انواع غدد درون ریز و اختلالات ناشی از آن

آنچه در این مطلب می خوانید:

• سیستم غدد درون ریز
• علل اختلالات غدد درون ریز
• انواع اختلالات غدد درون ریز
• آزمایش برای اختلالات غدد درون ریز

سیستم غدد درون ریز، مجموعه ای از غدد است که با تولید و آزاد کردن هورمون هایی، موجب کنترل بسیاری از عمکردهای مهم بدن، مانند تبدیل کالری به انرژی و تامین سلول ها و اندام ها، می شود. این سیستم بر نحوه ضربان قلب، نحوه رشد استخوان ها و بافت ها و حتی توانایی انسان برای بچه دار شدن تأثیر گذاشته و در ابتلا یا عدم ابتلای افراد به دیابت، بیماری تیروئید، اختلالات رشد، اختلال عملکرد جنسی و تعداد زیادی از اختلالات هومونیف نقش دارد.

انواع غدد درون ریز

هر غده موجود در سیستم غدد درون ریز، هورمون های خاصی را در جریان خون ترشح می کند. این هورمون ها از طریق خون به سلول های دیگر رفته و به کنترل یا هماهنگی بسیاری از فرآیندهای بدن کمک می کنند.

غدد درون ریز عبارتند از:

• غدد فوق کلیوی: دو غده که در بالای کلیه ها قرار دارند و هورمون کورتیزول را ترشح می کنند.
• هیپوتالاموس: بخشی از قسمت میانی تحتانی مغز که به غده هیپوفیز فرمان می دهد که چه زمانی هورمون ترشح کند.
• تخمدان ها: اندام های تناسلی زنانه که تخمک ها را آزاد می کنند و هورمون های جنسی تولید می کنند.
• سلول های جزایرلانگرهانس در لوزه المعده: سلول های لوزالمعده ترشح هورمون های انسولین و گلوکاگون را کنترل می کنند.
• پاراتیروئید: چهار غده ریز در گردن که در رشد استخوان نقش دارند.
• غده صنوبری: غده ای در نزدیکی مرکز مغز یافت می شود که ممکن است با الگوهای خواب مرتبط باشد.
• غده هیپوفیز: غده ای که در پایه مغز در پشت سینوس ها قرار دارد. از آنجایی که این غده بر عملکرد غدد دیگر، ازجمله تیروئید اثر می گذارد، به آن غده اصلی نیز می گویند. ایجاد اختلال در غذه هیپوفیز می تواند چرخه قاعدگی زنان، رشد استخوان و ترشح شیر مادر را تحت تاثیر قرار دهد.
• بیضه ها: غدد تناسلی مردانه که اسپرم و هورمون های جنسی تولید می کنند.
• تیموس: غده ای در بالای قفسه سینه که به رشد سیستم ایمنی بدن در اوایل زندگی کمک می کند.
• تیروئید: یک غده پروانه ای شکل در جلوی گردن که متابولیسم را کنترل می کند.

هورمون های ترشح شده از هریک از این غدد، باید به میزان دقیق و متعادلی باشد. بروز کوچکترین اشکال در عملکرد یک یا چند تا از این غدد، تعادل هورمون ها در بدن را به هم ریخته و منجر به اختلال غدد درون ریز یا بیماری غدد درون ریز می شود.

علل اختلالات غدد درون ریز

غدد درون ریز معمولاً به دو صورت دچار اختلال می شوند:

زمانی که هورمون تولید شده از یک غده، بیش از حد یا خیلی کم باشد. به این اختلال غدد درون ریز، عدم تعادل هورمونی نیز میگویند.

ایجاد ضایعه ای در سیستم غدد درون ریز (مانند ندول ها یا تومورها)، این اختلال گاهی بر میزان هورمون غده آسیب دید ه تاثیر می گذارد و گاهی ممکن است تاثیری نداشته باشد.

هنگامی که تعادل هورمون ها، از بین رفت، سیستم بازخورد غدد درون ریز، برای کنترل تعادل هورمون ها در جریان خون، وارد عمل می شود. درصورتیکه سطح یک هورمون خاص در بدن، بیش از حد یا کمتر از میزان باشد، سیستم بازخورد غدد درون ریز، به غده یا غده هایی که وظیفه ترشح آن هورمون را دارند، سیگنال رفع مشکل می دهد. اگر این سیستم بازخورد، در حفظ سطح مناسب هورمون ها در جریان خون مشکل داشته باشد، یا اگر بدن نتواند هورمون ها را به درستی از جریان خون خارج کند، ممکن است عدم تعادل هورمونی رخ دهد.

