آشنایی با استئوپروزیس یا پوکی استخوان

آنچه در این مطلب می‌خوانیم:

• علت پوکی استخوان
• ارتباط میان سبک زندگی و سلامت استخوان‌ها
• نحوه تشخیص و تست‌های تشخیصی استئوپروزیس
• درمان استئوپروزیس
• نحوه درمان انواع شکستگی های ناشی از پوکی استخوان
• راهکارهای کاهش درد در شکستگی ها
• عوارض شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان

استئوپروزیس یا پوکی استخوان، شرایطی است که در آن استخوان ها به تدریج ضعیف و نازک شده و باعث می شود که خطر شکستگی در آنها افزایش پیدا کند. به طوریکه، استخوان فرد با ساده ترین اتفاق مانند زمین خوردن می شکند.

این بیماری ممکن است تمام استخوان های بدن را تحت تاثیر قرار دهد اما، استخوان های ستون فقرات، لگن و مچ دست، در معرض ریسک بالاتری برای شکستگی ناشی از پوکی استخوان هستند. شکستگی لگن در افراد مسن ممکن است خطرناک باشد. زیرا، دوره نقاهت پس از شکستگی لگن در افراد مسن، تقریبا طولانی است و همین دوره نقاهت طولانی می تواند منجر به عوارض جانبی خطرناکتری لخته شدن خون و عفونت ریه شود.

بیماری استئوپروز ازجمله بیماری های شایعی است که احتمال ابتلای آن در زنان، تقریبا 80 درصد نسبت به مردان بیشتر است. به اعتقاد پزشکان متخصص، تغییرات هورمونی که پس از دوره یائسگی در زنان رخ می دهد، سرعت و شدت ضعیف شدن استخوان ها در زنان را بیشتر می کند.

علت پوکی استخوان

استخوان ها در سنین جوانی، دائما درحال تخریب و تشکیل هستند که به این فرایند ریمدلینگ استخوانی می گویند. توده های استخوانی اغلب در اواسط و اواخر دهه سوم زندگی، درحالت ایده ال و حداکثری خود قرار دارد. در اواسط دهه چهارم زندگی، سرعت تخریب توده های استخوانی، نسبت به تشکیل آن بیشتر می شود. در این شرایط، سرعت از دست دادن کلسیم در استخوان ها، از جذب آن بیشتر شده و باعث می شود که بازتشکیل استخوانی کمتر رخ داده و به تدریج، استخوان ها شروع به نازکی و ضعیف شدن کنند.  

معمولا، سرعت کاهش توده استخوانی در 5 تا 7 سال اول پس از یائسگی در  زنان شدت یافته و پس از آن مجدد کاهش می یابد. به اعتقاد پزشکان، علت این اتفاق، کاهش شدید تولید هورمون استروژن است که نقش مهمی در حفظ کلسیم در اسخوان ها دارد.

باوجود اینکه، کاهش توده استخوانی تا حد زیادی به افزایش سن ارتباط داشته و یک روند طبیعی تصور می شود، اما، شرایط و ریسک فاکتورهایی وجود دارد که خطر بروز پوکی استخوان و کاهش توده استخوانی را بیشتر می کنند. ازجمله ریسک فاکتورهای بیماری استئوپروز عبارت است از:

• داشتن جثه کوچک
• کشیدن سیگار
• نوشیدن بیش از اندازه الکل
• نداشتن تحرک و فعالیت کافی
• بی‌تحرکی طولانی مدت به دلیل فلجی یا بیماری
• داشتن سابقه خانوادگی شکستگی لگن
• جراحی و برداشتن تخمدان‌ها، به خصوص قبل از سن 40 سالگی
• داشتن نژاد سفید یا آسیایی

همچنین، ابتلا به برخی از بیماری ها می تواند سرعت تخریب استخوان ها را افزایش داده و منجر به پوکی استخوان شوند. ازجمله بیماری هایی که زمینه ابتلا به استئوپروزیس را فراهم می کنند، عبارتند از:

