ضربه مغزی چیست؟

در داروبین درباره ضربه مغزی میخوانیم:

• ضربه مغزی چیست؟
• علائم ضربه مغزی
• علائم ضربه مغزی در کودکان
• انواع ضربه مغزی
• تشخیص ضربه مغزی
• درمان ضربه مغزی و درمان های خانگی
• پیشگیری از ضربه مغزی

​آسیب ها و صدمات وارد شده به مغز میتوانند در طیف های گسترده ای قرار بگیرند. آسیب ناشی از ضربه به مغز را طبیعتاً ضربه مغزی مینامیم. ضربات به ناحیه سر میتواند بسیار خطرناک باشند و حتی حیات فرد را به خطر بیاندازند اما آنچه مهم است این نکته است که بدانیم هنگام ضربه به سر و در خطر قرار گرفتن مغز بر اثر ضربه چه باید بکنیم و چگونه بفهمیم که ضربه مغزی خطرناک است؟

یک نکته مهم را هرگز فراموش نکنید در صورت ضربه به سر و چنانچه کوچکترین علائم را مشاهده کردید حتما به متخصص مراجعه کنید.

ضربه مغزی چرا اتفاق می افتد؟

ضربه به سر در بسیاری از فعالیت های روزانه میتواند اتفاق بیافتد. آسیب ها میتوانند از فعالیت هایی مانند ورزش تا تصادفات اتفاق بیافتند و برای فرد خطر ایجاد کنند.

بافت مغز انسان نرم است این بافت نرم توسط چند لایه محافظت میشود. ضربه به سر میتواند مغز را حرکت دهد یا حتی میتواند به بافت مغز آسیب مستقیم وارد کند. آنچه متخصصان به عنوان ضربه مغزی در نظر میگرند شامل دو عامل مهم است: اول آنکه ضربه و نوع آن مشخص باشد و دوم آنکه علائم شایع ضربه مغزی را بتوان مشاهده نمود.

در بسیار از موارد ضربه مغزی از آسیب ناشی از فعالیت های زیر اتفاق می افتد:

• افتادن با سر
• برخورد در حین ورزش
• تصادفات رانندگی
• ضربه با برخورد اجسام
• خشونت های خیابانی و خانوادگی
• ضربه مغزی بر اساس صدمات گذشته به سر

علائم ضربه مغزی

تشخیص ضربه مغزی آسان نیست. با توجه به اینکه مغز در معرض دید نیست بنابراین آسیب هایی که به مغز فرد وارد میشود با علائم و تصویر برداری قابل تشخیص است. نکته دیگر آنکه ممکن است علائم ضربه مغزی در چند لحظه ناپدید شوند یا مدت های طولانی همراه فرد باقی بمانند.

هرچند که ضربه به سر میتوانند بسیار شایع باشد اما ضربه مغزی در این حد شایع نیست یعنی هر نوع ضربه به سر الزاما نمیتواند منجر به آسیب مستقیم به سر یا ضربه مغزی شود. بهترین کار این است که علائم ضربه مغزی را بشناسیم و بلافاصله با مشاهده هر یک از این علائم به متخصص مراجعه کنیم.

علائم ضربه مغزی میتوانند شامل علائم حسی و احساسی یا علائم فیزیکی گسترده باشند. علائم شایع ضربه مغزی شامل موارد زیر است. داروبین تاکید میکند با هر نوع ضربه و داشتن علائم غیر طبیعی حتما به پزشک مراجعه کنید.

• گیجی
• رفتارهای غیرطبیعی
• مشکل در صحبت کردن
• تهوع و استفراغ
• سردرد
• عدم تعادل
• مشکلات بینایی مانند تاری دید، دوبینی، نابینایی موقت و ....
• مشکلات شنوایی میتواند وز وز کرد یا صدای زنک را نیز شامل شود
• کرختی و بی حالی
• تغییر خلقیات
• عدم تمرکز
• عدم هشیاری
• مشکلات حافظه
• شل حرف زدن
• مشکلات در بویایی و حس چشایی(ممکن است فرد طعم غذا را احساس نکند)

