مطالبی که در این مقاله می‌خوانیم:
- چه افرادی در ریسک ابتلا به استئوپنی قرار دارند؟
- علل پزشکی ابتلا به استئوپنی چیست؟
- آیا سبک زندگی در ابتلا به استئوپنی موثر است؟
- تشخیص استئوپنی چگونه است؟
- پیشگیری و درمان
- داروهای درمان پوکی استخوان
زمانی که فرد برای معاینه مفاصل و استخوان های خود به پزشک مراجعه کرده و ایشان تشخیص کاهش تراکم استخوان یا استئوپنی می دهند، به این معنی است که فرد تا رسیدن به پوکی استخوان یا اسئوپروز فاصله چندانی ندارد. براین اساس، می توان گفت که فرق استئوپنی و استئوپروز این است که، استئوپنیا زمانی قبل از پوکی استخوان است که در آن، استحکام استخوان های فرد ضعیف شده است، اما هنوز به مرحله ای که به راحتی بشکنند، نرسیده است و استئوپروز، مرحله ای است که تراکم استخوان ها به حدی کاهش پیدا کرده که با اتفاقات ساده، به راحتی می شکنند.
معمولا، تراکم استخوان های افراد در سن 30 سالگی، در پایدارترین و مستحکم ترین وضعیت خود قرار دارند. هرچه میزان سلامت استخوان ها در جوانی بهتر باشد، احتمال ابتلا به کاهش تراکم استخوان در سنین بالاتر کاهش می یابد. معمولا، استخوان های افراد تا قبل از 50 سالگی دچار کاهش تراکم می شود، اما، هرچه استخوان های فرد قوی تر باشد، این سن برای آنها افزایش یافته و حتی ممکن است که فرد هرگز دچار استئوپنی نشود. البته، عکس این حالت هم وجود دارد، یعنی، اگر میزان تراکم استخوان های فرد در جوانی قوی نباشد، سن ابتلای او به استئوپنی کم تر خواهد بود.
لزوما هرکسی که دچار کاهش تراکم استخوان می شود، به پوکی استخوان دچار نمی شود. افرادی که به استئوپنی مبتلا می شوند، می توانند با رژیم های غذایی و ورزش، استخوان های خود را تا سالیان سال در شرایط خوبی حفظ کرده و از ابتلا به استئوپروز جلوگیری کند.
چه افرادی در ریسک ابتلا به کاهش تراکم استخوان (استئوپنی) قرار دارند؟
استئوپنی هنگامی ایجاد می‌شود، که سرعت تخریب استخوان‌ها، از سرعت تولید آنها بیشتر باشد. احتمال بروز این مشکل در برخی افراد بیشتر از سایرین است. ازجمله افرادی که ممکن است به استئوپنیا دچار شوند، عبارت است از:
- افرادی که از نظر ژنتیکی و سابقه خانوادگی، مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
- زنان توده استخوانی کمتری نسبت به مردان دارند، از اینرو، شانس ابتلا به این بیماری در آنها بیشتر از مردان است.
- از آنجایی که زنان بیشتر از مردان عمر می‌کنند، به تبع، استخوان‌هایشان بیشتر پیر می‌شود.
- معمولاً، استخوان های زنان، به اندازه مردان کلسیم دریافت نمی‌کند.
- تغییرات هورمونی که در دوران یائسگی برای زنان اتفاق می‌افتد، موجب کاهش جذب کلسیم در استخوان ها و ابتلا به استئوپنی می شود.
- مردانی که سطح تستسترون پایین‌تری دارند، احتمال بیشتری برای ابتلا به کاهش تراکم استخوان دارند.
علل پزشکی ابتلا به کاهش تراکم استخوان(استئوپنی) چیست؟
برخی از بیماری‌ها و شرایط خاص پزشکی، در ابتلا به استئوپنی (کاهش تراکم استخوان) نقش دارند. برای مثال:
- اختلالات خوردن: مانند بی اشتهایی و پرخوری عصبی، بدن را از مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت استخوان‌ها محروم می‌کند.
- بیماری سلیاک درمان نشده: در این بیماری، مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن، باعث بروز علائم شدید گوارشی می‌شود.
- تیروئید پرکار: مصرف بیش از حد داروهای تیروئید نیز ممکن است در ابتلا به استئوپنی موثر باشد.
- شیمی درمانی: قرار گرفتن در معرض داروهای شیمی‌درمانی، میتواند در تحلیل استخوان‌ها نقش داشته باشد.
- مصرف داروهای خاص: از این داروها می‌توان استروئیدهایی مانند hydrocortisone یا prednisone و داروهای ضد تشنج مانند carbamazepine ، gabapentin یا phenytoin را نام برد.