• بیماری‌های کلیوی
• سندروم کوشینگ
• پرکاری غده تیروئید یا پاراتیروئید

علاوه براین، مصرف برخی از داروها نیز، احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد. از جمله این داروها:

• گلوکوکورتیکوئیدها
• داروهای استروئیدی
• داروهای ضد تشنج

ارتباط میان سبک زندگی و سلامت استخوان‌ها

باوجود اینکه افزایش سن، عامل اصلی ابتلا به استئوپروز است، اما عادات خوب و بد در زندگی روزمره نیز، تاثیر زیادی در سلامت استخوان ها دارد. ازجمله عادات تاثیر گذار بر سلامت استخوان ها عبارت است از:

• ویتامین D و کلسیم: عدم دریافت مقادیر کافی از کلسیم و ویتامین D، می‌تواند به ضعیف شدن استخوان‌های شما ختم شود. توصیه شده است، که افراد تا سن 70 سالگی، 600 واحد ویتامین D را به طور روزانه دریافت کنند. پس از 70 سالگی، این میزان باید به 800 واحد در روز افزایش پیدا کند. مردان تا 70 سالگی و زنان تا 50 سالگی، نیاز به مصرف روزانه 1000 میلی‌گرم کلسیم دارند. پس از آن، این میزان به روزانه 1200 میلی‌گرم کلسیم در روز افزایش پیدا کند. البته توجه داشته باشید که این دوزها درحالت سلامت کامل فرد مناسب می باشد. لذا، توصیه می شود برای اطلاع از سلامت کامل خود به پزشک مراجعه کرده و میزان دقیق دوز مصرفی کلسیم و ویتامین D را براساس شرایط بدنی خود، از پزشک سوال کنید.
• میوه‌ها و سبزیجات: مصرف مقادیر کافی از میوه‌ها و سبزیجات، می‌تواند نیاز روزانه بدن به منیزیم و پتاسیم را تامین کند. مصرف این مواد معدنی، برای سلامت استخوان‌ها ضروری هستند.
• پروتئین: همانطور که مصرف متعادل پروتئین برای سلامت استخوان ها مفید است، مصرف بیش از حد آن نیز می تواند باعث ضعیف شدن استخوان ها شود. از اینرو، برای اطلاع از میزان متعادل برای مصرف روزانه پروتئین براساس شرایط بدنی خود، با پزشک مشورت کنید.
• کافئین: مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند به پوکی استخوان منجر شود.
• الکل: مصرف الکل، فرآیند بازسازی و تشکیل استخوان را کند می‌کند. همچنین، ازدست رفتن هوشیاری به دلیل مصرف الکل، ریسک افتادن و سقوط را افزایش می‌دهد. سقوط کردن و افتادن ممکن است موجب شکستگی استخوان ها شود که احتمال بروز این اتفاق در افراد مسن بیشتر بوده و به طبق نقاهت پس از شکستگی نیز بیشتر می شود.
• سطح فعالیت: فعالیت فیزیکی، استخوان‌ها را قوی نگه می‌دارد. اگر ورزشکار نیستید، با پزشک خود درباره انجام ورزش‌های استقامتی، مانند پیاده روی سریع و ورزش‌های تقویت کننده عضلات، مانند: وزنه برداری، مشورت کنید. هر دو نوع این ورزش‌ها، بسته به شرایط فیزیکی فرد، به سلامت استخوان‌ها کمک می‌کنند.
• سیگار کشیدن: مطالعات نشان داده‌اند، که کشیدن سیگار برای استخوان‌ها مضر است.

نحوه تشخیص و تست‌های تشخیصی استئوپروزیس

در تشخیص پوکی استخوان، پزشک ابتدا شرح حالی از بیمار می گیرد. سپس، با تجویز تست تراکم استخوان و سایر تست ها، ابتلای فرد به استئوپروز را بررسی می کند.

