سردرد تنشی چیست؟
سردردهای تنشی درد مبهم، سفتی یا فشار در اطراف پیشانی یا پشت سر و گردن هستند. بسیاری از افراد می‌گویند که این سردرد شبیه به این است که جمجمه با گیره‌ای فشرده می‌شود. این سردردها، سردرد استرسی نیز نامیده می‌شود و بیشتر در میان بزرگسالان شایع است.
دو نوع سردرد تنشی وجود دارد:
- سردرد تنشی دوره‌ای که کمتر از 15 روز در ماه اتفاق می‌افتد
- سردرد تنشی مداوم که بیش از 15 روز در ماه وجود دارد
این سردردها بین 30 دقیقه تا چند روز طول می‌کشند، نوع دوره‌ای معمولا به آرامی در اواسط روز آغاز می‌گردد. نوع مزمن در طول دوره طولانی‌تری از زمان عود و بهبود می‌یابد. درد در طول روز افزایش یا کاهش می‌یابد اما همیشه وجود دارد.
به رغم احساس درد در سر، سردرد تنشی افراد را از کارهای روزانه باز نمی‌دارد و بر بینایی، تعادل و قدرت فرد تاثیر نمیگذارد.
سردرد تنشی چگونه است؟
این سردرد میتواند:
- از پشت سر آغاز و به جلو پخش شود
- نواری از درد مبهم و فشاردهنده در کل سر وجود داشته باشد
- هر دو طرف سر را به طور یکسان تحت تاثیر قرار دهد
- ماهیچه‌های گردن، شانه و فک را سفت و دردناک کند
علائم سردرد تنشی
علائم رایج عبارتند از:
- درد یا فشار خفیف تا متوسط در جلو، بالا یا هردو طرف سر
- سردردی که اواخر روز شروع می‌شود
- مشکل در خوابیدن
- احساس خستگی بسیار
- تحریک‌پذیری
- مشکل در تمرکز
- حساسیت خفیف به نور یا صدا
- دردهای عضلانی
- برخلاف سردرد های میگرنی علائم عصبی دیگری مثل ضعف ماهیچه یا تاری دید وجود ندارد و سردرد تنشی موجب حساسیت شدید به نور یا صدا، درد شکم، تهوع و استفراغ نمی‌شود.
دلائل سردرد تنشی
هیچ دلیل واحدی برای سردرد تنشی وجود ندارد و بصورت ارثی دیده نمی‌شود همینطور میگرن نمیتواند تبدیل به این نوع از سردرد ها شود. برخی از افراد به دلیل سفت شدن ماهیچه های پشت گردن و جمجمه به آن مبتلا می شوند.
محرک‌های سردرد تنشی
در اغلب موارد سردردهای تنشی با استرس محل کار، مدرسه، خانواده،دوستان و سایر روابط تحریک میشوند. نوع دوره‌ای معمولا با یک موقعیت استرس‌زای واحد یا افزایش استرس ایجاد می‌شود، اما نوع مزمن در اثر استرس روزانه ایجاد می‌گردد. محرک‌های سردرد تنشی شامل موارد زیر است:
- عدم استراحت کافی
- وضعیت بدنی ضعیف
- استرس عاطفی یا روانی، شامل افسردگی
- اضطراب
- خستگی
- گرسنگی
- کمبود سطوح آهن
- الکل
- کافئین
- مشکلات فک و دندان
- خستگی چشم‌ها
- کم‌آبی
- حذف وعده‌های غذایی
- سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت سینوسی
عوامل خطر سردرد تنشی
تا 80% یزرگسالان در آمریکا، گاهگاهی به این سردرد مبتلا میشوند و حدود 3% به سردرد تنشی مداوم روزانه دچارند و زنان دو برابر مردان به آن مبتلا میشوند. اغلب افراد مبتلا به سردرد تنشی دوره‌ای بیش از یک یا دوبار در ماه به آن دچار نمی‌شوند، اما احتمال ابتلای بیشتر نیز وجود دارد. بسیاری از افراد مبتلا به نوع مزمن بیش از 60 تا 90 روز به آن دچارند.
برای آنکه درباره میگرن اطلاعات مفیدی بدست آورید میتوانید مقاله میگرن چیست را مطالعه بفرمایید.
برای سردرد چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
درصورتی‌که سردردهای شدید یا مکرر دارید یا سردردها زندگی روزانه شما را مختل می‌کنند به پزشک مراجعه کنید. اگر سردردی دارید که ناگهانی و شدید است یا موجب افتادگی صورت، ضعف یا کرختی شده و صحبت کردن، دیدن یا فکرکردن را دشوار کرده است، با اورژانس تماس بگیرید.