آیا سبک زندگی در ابتلا به کاهش تراکم استخوان(استئوپنی) موثر است؟
یکی از مواردی که در بهبود بسیاری از بیماری موثر است رژیم های غذایی است. در مقالات متعددی در داروبین به این نکته بر میخوریم که تغییر در عادات رژیم غذایی میتواند تغییرات شگفت انگیزی در بدن ما ایجاد کند. هاعادات و رژیم غذایی ناسالم، ورزش نکردن و سایر موارد زیر، می‌توانند در ابتلا به کاهش تراکم استخوان موثر باشند:
- کمبود کلسیم یا ویتامین D
- عدم ورزش کافی به خصوص تمرینات قدرتی
- سیگار کشیدن
- مصرف بیش از حد الکل
تشخیص استئوپنی یا کاهش تراکم استخوان چگونه است؟
کاهش تراکم استخوان (استئوپنی) معمولاً هیچ علامت خاصی ندارد. به همین دلیل، تشخیص آن بسیار مشکل است، مگر این که فرد تست تراکم استخوان بدهد.
توصیه می‌شود، در صورت مشاهده برخی از علائم استئوپنی و شرایط زیر، به پزشک مراجعه کرده و درخواست انجام تست تراکم استخوان دهید.
- زنان و مردان بالای 65 سال
- زنان یائسه با سن بیشتر از 50 سال
- زنان در سن یائسگی، به همراه سایر ریسک فاکتورهای شکستگی استخوان
- زنان یائسه با سن کمتر از 65 سال که دارای سایر فاکتورهای ریسک ابتلا به استئوپنی هستند.
- شکستگی استخوان بدون وارد شدن آسیب شدید در سنین 50 سال و بالاتر
تست تراکم استخوان، سریع و بدون درد است. در این تست، با استفاده از اشعه ایکس، تراکم استخوانی تخمین زده می شود.
در اغلب موارد، اولین علامت ضعیف شدن استخوان‌ها، شکستگی است. بسیاری از افراد مبتلا به کاهش تراکم استخوان یا استئوپنی، دچار شکستگی استخوان یا شکستگی‌های متوالی در ستون فقرات خود می شوند که حتی از وجود آنها خبر هم ندارند. در صورت داشتن یکی از علائم استئوپنی ستون فقرات، به پزشک مراجعه کنید:
- کمر درد ناگهانی و شدید
- کمردردی که هنگام ایستادن یا راه رفتن بدتر می‌شود، اما زمانی که دراز می‌کشید کمی بهتر می‌شود.
- کمردرد هنگام خم شدن یا پیچ خوردن
- کاهش قد
- خمیدگی ستون فقرات
پیشگیری و درمان استئوپنی
برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان هرگز زود نیست. بنابراین، به محض تشخیص استئوپنی، با پزشک خود در مورد یک برنامه ورزشی که برای شما مناسب است، مشورت کنید و رژیم غذایی خود را اصلاح کنید.
با راهکارهای زیر، حتی اگر قبلاً به استئوپنی مبتلا شده باشید هم، می توانید از تبدیل آن به پوکی استخوان جلوگیری کنید. برخی از اقدامات عبارت است از:
- کلسیم کافی دریافت کنید. این کار، مهمترین کاری است که می‌توانید برای استخوان‌های خود در هر مرحله از زندگی انجام دهید. می‌توانید کلسیم مورد نیاز بدن خود را از منابع زیر تامین کنید:
- محصولات لبنی مانند ماست، پنیر و شیر (به سراغ انواع کم چرب یا بدون چربی بروید)
- اسفناج و کلم بروکلی
- لوبیا خشک
- ماهی سالمون
- ویتامین D دریافت کنید. برخی از محصولات دارای ویتامین D که به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کنند، شامل، تخم مرغ و ماهی های چرب، مانند سالمون و ساردین می باشد.
- برخی غذاها از جمله آب پرتقال، غلات و نان دارای کلسیم و ویتامین D هستند.
- دو بار در هفته، به مدت 10 تا 15 دقیقه، زیر نور خورشید بمانید. این کار به تبدیل ویتامین D غیرفعال به فرم فعال کمک می‌کند.
- درصورت تشخیص و تجویز پزشک، مکمل‌های ویتامین D مصرف کنید. توجه داشته باشید که، دستورالعمل‌های مشخصی، درباره میزان مناسب دریافت ویتامین D، در شرایط مختلف، مانند بارداری وجود دارد. از اینرو، قبل از مصرف این مکمل ها باید با پزشک مشورت کرد.
علاوه بر موارد ذکر شده، انجام منظم ورزش‌های تقویت کننده عضلات، مانند وزنه زدن، به بهبود و کاهش استئوپنی (کاهش تراکم استخوان) کمک می‌کند. با این حال، لازم است قبل از آغاز هر برنامه ورزشی، با پزشک خود مشورت کنید. همچنین، تغییر سبک زندگی، ترک سیگار و کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین و نوشابه‌های گازدار، در بهبود استئوپنی موثر هستند.
داروهای درمان پوکی استخوان
زمانی که استخوان های فرد شروع به پوسیدگی کنند، ممکن است پزشک داروهایی را برای درمان استئوپنی تجویز کند. این داروها ممکن است داروهای درمان پوکی استخوان نیز باشند. برخی از این داروها عبارتند از:
- alendronate
- ibandronate
- raloxifene
- risedronate
- zoledronic acid
برخی از بیماران ممکن است با مصرف این داروها، دچار عوارض جانبی مانند مشکلات گوارشی، درد استخوان و مفاصل شوند. همچنین، این افراد ممکن است احساس خستگی شدید کنند که از دیگر عوارض این داروها است.
