یائسگی وضعیتی است که تمامی زنان آن را تجربه می کنند . این موضوع به معنی پایان دوره قاعدگی و پایان امکان باروری برای آنهاست. یائسگی با نوسان های شدید هورمونی همراه است که میتواند علائم و عوارضی را نیز به همراه داشته باشد. اصلی ترین عارضه ای که یائسگی به وجود می آورد پوکی استخوان است.
علائم یائسگی معمولا 4 سال پیش از آن شروع شده و تا چند سال پس از پایان قاعدگی ادامه دارد . البته در تعداد کمی از افراد این علائم می تواند حتی تا 10 سال پیش از شروع یائسگی مشاهده شود .
یائسگی در چه سنی رخ می دهد ؟
به صورت کلی یائسگی در زنان 45 تا 55 سال رخ می دهد و میانگین سن شروع یائسگی 50 سال است با این حال امکان دارد برخی از زنان این مورد را در سنینی بسیار پایین تر تجربه کنند که به آن یائسگی زود هنگام می گویند . سن شروع یائسگی به عوامل مختلفی مانند ژنتیک بستگی دارد . سبک زندگی و عادت ها میتواند در تغییر سن یائسگی موثر باشد .
علت های یائسگی
تخمدان‌ها هورمون‌های استروژن و پروژسترون را که وظیفه کنترل دوره‌ی قاعدگی و تخمک‌گذاری را برعهده دارند، تولید می‌کنند. این موضوع مهم است که بدانید تعداد تخمک‌های زنان پس از تولد افزایش پیدا نمی‌کند و به مرور زمان با هربار چرخه قاعدگی تعداد تخمک های زنان کاهش میابد. یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که دیگر تخمدان‌ها تخمک آزاد نکنند و قاعدگی متوقف شود.
یائسگی یکی از مراحل طبیعی در طول زندگی زنان است که معمولا بعد از 40 سالگی اتفاق می‌افتد. اما برخی از زنان ممکن است زودتر یائسه شوند. یائسگی زودرس ممکن است در نتیجه عمل جراحی مانند برداشتن تخمدان‌ها در هیسترکتومی، آسیب به تخمدان‌ها از شرایطی مانند شیمی درمانی و مصرف برخی از داروها، اتفاق بیفتد. به هر حال، اگر یائسگی به هر دلیلی قبل از 40 سالگی اتفاق بیفتد، به آن یائسگی زودرس می‌گویند.
علائم یائسگی
اولین علائم یائسگی عبارتند از:
گرگرفتگی: احساس گرمایی که به طور ناگهانی در بدن پخش می‌شود و با سرخی و تعریق همراه است،گرگرفتگی از اولین علامت‌هایی است که اغلب زنان هنگامی که به دوران یائسگی نزدیک می‌شوند، تجربه می‌کنند. شدت این علامت در زنان محتلف، متفاوت است.
از دیگر علائم اولیه یائسگی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خشکی واژن
- درد سینه
- نیاز به بیشتر ادرار کردن
- نامنظمی وعدم وقوع دوره‌های قاعدگی
- شکل خواب
- تغییرات عاطفی
- خشکی پوست، چشم یا دهان
علائم پس از یائسگی اغلب عبارتند از:
- خستگی
- افسردگی
- تحریک پذیری روانی
- ضربان قلب بالا
- سردرد
- درد مفاصل و عضلات
- افزایش وزن
- ریزش مو
- تغییرات در میل جنسی
در دوران یائسگی چه اتفاقی می‌افتد؟
یائسگی طبیعی نتیجه افزایش سن است و هیچ مداخله پزشکی و یا جراحی در ایجاد آن نقش ندارد. یائسگی از سه مرحله تشکیل شده است:
- دوران قبل از یائسگی: این دوران چندین سال قبل از یائسگی و با کاهش تولید استروژن توسط تخمدان‌ها آغاز می‌شود. این دوران تا خود یائسگی، یعنی زمانی که تخمدان‌ها، تخمک‌گذاری را متوقف کنند، ادامه پیدا می‌کند. در یک تا دو سال پایانی این مرحله، سطح ترشح استروژن با سرعت بالاتری کاهش پیدا کرده و اغلب علائم یائسگی مشخص می‌شود.
- یائسه شدن: این مرحله زمانی است، که از آخرین قاعدگی شما یک سال گذشته باشد. در این دوره، تخمدان‌ها تخمک گذاری و ترشح استروژن را متوقف می‌کنند.
