، توسط جراح سوزانده می شود.
بنابر نکات ذکر شده در داروبین، اگر احساس می‌کنید که قلبتان در حال تپش سریع است و هر یک از علائم ذکر شده در بالا را دارید، به پزشک مراجعه کنید تا شرایط شما را بررسی کند. تشخیص سریع تاکی کاردی فوق بطنی، می تواند روند درمان را تسریع ببخشد.