تشخیص سردرد تنشی
پزشک میتواند فقط بر مبنای علائم به تشخیص بپردازد و سوالاتی بپرسد که عبارتند از:
- کدام قسمت سر درد میکند؟
- درد چگونه است؟
- چه زمان‌هایی سردرد دارید؟
- سردردها چقدر طول می‌کشند؟
- آیا سردردها با زندگی روزانه شما تداخل دارند؟
- آیا سردرد مانع از خوابیدن می‌شود؟
- آیا استرس زیادی دارید؟
- آیا سرتان ضرب دیده است؟
- آیا تغییری در رفتار و شخصیت خود احساس کرده‌اید؟
همچنین ممکن است پزشکان برای رد سایر بیماری‌ها آزمایشاتی انجام دهند که شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون
- آزمایشات تصویربرداری مثل اشعه-X ، سی‌تی‌اسکن و MRI برای تهیه تصاویر از داخل سر
درمان سردرد تنشی
بهتر است سردردهای تنشی را پس از شروع و زمانی‌که علائم خفیف هستند، درمان کرد. هدف این است که درد تسکین یابد و از بروز بیشتر آن جلوگیری شود.
برای سردرد چه دارویی بخوریم؟
مسکن‌های بدون نسخه (OTC) معمولا اولین درمان برای سردردهای تنشی هستند. افراد مبتلا به نوع مزمن می‌توانند مقداری از این داروها را به منظور پیشگیری استفاده کنند. اما اگر استفاده از این داروها زیاد شود، ممکن است به سردرد بازگشتی یا سردرد ناشی از مصرف زیاد دارو منتهی شود.
رایج‌ترین داروهای OTC عبارتنداز:
- استامینوفن
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن
اگر مسکن های OTC کمکی نکردند، پزشک ممکن است داروهای قوی‌تری تجویز کند که شامل موارد زیر است:
- ایندومتاسین
- کتوپروفن
- کتورولاک
- ناپروکسن
پزشکان ممکن است شل‌کننده‌های عضلانی نیز تجویز کنند، به عنوان مثال:
- سیکلوبنزاپرین
- متوکاربامول
- داروهای دیگری نیز وجود دارد که مانع ابتلای شما به سردرد تنشی می‌شود، این داروها حتی در صورت عدم وجود درد باید بصورت روزانه مصرف شوند تا وقت‌یکه به مرور زمان کاهش یابند. پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مانند آمی تریپتیلین و پروتریپتیلین
- مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) از جمله فلوکستین (پروزاک)، پاروکستین یا ونلافاکسین
- داروهای ضد تشنج مانند توپیرامات
به خاطر داشته باشید که داروها سردرد را درمان نمی‌کنند و با گذشت زمان ممکن است مثل سابق در تسکین درد موثر نباشند، به علاوه تمامی داروها دارای عوارض جانبی هستند. اگر از دارویی به طور منظم استفاده می‌کنید درباره مزایا و معایب آن با پزشک مشورت کنید. شما باید دلائل ایجاد سردرد را تشخیص داده و با آنها مقابله کنید.
مکملها و مواد غذایی مناسب برای سردرد
برخی از مطالعات حاکی از این است که برخی از مکمل‌های غذایی در برابر سردردهای میگرنی موثرند و این امکان وجود دارد که از سردردهای تنشی نیز جلوگیری کنند.این مکملها شامل موارد زیر است:
- مکمل گیاه بابا آدم
- مکمل گیاه بابونه وحشی
- منیزیوم
- ریبوفلاوین
- کوآنزیم Q10
- پیش از مصرف هر نوع مکمل با پزشک خود مشورت کنید.
جلوگیری از سردرد تنشی
از این روش‌های درمانی برای کاهش شدت و تعداد سردردهای خود استفاده کنید. برای آرامش و مدیریت استرس راه‌هایی بیابید، مثلا:
- بیوفیدبک
- درمان رفتاری شناختی
- تب سوزنی
- ماساژ درمانی
- فیزیوتراپی
- تنفس عمیق
- مراقبه
- یوگا
- هیپنوتیزم درمانی
تغییر سبک زندگی نیز میتواند مفید باشد، موارد زیر را در نظر بگیرید:
- استرس را محدود کنید. سعی کنید که برنامه‌ریزی کنید، به آن عمل کنید و نظام‌مند باشید. مواردی مثل ماساژ و مراقبه هم به شما کمک میکند که آرامش داشته باشید.
- به خودتان اهمیت دهید. استراحت کنید، برای انجام کارهای موردعلاقه زمان بگذارید. در برخی از افراد ذهن‌آگاهی به مفهوم حضور در لحظه حال به جای دنبال‌کردن افکار نگرانی یا ترس، میتواند کمک کننده باشد.
- برای خودتان سیستم حمایتی ایجاد کنید. با افرادی که دوستشان دارید وقت بگذرانید، شاید تمایل داشته باشید که چند جلسه درمانی با روان‌درمانگر رزرو کنید تا در صورت وجود افسردگی یا اضطراب به مدیریت آن بپردازید.
- به طور منظم ورزش کنید. پنج بار در هفته و به مدت 30 دقیقه، حالتی ایده‌آل برای ورزش است، استرس را از بین می‌برد و به تناسب اندامتان نیز کمک میکند و برای کشش هم مهم است. توجه ویژه‌ای به فک، گردن و شانه‌ها کنید چون نواحی هستند که درگیر تنش زیادی میشوند.
- به قدر کافی بخوابید. اگر به خوبی استراحت کرده باشید، مقابله با استرس روزانه بسیار آسان‌تر خواهد شد.
