متادون

متادون (Methadone) یک داروی مسکن است که با تغییر احساس و واکنش بدن به درد، برای درمان دردهای شدید مداوم (مانند سرطان) و همچنین برای درمان اعتیاد به مواد مخدر (مانند هروئین) به عنوان بخشی از یک برنامه‌ی درمانی تایید‌شده، استفاده می‌شود و نباید برای دردهایی خفیف یا کوتاه مدت مصرف شود. این دارو همچنین می‌تواند به جلوگیری از علائم ترک ناشی از قطع سایر مواد مخدر کمک کند. این دارو به شکل آمپول متادون 5 و 10 میلی‌گرم، محلول خوراکی متادون 120 و 250 میلی‌لیتر، قرص متادون 5، 20 و 40 میلی‌گرم، شربت متادون 120 و 250 میلی‌لیتر و همچنین پودر متادون تهیه و توزیع می‌شود. عوارض جانبی عمومی این دارو ممکن است شامل حالت تهوع، استفراغ، یبوست، سبکی سر، سرگیجه، خشکی دهان، خواب آلودگی و تعریق باشد و در مواردی نادر ممکن است پوسیدگی دندان‌ها، طولانی شدن QT قلب و همچنین علائم ترک بروز کند. در صورت بارداری، سابقه‌ی سوء مصرف مواد مخدر و الکل و ابتلا یا سابقه‌ی ابتلا به بیماری‌ یا ناراحتی قلبی، حتما موارد احتیاطی لازم برای استفاده از این دارو را رعایت کنید.

موارد و نحوه مصرف داروی متادون

داروی متادون (Methadone) یک داروی مسکن ،ضد التهاب وضد تب از دسته‌ی آگونیست‌های اپیوئیدی (مسکن‌های اپیوئیدی) و زیرمجموعه‌ی داروهای موثر بر سیستم اعصاب مرکزی است که در مغز برای تغییر احساس و واکنش بدن شما به درد عمل می‌کند. از این دارو برای تسکین دردی که خفیف است یا ظرف چند روز از بین می رود (مانند درد ناشی از جراحی) استفاده نکنید، همچنین این دارو برای استفاده گهگاهی (در صورت نیاز) مناسب نیست.

قبل از شروع مصرف این دارو و هربار که آن را مجددا خرید می‌کنید، بروشور راهنمای داخل بسته بندی دارو را مطالعه کنید و اگر سوال یا نیاز به راهنمایی بیشتری داشتید، از پزشک یا مسئول داروخانه راهنمایی بگیرید.

 قرص متادون 5، 20 و 40 میلی‌گرمی را طبق تجویز پزشک و طبق یک برنامه‌ی منظم به صورت خوراکی، با یا بدون غذا مصرف کنید، اگر حالت تهوع دارید، مصرف دارو با غذا می‌تواند کمک‌کننده باشد، همچنین می‌توانید از پزشک یا داروساز درباره‌ی روش‌های کمک به حالت تهوع (مانند دراز کشیدن به مدت 1 تا 2 ساعت با حداقل حرکت سر) راهنمایی بگیرید. توجه کنید که این دارو برای دردهای ناگهانی و برای استفاده اضطراری هنگام بروز درد مناسب نیست. در صورت تجویز محلول خوراکی متادون 120 و 250 میلی‌لیتری یا شربت متادون 120 و 250 میلی‌لیتری، دوز مصرفی را با دقت و با استفاده از قاشق مخصوص اندازه‌گیری اندازه بگیرید و از قاشق‌های خانگی برای این کار استفاده نکنید. دوز مصرفی شما بر اساس وضعیت پزشکی شما و پاسخ به درمان تعیین می‌شود بنابرین دوز مصرفی را سرخود تغییر ندهید و حتی در صورت بهبود علائم، مصرف دارو را بدون مشورت پزشک قطع نکنید. البته این دارو در صورت استفاده‌ی بلند مدت ممکن است اثربخشی خود را از دست بدهد، بنابرین اگر این دارو تاثیر نداشت یا باعث بدتر شدن وضعیت شما شد، حتما به پزشک اطلاع دهید. با اینکه این دارو، داروی مفیدی است و به بهبود علائم بسیاری از افراد کمک می‌کند، ولی گاها باعث اعتیاد می‌شود که این خطر در صورت داشتن اختلال مصرف مواد (مانند مصرف بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل) افزایش می‌یابد، بنابرین این دارو را دقیقا همانطور که برای کاهش خطر اعتیاد تجویز شده است مصرف کنید. ضمنا در صورت توقف درمان نگهدارنده با متادون، احتمال بالای بازگشت به سوء مصرف مواد مخدر وجود دارد. در این مورد راهنمایی‌های لازم را از پزشک دریافت کنید.