- دوران یائسگی: به سال‌های پس از یائسگی گفته می‌شود. در این دوران، با این که دیگر علائم ناشی از یائسگی، مانند گرگرفتگی کمتر دیده می‌شود، اما احتمال ابتلا به مشکلات سلامتی ناشی از کمبود استروژن بیشتر می‌شود.
چه شرایطی میتواند باعث یائسگی زودرس شود؟
ژنتیک، اختلالات سیستم ایمنی و برخی جراحی‌ها و اقدامات پزشکی، میتواند باعث یائسگی زودرس شود:
- نارسایی زودرس تخمدان: زمانی که تخمدان‌های شما به دلایل ناشناخته، تخمک‌گذاری را زودتر از موعد متوقف می‌کنند، سطح استروژن و پروژسترون شما تغییر می‌کند. وقتی این اتفاق قبل از 40 سالگی رخ می‌دهد، نارسایی زودرس تخمدان نامیده می‌شود. برخلاف یائسگی زودرس، نارسایی زودرس تخمدان دائمی نیست.
- یائسگی القایی: این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که پزشک تخمدان‌های شما را به دلایل پزشکی مانند سرطان رحم یا اندومتریوز خارج کند. همچنین، ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که پرتودرمانی یا شیمی درمانی به تخمدان‌های شما آسیب برساند.
علائم ناشی از یائسگی چه مدتی طول می‌کشد؟
یائسگی و علائم آن در هر یک از زنان متفاوت است، اما به طور معمول، علائم پیش از یائسگی حدود 4 سال فرد را درگیر خود می‌کند.
تشخیص یائسگی
اگر احساس می‌کنید که در حال یائسه شدن هستید و یا علائم آن را دارید، می‌توانید این موضوع را با پزشک خود مطرح کنید. پزشک میتواند یائسگی را در شما تشخیص دهد.
پیگیری قاعدگی‌ها و الگوهای آن هم میتواند در تشخیص یائسگی به شما و پزشک کمک کند. از دیگر مواردی که پزشک برای تشخیص یائسگی به آنها توجه می‌کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هورمون محرک فولیکولی یا FSH: میزان این هورمون در خون با نزدیک شدن به دوران یائسگی افزایش پیدا می‌کند.
استرادیول: سطح استرادیول در خون به پزشک این را می‌گوید که تخمدان‌های شما به چه میزان استروژن تولید می‌کنند.
هورمون‌های تیروئید: سطح این هورمون‌ها در خون نشان دهنده مشکلاتی در غده تیروئید شما است که میتواند بر قاعدگی شما تأثیر بگذارد و علائمی شبیه یائسگی ایجاد کند.
هورمون آنتی مولرین یا AMH: این هورمون در بافت‌های تولید مثلی تولید شده و به پزشک درباره ذخیره تخمدانی شما اطلاعاتی می‌دهد.
درمان عوارض یائسگی
یائسگی یک فرآیند طبیعی است. بسیاری از علائم به مرور زمان از بین خواهند رفت. اما اگر آنها مشکلاتی را برای شما ایجاد می‌کنند، می‌توان با کمک گرفتن از برخی روش‌های درمانی از شدت آنها کاست.
از روش‌های درمانی رایجی که در یائسگی کاربرد دارند، می‌توان موارد زیر را نام برد:
درمان جایگزینی هورمونی یا HRT: در این روش، شما به جای هورمون‌هایی که دیگر در بدن ساخته نمیشوند، آن هورمون‌ها را به شکل خوراکی و یا از روش‌های دیگر دریافت می‌کنید. برخی از داروها یا ترکیبات خاص می‌توانند به بهبود گرگرفتگی و علائمی مانند خشکی واژن کمک کنند و همچنین استخوان‌های شما را قوی تر کنند. آنها همچنین، می‌توانند باعث ایجاد عوارضی مانند افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی یا سرطان سینه شوند، بنابراین این دارو را باید در کمترین دوز و در کوتاه ترین زمان ممکن مصرف کنید.
هورمون درمانی موضعی: در این روش، از پچ و یا کرم‌های استروژن، برای رفع علائمی مانند خشکی واژن استفاده می‌شود.