پزشک، در طول معاینه بیمار و گرفتن شرح حال از او، موارد زیر را مدنظر قرار می دهد:

• سن
• درنظر گرفتن یائسگی در زنان
• سابقه شکستگی استخوان در بزرگسالی
• سابقه خانوادگی پوکی استخوان
• داشتن عاداتی مانند: مصرف الکل، رژیم غذایی و ورزش کردن
• شرح حال دارویی: پزشک در مورد داروهای مصرفی بیمار سوالاتی می پرسد. زیرا، استفاده طولانی مدت از برخی از داروها مانند کورتیکواستروئیدها، می‌تواند منجر به ضعیف شدن استخوان‌ها شود.
• سوال درمورد کاهش قد فرد در چند وقت گذشته. برای بررسی این فاکتور، پزشک ستون فقرات بیمار را معاینه می کند. وجود قوس غیرطبیعی در ستون فقرات، می‌تواند نشانه شکستگی در ستون فقرات باشد.

تست توده تراکم استخوان، یک تست غیرتهاجمی است، که میزان تراکم مواد معدنی در استخوان‌های لگن، ستون مهره‌ها و گاهی ساق دست را اندازه می‌گیرد. پزشک نتایج به دست آمده را با میزان طبیعی بررسی کرده و درمورد ابتلای فرد به استئوپروز یا استئوپنی تصمیم می گیرد.

درمان استئوپروزیس

برای درمان پوکی استخوان، پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش تخریب استخوان، حفظ تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی ناشی از استئوپروزیس تجویز کند. تجربه های پزشکی ثابت کرده است که اکثر این داروها در به حداقل رساندن خطر شکستگی لگن و کمر موثر هستند.

برخی از این داروها که در خانواده بیس فسفونات ها قرار می‌گیرند، عبارتند از:

• آلندرونیت  (Alendronate)
• آلندرونیت  سدیم (Alendronate sodium)
• ایباندرونات سدیم (Ibandronate )
• ریزدرونات (Risedronate)
• زولدرونیک اسید(Zoledronic acid )

سایر داروهایی که می‌توان برای مقابله و درمان پوکی استخوان از آن‌ها کمک گرفت، عبارت است از:

• رالوکسیفن (Raloxifene ): این دارو مشابه استروژن است و تاثیری زیادی در افزایش تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی دارد.
• روموزوزوماب (Romosozumab-aqqg): یک آنتی بادی ضد اسکلروستین است که از طریق افزایش تشکیل استخوان ها، موجب کاهش تحلیل استخوان می شود.
• آبالوپاراتاید (Abaloparatide ) و تری پاراتاید (teriparatide ): شکل مصنوعی هورمون پاراتیروئید هستند، که برای افراد مبتلا به پوکی استخوان که در معرض خطر بالای شکستگی هستند، تجویز می‌شود. این داروها به افزایش ساخت بافت استخوانی وافزایش تراکم استخوان‌ها کمک می‌کنند.
• دنوزومب (Denosumab): یک آنتی بادی است که از تشکیل سلول‌های تجزیه کننده بافت استخوانی، جلوگیری می‌کند و در نتیجه بافت استخوان کمتر تحلیل می‌رود.
•  کلسی تونین (Calcitonon ): یک هورمون طبیعی است که به جلوگیری از شکستگی و کاهش سرعت تحلیل استخوان‌ها کمک می‌کند.

ازجمله کارهایی که در روند درمان پوکی استخوان خیلی مهم است، توضیح درمورد داروهای مصرفی است. زیرا، برخی داروها روی استخوان تاثیر گذاشته و ممکن پزشک با اطلاع از آن، دارو را با داروی دیگری جایگزین کرده یا به طور کامل قطع کند.

توصیه می شود، پس از مصرف 5 سال از بیس فسفونات‌ها، این داروها را با نوع دیگری جایگزین کنید، زیرا استفاده طولانی مدت از این داروها، می‌تواند باعث افزایش خطر شکستگی ران شود. از اینرو، درطول مصرف داروهای تجویزی، تحت نظر پزشک خود باشید و توصیه های ایشان برای مصرف داروها را به دقت دنبال کنید.