قطع ناگهانی مصرف این دارو، بخصوص بعد از مصرف طولانی مدت یا مصرف در دوزهای بالا، ممکن است باعث بروز علائم ترک شود، که برای جلوگیری از این امر، پزشک ممکن است دوز مصرفی شما را به آرامی کاهش دهد، ولی در صورت مشاهده‌ی هرکدام از علائم ترک که در زیر ذکر شده‌اند، فورا به پزشک اطلاع دهید:

• بیقراری
• تغییرات روانی یا خلقی (از جمله اضطراب، مشکل خواب یا افکار خودکشی)
• آبریزش چشم یا بینی
• تهوع
• اسهال
• تعریق
• دردهای عضلانی
• تغییرات رفتاری ناگهانی

موارد احتیاطی و هشدار هنگام مصرف داروی متادون

• قبل از شروع مصرف این دارو، پزشک را در جریان حساسیت قبلی به متادون یا هرگونه حساسیت دارویی یا غذایی دیگری که دارید قرار دهید، چون این دارو ممکن است دارای برخی مواد غیرفعال باشد که باعث واکنش‌های آلرژیک در آینده شوند. همچنین پزشک را در جریان سابقه‌ی پزشکی خود به ویژه در خصوص موارد زیر قرار دهید:
• اختلالات مغزی (مانند آسیب سر، تومور یا تشنج)
• مشکلات تنفسی (مانند آسم، آپنه خواب یا بیماری مزمن انسدادی ریه-COPD)
• بیماری کلیوی یا کبدی
• اختلالات روانی یا خلقی (مانند گیجی، افسردگی یا افکار خودکشی)
• سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال مصرف مواد (مانند مصرف بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل)
• مشکلات معده یا روده (مانند انسداد)
• یبوست
• اسهال ناشی از عفونت
• ایلئوس فلجی
• مشکل در ادرار کردن (مانند بزرگ شدن پروستات)
• بیماری پانکراس (پانکراتیت)
• بیماری کیسه صفرا

مصرف این دارو به ندرت ممکن است باعث سرگیجه یا خواب آلودگی شما شود، بنابرین تا زمان به دست آمدن کامل هوشیاری، رانندگی نکنید و از کار با ماشین آلاتی که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری کنید. الکل یا ماری‌جوانا (حشیش) نیز می‌توانند باعث سرگیجه یا خواب آلودگی بیشتر شما شود، همچنین از مصرف نوشیدنی‌های الکلی یا ماری‌جوانا (حشیش) که باعث سرگیجه یا خواب‌آلودگی می‌شوند پرهیز کنید و در صورت مصرف جوانا (حشیش)، حتما به پزشک اطلاع دهید.

این دارو ممکن است باعث ایجاد برخی شرایط شود که روی ریتم قلب تاثیر می‌گذارند (طولانی شدن QT) که به ندرت می‌تواند باعث ضربان قلب سریع یا نامنظم (به ندرت کشنده) و سایر علائم (مانند سرگیجه شدید، غش) و نیاز فوری به مراقبت پزشکی شود. این خطر در صورت داشتن برخی شرایط پزشکی یا استفاده‌ از برخی داروهای دیگر که ممکن است بر ریتم قلب تاثیر داشته باشند بیشتر است. حتما در صورت ابتلا به موارد زیر به پزشک اطلاع دهید:

• ابتلا به مشکلات قلبی خاص (نارسایی قلبی، کندی ضربان قلب یا طولانی شدن QT در EKG)
• سابقه خانوادگی مشکلات قلبی خاص QT) طولانی شدن EKG یا مرگ ناگهانی قلبی)
• پایین بودن سطوح پتاسیم یا منیزیم خون (مخصوصا در صورت استفاده از دارو‌‌های خاص مانند دیورتیک‌‌‌ها یا ادرارآور‌‌ها یا شرایطی مانند تعریق شدید، اسهال یا استفراغ)

برخی از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند ممکن است دچار برخی مشکلات دندانی (مانند پوسیدگی یا از دست دادن دندان، حفره، عفونت) شوند، بنابرین پیش از شروع مصرف این دارو به دندانپزشک مراجعه کنید و او را در جریان تجویز این دارو برای شما توسط پزشک قرار دهید. برای کمک به جلوگیری از مشکلات دندانی، معاینات دندانی منظم داشته باشید و مراقبت صحیح از دندان‌ها و لثه‌های خود را یاد بگیرید و در صورت داشتن درد دندان یا لثه، به پزشک و دندانپزشک خود اطلاع دهید.

قبل از هرگونه عمل جراحی، پزشک یا دندانپزشک را در جریان مصرف یا سابقه‌ی مصرف این دارو و همچنین تمام داروهای مصرفی‌تان (از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) قرار دهید.

افراد مسن ممکن است به برخی از عوارض جانبی این دارو به ویژه سرگیجه، خواب‌آلودگی، تنفس آهسته یا کم عمق، و همچنین طولانی شدن QT حساس‌تر باشند. همچنین احتمال آسیب دیدگی فیزیکی یا سقوط از ارتفاع در اثر سرگیجه، در افراد مسن وجود دارد.

هشدار:

• متادون خطر سوء مصرف و اعتیاد دارد که می‌تواند منجر به مصرف بیش از حد و برخی مشکلات شدید (و احتمالا کشنده) تنفسی و مشکلات ضربان قلب ‌شود؛ برای کاهش این خطر، پزشک باید کمترین دوز موثر این دارو را در کوتاه ترین زمان ممکن مصرف کنید. بنابرین دوز مصرفی‌تان را افزایش ندهید و یا این دارو را بیشتر از زمان تجویز شده مصرف نکنید. همچنین برای اطلاعات بیشتر در مورد اعتیاد به بخش نحوه استفاده مراجعه کنید.
• از پزشک یا داروساز خود درباره‌ی احتمال نیاز به نالوکسان برای درمان مصرف بیش از حد مواد مخدر مشورت بگیرید و به اعضای خانواده‌ی‌ خود در مورد علائم مصرف بیش از حد مواد مخدر و نحوه درمان آن آموزش دهید.
• زمانی که مصرف یک ماده مخدر را به مصرف این دارو تغییر می‌دهید، احتمال خطر مشکلات شدید تنفسی یا مشکلات ضربان قلب هنگام شروع مصرف وجود دارد، همچنین پس از افزایش دوز یا مصرف دوز قوی یا دوز اشتباه، این احتمال بیشتر است. البته مشکلات تنفسی این دارو ممکن است بلافاصله پس از مصرف یک دوز بروز نکنند و اکثر مشکلات ضربان قلب در افرادی که از دوزهای زیادی از این دارو برای تسکین درد استفاده می‌کنند رخ داده است، اما این مشکل در افرادی که دوزهای کمتری برای درمان اعتیاد به مواد مخدر مصرف می‌کنند نیز رخ می‌دهد. مصرف این دارو همراه با الکل یا سایر داروهایی که باعث خواب آلودگی یا مشکلات تنفسی می‌شود ممکن است عوارض جانبی بسیار جدی از جمله مرگ ایجاد کند. همچنین، سایر داروها می‌توانند بر حذف متادون از بدن شما و عملکرد آن تأثیر بگذارند، لذا مطمئن شوید که از نحوه مصرف این دارو و سایر داروهایی که با آن تداخل دارویی دارند مطلع هستید (همچنین به بخش تداخلات دارویی مراجعه کنید).