- وضعیت بدنی خود را بهبود دهید. یک وضعیت بدنی قوی از تنش ماهیچه‌ها جلوگیری میکند.هنگام ایستادن شانه‌های خود را به عقب ببرید و سر خود را صاف نگه دارید. کمر و باسن خود را سفت نگه دارید. هنگامی که می نشینید، مطمئن شوید که ران های شما موازی با زمین هستند و سر و گردن شما به سمت جلو خم نشوند.
- آب زیادی بنوشید. درصورت کم‌آبی بدن احتمال بیشتری برای سردرد تنشی وجود دارد. در طول روز حتی اگر تشنه نیستید چندین لیوان آب تازه بنوشید. خوردن میوه‌ها و سبزی‌ها که سرشار از آب هستند نیز میتواند کمک کننده باشد.
- وعده‌های غذایی منظم و متعادل داشته باشید. حذف یک وعده غذایی میتواند سردرد ضربان‌دار ایجاد کند. سعی کنید که هرروز به مقدار مشابهی غذا بخورید. مقادیر زیادی از میوه، سبزیجات و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- الکل ننوشید و کافئین را محدود کنید. بسیاری از داروهای بدون نسخه سردرد حاوی مقادیری از کافئین هستند، اما کافئین نیز میتواند مسبب سردرد باشد. مصرف قهوه و چای را کاهش دهید و نوشیدنی‌های کم‌انرژی و بدون الکل بنوشید.
- میزان مصرف داروهای مسکن را محدود کنید. از کمترین مقدار ممکن استفاده کنید. در هفته بیش از یک الی 2 بار از مسکن استفاده نکنید.
- شوخ طبع باشید. چون تنش را کاهش میدهد.
- دفترچه یادداشت سردرد داشته باشید. به شما کمک میکند که محرک‌ها را متوقف کنید و به پزشک این امکان را میدهد که برنامه درمانی ارائه دهد. هر زمان که سردرد دارید، مواردی از قبیل تاریخ، زمان، نشانه‌های هشدار دهنده و سایر علائم، محل و شدت درد، داروها و غذای مصرف‌شده و اینکه در حال انجام چه کاری بوده‌اید را یادداشت کنید.
سردرد تنشی در مقابل میگرن
اینکه یکی از علائم مهم میگرنها سردرد است به این معنی نیست که تمام سردرد ها میگرن باشد. در زیر تفاوتهای اصلی این دو سردرد با پاسخ به سوالات اصلی، آمده است.
سردردهای تنشی:
- سوال: چه احساسی ایجاد می‌کنند؟
- جواب: درد خفیف تا متوسط و ثابت و بدون ضربان. درد در طول سردرد ممکن است کاهش یابد یا وخیم‌تر شود.
- سوال: درد در کدام قسمت ایجاد می‌شود؟
- جواب: میتواند تمام سر را درگیر کند اما معمولا نواری از درد دور پیشانی، پشت سر یا اطراف گردن احساس می‌شود. با فعالیت تشدید نمی‌شود ، فک، شانه، گردن و سر حساس می‌شود.
- سوال:آیا علائم دیگری هم وجود دارد؟
- جواب:این نوع از سردرد دارای علائمی چون تهوع، استفراغ، حساسیت به نور و اورای میگرن نیست.
- سوال: آیا متوجه علائمی پیش از شروع سردرد می‌شوید؟
- جواب: ممکن است استرس یا تنش داشته باشید.
- سوال:چه کسانی به آن مبتلا میشوند؟
- جواب: اغلب بزرگسالان.
- سوال:دفعات تکرار به چه صورت است؟
- جواب: تفاوت دارد.
- سوال: هر حمله چقدر طول میکشد؟
- جواب: نیم ساعت تا 7 روز.
میگرن
- سوال: چه احساسی ایجاد می‌کنند؟
- جواب: به آرامی شروع میشوند و درد تشدید می‌شود. میتواند متوسط تا شدید باشد. ضربان دار و تپنده است و با فعالیت بدنی شدت می‌یابد.
- سوال: درد در کدام قسمت ایجاد می‌شود؟
- جواب: معمولا در یک طرف سر ایجاد می‌شود و ممکن است چشم‌ها، شقیقه و پشت‌سر را درگیر کند.
- سوال:آیا علائم دیگری هم وجود دارد؟
- جواب: برخی از افراد پیش از شروع سردرد به اختلال بینایی که اورا نامیده می‌شود دچار میشوند. در طول سردرد احتمال حساسیت زیاد به نور و صدا وجود دارد. ممکن است حالت تهوع داشته باشید و بالا بیاورید. برخی از افراد هم در حرکت و صحبت کردن به مشکل برمی‌خورند.
- سوال: چه کسانی به آن مبتلا میشوند؟
- جواب: پسران پیش از بلوغ بیش از دختران به آن دچار میشوند، اما پس از آن میزان ابتلای زنان بیش از مردان است.
- سوال: دفعات تکرار به چه صورت است؟
- جواب: تفاوت دارد.
- سوال: هر حمله چقدر طول میکشد؟
- جواب: بین 4 تا 72 ساعت.