علائم ضربه مغزی در کودکان

سر کودکان نسبت به سایر اندامهای آنها بزرگتر است و از سوی دیگر رشد سریع قد و وزن آنها و نیز عدم تجربه کافی در حفظ تعادل و شیطنت طبیعی کودکان؛ عوامل بسیار مهمی هستند که ضربه مغزی در آنها بسیار شایع باشد. ممکن است که کبودی یا زخم روی سر قابل مشاهده باشد اما در بعضی از موارد آسیب ها مستقیم به بافت نرم مغز کودک وارد میشود. در صورت مشاهده این موضوع که کودک شما با سر به جایی برخورد کرد حتما علائم بعدی را تا حداقل 8 ساعت زیر نظر بگیرید و در صورت بروز علائم جدی حتما به پزشک مراجه کنید.

اگر کودکی دچار ضربه مغزی شود، فرد بزرگسال باید او را در 24 ساعت اول تحت نظر داشته باشد. داروهایی از جمله آسپرین که ممکن است باعث خونریزی شود را بدون مشورت با پزشک به کودک ندهید. بصورت کلی از آنجایی که ضربه به مغز میتواند خطر آفرین باشد از تجویز داروهای خودسرانه یا انجام کارهای سنتی پرهیز کنید و کودک را نزد پزشک ببرید.

مهم است که مراقب تغییرات رفتاری باشید. به خصوص کودکان خردسال ممکن است نتوانند به طور کامل احساسات خود را بیان کنند، بنابراین بسیار مهم است که آنها را از نزدیک تماشا کنید. علائم ضربه مغزی در کودکان عبارتند از:

• سردرد
• سرگیجه
• مشکلات تعادل
• ناراحتی معده یا استفراغ
• خستگی
• حساسیت به نور یا صدا
• مه‌آلودگی ذهنی یا کندی تفکر
• مشکلات حافظه، تمرکز
• احساس تحریک پذیری، غمگینی، عصبی بودن، یا احساسی بیشتر از حد معمول
• مشکلات خواب

انواع ضربه مغزی

با توجه به علائم و سطح هوشیاری افراد، متخصصان ضربات وارد شده به مغز را در 3 دسته تقسیم میکنند. این سه درجه از آن جهت مهم است که روش درمان ضربه مغزی را ایجاد میکند. انواع ضربات مغزی شامل:

• درجه 1: خفیف، با علائمی که کمتر از 15 دقیقه طول می کشد و بدون از دست دادن هوشیاری است

• درجه 2: متوسط، با علائمی که بیش از 15 دقیقه طول می کشد و بدون از دست دادن هوشیاری است

• درجه 3: شدید، که در آن فرد هوشیاری خود را از دست می دهد، گاهی اوقات فقط برای چند ثانیه

تشخیص ضربه مغزی

اکثر افراد مبتلا به ضربه مغزی با درمان مناسب به طور کامل بهبود می یابند. اما از آنجایی که ضربه مغزی می تواند جدی باشد، محافظت از خود مهم است. در اینجا چند مرحله وجود دارد:

• به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. تنها متخصص است که می تواند تصمیم بگیرد که ضربه مغزی چقدر جدی است و آیا شما نیاز به درمان دارید یا خیر.
• اگر ضربه مغزی درجه 1 یا 2 دارید، صبر کنید تا علائم از بین بروند و به فعالیت های عادی خود بازگردید. این امر ممکن است چندین دقیقه، ساعت، روز یا حتی یک هفته طول بکشد.
• اگر فردی هوشیاری خود را از دست داده باشد، ضربه مغزی درجه 3 است که نیاز به ارزیابی و مراقبت فوری پزشک دارد. آنها می پرسند که آسیب سر چگونه اتفاق افتاده است و علائم را مورد بحث قرار می دهند. پزشک همچنین ممکن است سوالات ساده ای مانند "کجا زندگی می کنید؟"، "اسم شما چیست؟" یا "رئیس جمهور کیست؟" از شما بپرسد. پزشک این سوالات را برای ارزیابی مهارت های حافظه و تمرکز می پرسد.
• پزشک ممکن است هماهنگی و عکس العمل ها را که هر دو از عملکردهای سیستم عصبی مرکزی هستند، آزمایش کند. همچنین پزشک برای رد خونریزی یا سایر آسیب های مغزی جدی، سی تی اسکن یا MRI را تجویز کند.