جایگزینی هورمون (HRT)  استروژن به تنهایی یا ترکیبی از استروژن و پروژسترون، یکی دیگر از روش هایی است که می‌تواند از ابتلا به پوکی استخوان پیشگیری کرده و آن را درمان کند.

با این حال، تحقیقات نشان داده است که درمان جایگزینی هورمون، خطر ابتلا به سرطان سینه، بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته را در برخی از زنان افزایش می‌دهد. بنابراین، HRT به طور کلی برای درمان اولیه پوکی استخوان در اکثر زنان توصیه نمی‌شود، زیرا تصور بر این است، که عوارض آن بیشتر از فواید آن است.

در زنانی که در گذشته تحت هورمون درمانی یائسگی بوده‌اند و سپس درمان را متوقف کرده‌اند، استخوان‌ها با همان سرعت قبل، دوباره شروع به نازک شدن می‌کنند.

نحوه درمان انواع شکستگی های ناشی از پوکی استخوان

شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان اغلب در لگن، مچ دست و ستون فقرات اتفاق می‌افتند. برای درمان شکستگی لگن، اغلب نیاز به جراحی است و شکستگی مچ دست نیز، ممکن است به گچ گیری یا جراحی نیاز داشته باشد.

شکستگی‌های ستون فقرات که شایع‌ترین نوع شکستگی‌ها در سالمندان است، به دلیل ضعیف شدن استخوان‌های ستون فقرات و بروز شکستگی‌های فشاری در این ناحیه ایجاد می شود. با گذشت زمان، شکستگی‌های فشاری می توانند قدرت و شکل ستون فقرات را تغییر داده و باعث کاهش قد و کمر درد مزمن شود. کمر درد در این مشکل می‌تواند بسیار شدید باشد و مشکلات دیگری را برای بیمار ایجاد کند.

راهکارهای کاهش درد در شکستگی ها

داروهای ضد درد و سایر روش‌های درمانی، می‌توانند در کاهش درد ناشی از شکستگی‌ها کمک کننده باشند:

• Aspirin یا acetaminophen
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی که می‌توان به ibuprofen و naproxen اشاره کرد. هر دو این داروها می‌توانند درد و تورم را کاهش دهند.
• اگر به مسکن قوی‌تری نیاز دارید، پزشک می‌تواند داروهای ضد درد شبه مخدر، مانند کدئین یا مورفین را تجویز کند. با این حال، پزشک ممکن است به دلایلی، شما را از مصرف این داروهای قوی منع کنند.
• فیزیوتراپی می‌تواند نحوه صحیح حرکت کردن و راه رفتن را به بیمار بیاموزد. این کار می تواند خطر شکستگی های بیشتر را کاهش دهد.

علاوه براین ها، می توان دو روش جراحی، هر دو با حداقل تهاجم، برای کمردرد ناشی از شکستگی قابل انجام است:

• کیفوپلاستی، شامل قرار دادن یک بالون برای گسترش فضای مهره‌های شکسته شده است. سپس فضای ایجاد شده توسط بالون، با سیمان استخوانی پر شده و بالون به بیرون کشیده می‌شود.
• ورتبروپلاستی مانند روش قبل است، اما در انجام آن از بالون استفاده نمی‌شود.

درباره مزایا و خطرات هر یک از این روش‌ها، با پزشک خود مشورت کنید. این روش‌ها می‌توانند، خطرات جدی مانند نشت سیمان استخوانی و سایر عوارض جانبی مانند آسیب بافتی، لخته شدن خون در ریه‌ها و نارسایی تنفسی را به همراه داشته باشند.

عوارض شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان

شکستگی های ناشی از پوکی استخوان می توانند در فعالیت های روزانه مانند خم شدن، راه رفتن در طبقه پایین یا آشپزی اختلال ایجاد کند. درمان سریع، فیزیوتراپی و انجام یک سبک زندگی سالم، می تواند مشکلات شما را بهبود بخشد.