افزایش یا کاهش سطح هورمون غدد درون ریز ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

• مشکل در سیستم بازخورد غدد درون ریز
• ابتلا به یک بیماری خاص
• ناتوانی یک غده در تحریک غده دیگر برای ترشح هورمون (به عنوان مثال، ایجاد مشکل در هیپوتالاموس می تواند تولید هورمون در غده هیپوفیز را مختل کند.)
• یک اختلال ژنتیکی، مانند نئوپلازی غدد درون ریز متعدد (MEN) یا کم کاری مادرزادی تیروئید
• عفونت
• آسیب به غده درون ریز
• تومور غده درون ریز

بیشتر تومورهای غدد درون ریز و ندول ها (توده ها) غیر سرطانی هستند و  به سایر قسمت های بدن سرایت نمی کنند. با این حال، یک تومور یا گره روی غده، ممکن است در تولید هورمون غده اختلال ایجاد کند.

انواع اختلالات غدد درون ریز

نامتعادل شدن سطح هورمون های ترشح شده از غدد درون ریز می تواند مشکلات و اختلالاتی را به وجود بیاورد که دیابت، شایع ترین آن است.

سایر اختلالات غدد درون ریز عبارتند از:

نارسایی آدرنال: این اختلال زمانی ایجاد می شود که هورمون کورتیزول و گاهی اوقات آلدوسترون ترشح شده از غده فوق کلیوی، بسیار کم باشد. علائم این اختلال شامل: خستگی، ناراحتی معده، کم آبی بدن و تغییرات پوستی است. بیماری آدیسون نوعی نارسایی آدرنال است.

بیماری کوشینگ: تولید بیش از حد هورمون غده هیپوفیز منجر به فعالیت بیش از حد غده فوق کلیوی می شود. وضعیت مشابهی به نام سندرم کوشینگ ممکن است در افرادی، به ویژه کودکانی که دوزهای بالایی از داروهای کورتیکواستروئید مصرف می کنند، رخ دهد.

غول پیکری (آکرومگالی) و سایر مشکلات هورمون رشد: زمانی که غده هیپوفیز بیش از حد هورمون رشد تولید کند، استخوان ها و اعضای بدن کودک ممکن است به طور غیر طبیعی و سریع رشد کنند. اگر سطح هورمون رشد خیلی کم باشد، رشد قد کودک متوقف می شود.

پرکاری تیروئید: زمانی است که غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید می کند که منجر به کاهش وزن، ضربان قلب سریع، تعریق و عصبی شدن می شود. شایع ترین علت پرکاری تیروئید، یک اختلال خود ایمنی به نام بیماری گریو است.

کم کاری تیروئید: غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی کند که منجر به خستگی، یبوست، خشکی پوست و افسردگی می شود. غده کم کار می تواند باعث کندی رشد در کودکان شود. برخی از انواع کم کاری تیروئید در بدو تولد وجود دارد.

هیپوفیتاریسم: هنگامی که غده هیپوفیز هورمون های کمی ترشح می کند یا اصلا هورمون ترشح نمی کند. این اختلال ممکن است توسط تعدادی از بیماری های مختلف ایجاد شود. زنان مبتلا به این بیماری ممکن است عادت ماهیانه نداشته باشند.

نئوپلازی غدد درون ریز متعدد: نئوپلازی غدد درون ریز چندگانه نوع ۱ و نوع ٢: این شرایط نادر ژنتیکی از طریق خانواده ها منتقل می شود. آنها باعث ایجاد تومورهای غدد پاراتیروئید، آدرنال و تیروئید می شوند که منجر به تولید بیش از حد هورمون ها می شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOs)  :  تولید بیش از حد آندروژن ها، رشد تخمک ها و آزاد شدن آنها از تخمدان های ماده را دچار اختلال می کند PCOs عامل اصلی ناباروری است.

بلوغ زودرس: بلوغ زودرس غیرطبیعی که زمانی اتفاق می افتد که هورمون های جنسی، در سنین پایین ترشح می شود.

آزمایش بیماری غدد درون ریز

درصورتیکه پزشک به اختلالات غدد درون ریز تشخیص دهند، احتمالا بیمار را به متخصصی به نام متخصص غدد، ارجاع می دهد. این متخصصان به طور ویژه ای در رفع بیماری غدد درون ریز تجربه داشته و می توانند میزان آن را متعادل کنند.

علائم بیماری های غدد درون ریز بسیار متفاوت است و به غده خاص درگیر بستگی دارد. با این حال، اکثر افراد مبتلا به بیماری غدد درون ریز از خستگی و ضعف شکایت دارند.

درمان اختلالات غدد درون ریز می تواند پیچیده باشد، زیرا تغییر در یک سطح هورمون می تواند دیگری را از بین ببرد. پزشک یا متخصص شما ممکن است برای بررسی مشکلات یا تعیین اینکه آیا دارو یا برنامه درمانی شما نیاز به تنظیم دارد، آزمایش خون معمولی را تجویز کند.