درمان ضربه مغزی و درمان های خانگی ضربه مغزی

اگر نیازی به بستری شدن ندارید، پزشک دستورالعمل هایی را به شما می دهد که باید رعایت کنید. کارشناسان توصیه می کنند در صورت بدتر شدن علائم، طی 24 تا 72 ساعت مراقبت های پزشکی را پیگیری کنید. برای بهبودی در خانه، باید:

• استراحت کنید. اگر ضربه مغزی شما در طول فعالیت ورزشی ادامه داشت، بازی را متوقف کنید و بیرون بنشینید. مغز شما برای بهبودی مناسب به زمان نیاز دارد، بنابراین استراحت کلید اصلی است. قطعاً بازی را در همان روز از سر نگیرید. ورزشکاران و کودکان پس از شروع مجدد بازی باید به دقت توسط مربیان تحت نظر باشند. اگر بازی را خیلی زود از سر بگیرید، احتمال بیشتری برای ضربه مغزی دوم دارید که می تواند آسیب را تشدید کند.

• از تکرار ضربه مغزی جلوگیری کنید. تکان های مکرر باعث اثرات تجمعی روی مغز می شود. ضربه های مغزی متوالی می تواند عواقب مخربی از جمله تورم مغز، آسیب دائمی مغز، ناتوانی های طولانی مدت یا حتی مرگ داشته باشد. اگر هنوز علائم دارید به فعالیت های عادی بازنگردید. مجوز پزشک را دریافت کنید تا بتوانید با اطمینان به فعالیت خود یا سر کار بازگردید.

• درد را با داروهای بدون آسپرین درمان کنید. پزشک شما دارویی برای تسکین درد تجویز می کند.

پیشگیری از ضربه مغزی

ضربه مغزی غیرمنتظره است، بنابراین پیشگیری از آن دشوار است. اما چندین اقدام احتیاطی رایج وجود دارد که می توانید برای کاهش احتمال آسیب مغزی تروماتیک انجام دهید.

• از تجهیزات حفاظتی استفاده کنید. شرکت در ورزش های پرخطر مانند فوتبال، هاکی، بوکس و راگبی می تواند احتمال ضربه مغزی را افزایش دهد. اسکیت بورد، اسنوبورد، اسب سواری  نیز تهدیدی برای سلامت مغز شما هستند. پوشیدن روسری، بالشتک، و محافظ دهان و چشم می تواند به محافظت در برابر آسیب های ضربه ای به سر کمک کند. استفاده از کلاه ایمنی دوچرخه می تواند خطر آسیب ناشی از ضربه به سر را تا 85 درصد کاهش دهد. همچنین از تجهیزی به نام  Q-Collar وجود دارد(به شکل C  اطراف یقه قرار میگیرد) که می تواند توسط ورزشکاران استفاده شود. نیروی فشاری به گردن وارد می کند و حجم خون را افزایش می دهد تا به کاهش حرکت مغز کمک کند، که ممکن است به دلیل ضربه به سر رخ دهد. اطمینان حاصل کنید که هر وسیله ای به درستی برای شما مناسب است و به خوبی ضربه گیری و حمایت میکند.

• هوشمند رانندگی و سواری کنید. همیشه کمربند ایمنی ببندید، از محدودیت های سرعت اعلام شده پیروی کنید و از مواد مخدر یا الکل استفاده نکنید، زیرا می توانند زمان واکنش را مختل کنند.

• دعوا نکنید. ضربه‌های مغزی اغلب در حین حمله متحمل می‌شوند و مردان بیشتر از زنان صدمات ضربه‌ای به سر را گزارش می‌کنند.

• خطرات افتادن روی زمین را در خانه خود کاهش دهید. به هم ریختگی را از کف و راهروها پاک کنید و مطمئن شوید که خانه شما به خوبی روشن است.

• به طور منظم تمرین کنید. می تواند عضلات پا قوی تر و تعادل بهتری به شما بدهد که به جلوگیری از افتادن کمک کند.

• برای محافظت از فرزندان خود از اقدامات ایمنی در خانه استفاده کنید. حفاظ های پنجره را نصب کنید و راه پله ها را مسدود کنید.