عوارض جانبی داروی متادون (Methadone)

اگر پزشک مصرف این دارو را برای شما تجویز می‌کند، حتما از مزایای این دارو که بیشتر از عوارض جانبی احتمالی آن است اطلاع دارد. البته بسیاری از افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند عوارض جانبی بخصوصی ندارند، ولی با این حال در صورت بروز هرکدام از عوارض جانبی که در این بخش عنوان شده‌اند، حتما به پزشک اطلاع دهید. عوارض جانبی شایع و احتمالی متادون (در صورت تشدید یا ادامه داشتن، به پزشک مراجعه کنید):

• حالت تهوع
• استفراغ
• یبوست
• سبکی سر
• سرگیجه
• خشکی دهان
• خواب آلودگی
• تعریق

برخی از موارد بالا ممکن است پس از مدتی استفاده از این دارو کاهش یابند.

عوارض جانبی بعید ولی جدی متادون (در صورت مشاهده، فورا به پزشک اطلاع دهید):

• قطع نفس در خواب (آپنه خواب)
• تغییرات ذهنی یا خلقی (مانند بی قراری، گیجی، توهم)
• درد معده یا شکم
• مشکل در ادرار کردن
• اختلال کاری غدد (مانند از دست دادن اشتها، خستگی غیر معمول یا کاهش وزن)

عوارض جانبی بسیار بعید ولی بسیار جدی متادون (در صورت مشاهده، فورا به پزشک اطلاع دهید):

• تشنج
• تنفس آهسته یا کم عمق
• سبکی سر غیرمعمول
• خواب‌آلودگی یا سرگیجه‌ی شدید
• مشکل در بیدار شدن
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• بیهوشی

واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو بسیار نادر است ولی در صورت مشاهده‌ی هرکدام از علائم احتمالی زیر، باید فورا به پزشک یا مراکز درمانی مراجعه کنید:

• بثورات پوستی
• خارش یا تورم (به ویژه در صورت، زبان یا گلو)
• سرگیجه‌ی شدید
• مشکل تنفسی

برای کاهش خطر سرگیجه و سبکی سر، می‌توانید هنگام برخاستن از حالت نشسته یا خوابیده به آرامی بلند شوید. همچنین می‌توانید برای جلوگیری از یبوست، فیبر غذایی بخورید، آب کافی بنوشید و ورزش کنید، در صورت نیاز ممکن است به مصرف ملین نیاز داشته باشید که بهتر است از پزشک خود درباره‌ی ملین‌ مناسب برای شما سوال کنید.

ممکن است این لیست، لیست کاملی از عوارض جانبی احتمالی این دارو نباشد، بنابرین توصیه می‌شود در صورت بروز هرگونه علائم یا عارضه‌ی جانبی، به پزشک اطلاع دهید.  

فراموشی و مصرف بیش از حد داروی متادون

اگر یک نوبت از مصرف دارو را فراموش کردید به محض یادآوری آنرا مصرف کنید ولی اگر نزدیک به نوبت بعدی بود، نوبت فراموش شده را نادیده بگیرید و هرگز دو دوز را باهم مصرف نکنید.

اگر فردی دچار اوردوز با این دارو شد، فورا با 115 تماس بگیرید یا او را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی انتقال دهید. اوردوز با این دارو ممکن است با بروز علائم شدید مثل غش کردن یا مشکلات تنفسی همراه باشد.

نگهداری از داروی متادون (Methadone)

برندهای مختلف این دارو ممکن است دارای شرایط متفاوتی برای نگهداری باشند، لذا از پزشک یا داروساز درباره‌ی نحوه‌ی نگهداری از برندی که خریداری می‌کنید مشورت بگیرید. البته تمامی داروها باید از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگهداری شوند.

اگر به دارو نیاز نداشتید یا تاریخ انقضاء آن رد شده بود، دارو را دور بریزید و از ریختن دارو در توالت یا فاضلاب خودداری کنید