داروهای غیرهورمونی: داروی paroxetine ، که یک داروی ضد افسردگی، توسط FDA، برای درمان گرگرفتگی تایید شده است. داروی عصبی gabapentin و همچنین داروی clonidine که در درمان فشار خون بالا کاربرد دارند نیز ممکن است به کاهش این علامت کمک کنند. داروهایی به نام تعدیل کننده های انتخابی گیرنده استروژنSERMs) ) به بدن شما کمک می‌کنند که از استروژن خود برای درمان گرگرفتگی و خشکی واژن استفاده کند.
داروهای پوکی استخوان: پزشک ممکن است استفاده از داروها و مکمل‌های ویتامین D را برای تقویت و قوی نگه داشتن استخوان‌ها به شما پیشنهاد کند.
تغییر سبک زندگی
تغییرات سبک زندگی به بسیاری از زنان کمک می‌کند تا با علائم یائسگی مقابله کنند. می‌توانید کارهای زیر را امتحان کنید:
- اگر گرگرفتگی دارید، آب سرد بنوشید، نزدیک یک پنکه بنشینید یا بخوابید و به لباس پوشیدن خود دقت کنید.
- برای خشکی واژن از مرطوب کننده یا روان کننده‌های بدون نسخه استفاده کنید.
- برای خواب بهتر و پیشگیری از بیماری‌هایی مانند بیماری قلبی، دیابت و پوکی استخوان، به طور منظم ورزش کنید.
- برای جلوگیری از مشکلات مثانه و بی‌اختیاری ادراری، عضلات کف لگن خود را با تمرینات ورزشی تقویت کنید.
- از نظر اجتماعی و ذهنی فعال باشید تا از مشکلات حافظه جلوگیری کنید.
- سیگار نکشید. تنباکو ممکن است باعث یائسگی زودرس و افزایش گرگرفتگی شود.
- از نوشیدن الکل خودداری کنید تا شانس ابتلا به سرطان سینه را کاهش دهید. این کار به داشتن خواب بهتر نیز کمک می‌کند.
- برای کمک به کاهش گرگرفتگی، غذاهای متنوع بخورید و وزن خود را در حد مناسب حفظ کنید.
- کارهایی مانند یوگا، تنفس عمیق یا ماساژ را تمرین کنید تا به آرامش برسید.
طب جایگزین و تکمیلی در درمان یائسگی
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که محصولات سویا گرگرفتگی را تسکین می‌دهند، مطالعات زیادی در مورد اینکه آیا مکمل‌های دیگری مانند کوهوش سیاه یا هورمون‌های «بیو همسان» برای علائم یائسگی مؤثر هستند یا خیر، وجود ندارد. قبل از شروع مصرف هر گونه مکمل‌گیاهی یا رژیمی با پزشک خود مشورت کنید.
یوگا، تای چی و طب سوزنی راه‌های ایمن تری برای مدیریت علائم یائسگی هستند.
عوارض یائسگی
کاهش تولید استروژن در نتیجه یائسگی، باعث برخی عوارض می‌شود، که با افزایش سن، احتمال ابتلا به آنها بیشتر می‌شود:
- کاهش توده استخوانی (پوکی استخوان)
- بیماری‌های قلبی
- اختلال در کارکرد مثانه و روده‌ها
- خطر بالاتر ابتلا به بیماری آلزایمر
- چین و چروک بیشتر
- قدرت و تون عضلانی ضعیف
- بینایی ضعیف تر، مانند آب مروارید (کدر شدن عدسی چشم) و دژنراسیون ماکولا (تجزیه نقطه ریز در مرکز شبکیه که مرکز بینایی است)
مدیریت تغییرات جنسی همراه با یائسگی، مانند خشکی واژن و از دست دادن میل جنسی، میتواند دشوار باشد. همچنین ممکن است متوجه شوید که از رابطه جنسی چندان لذت نمی‌برید و در رسیدن به ارگاسم مشکل دارید. فعالیت جنسی منظم تا زمانی که دردناک نباشد، ممکن است با افزایش جریان خون به سلامت واژن شما کمک کند.
تخمدان‌های شما پس از یائسگی آزادکردن تخمک را متوقف می‌کنند، بنابراین نمی‌توانید باردار شوید. اما هنوز هم ممکن است که به بیماری مقاربتی مبتلا شوید. بنابراین، مهم است که استفاده از روش‌های پیشگیری را مدنظر داشته باشید.
