انواع بیماری های روانی در کودکان

آنچه در این مطلب می خوانیم:

• علائم بیماری های روانی در کودکان
• اختلالات روانی شایع در کودکان
• دلایل اختلالات روانی در کودکان
• تشخیص مشکلات روانی در کودکان
• نحوه درمان بیماری های روانی در کودکان
• عوارض داروهای درمان مشکلات روانی در کودکان چیست؟
• آیا می توان از اختلالات روانی در کودکان پیشگیری کرد؟
• تحقیقات در زمینه اختلالات روانی در کودکان

اختلالات روانی یکی از شایع ترین مشکلاتی است که درصد زیادی از کودکان دنیا را درگیر کرده و آمار آن در حال افزایش است. باتوجه به سرعت رشد همه جانبه کودکان، امکان شناسایی علائم بیماری های روانی در کودکان برای بزرگشالان دشوار بوده و همین موجب می شود که اکثر کودکان دارای اختلالات روانی، به موقع درمان نشوند. البته اصطلاح بیماری های روانی یک عبارت دقیق نیست و دلایل فیزیکی مانند وراثت و شرایط شیمیایی مغز، می توانند در ایجاد اختلالات روانی در کودکان نقش داشته باشند. به همین دلیل، بسیاری از بیماری های روانی را می توان با دارو، روان درمانی یا ترکیب هر دو، درمان کرد.

علائم بیماری های روانی در کودکان

علائم بیماری های روانی در کودکان بسته به نوع آن اختلال متفاوت است، اما برخی از علائم کلی و هشداردهنده عبارتند از:

• سوءمصرف مواد مخدر یا الکل
• عدم توانایی در کنار آمدن با مشکلات و فعالیت های روزانه
• تغییر در الگوهای خواب و تغذیه
• دردهای جسمی بیش از حد
• سرپیچی از مسئولین، فرار از مدرسه، دزدی، آسیب رساندن به اموال
• آسیب رساندن به خود یا صحبت درمورد آن
• ترس شدید از افزایش وزن
• خلق منفی ماندگار، همراه با بی اشتهایی
• صحبت از مرگ یا خودکشی
• خشمگین شدن مکرر
• تغییر در عملکردهای مدرسه ای، مثل کاهش نمرات به رغم تلاش بیشتر
• کاهش علاقه به دوستان و فعالیت هایی که قبلا لذت بخش بودند
• افزایش چشم گیر اوقات تنهایی و کناره گیری از محیط اجتماعی
• نگرانی و اضطراب بیش از حد
• بیش فعالی
• احساس ناراحتی و غم مداوم
• کابوس و وحشت مداوم شبانه
• رفتارهای پرخاشگرانه و نافرمانی مداوم
• شنیدن صدا یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند (توهم)

اختلالات روانی شایع در کودکان

انواع مختلفی از اختلالات روانی وجود دارد که می تواند کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار دهد، از جمله:

• اختلالات اضطرابی: کودکان مبتلا به اختلالات اضطرابی، در برخی از شرایط و موقعیت ها با ترس و وحشت و علائم فیزیکی اضطراب (عصبی بودن) مثل ضربان قلب بالا (تاکی کاردی) و تعریق پاسخ می دهند. این اختلال که معمولا شامل اختلال اضطراب اجتماعی، وسواس فکری- عملی و اضطراب می شود، منجر به ایجاد ناتوانی در کودک برای بازی کردن، انجام کارهای روزانه و فعالیت های مدرسه می شود.
• اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD): کودکان دارای این اختلال در توجه کردن و تمرکز داشتن دچار مشکل هستند، قادر به پیروی از دستورالعمل ها نیستند، به راحتی از انجام وظایف خسته و کسل می شوند و تمایل به حرکت مداوم و عجولانه دارند.
• اختلالات رفتاری مخرب: کودکان مبتلا به این اختلال به سرپیچی از قوانین تمایل دارند و در محیط های نظام مند مثل مدرسه اختلال ایجاد می کنند.
• اختلالات رشدی فراگیر: کودکان مبتلا به این اختلالات در تفکر خود دچار سردرگمی هستند و عموماً در درک جهان پیرامون خود مشکل دارند.
• اختلالات تغذیه ای: انواع اختلالات تغذیه ای مانند بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی، موجب ایجاد رفتار و عواطف شدید و غیرمعمول مرتبط با وزن یا غذا می شود.
• اختلالات دفعی: این اختلال بر رفتارهای مربوط به دفع ادرار یا مدفوع کودک اثر می گذارد. شب ادراری یا خیس کردن جای خواب از شایع ترین این اختلالات هستند.
• اختلالات یادگیری و ارتباط. کودکان دارای این اختلال در حفظ و پردازش اطلاعات و افکار و ایده های مربوط به آن دچار مشکل می شوند.
• اختلالات احساسی (خلقی): این اختلالات عبارت است از، احساس دائمی غم یا تغییر سریع خلق و خو که شامل افسردگی و اختلال دوقطبی می شود. جدیدترین تشخیص آن را "اختلال نامنظمی خلقی اخلال گرانه" می نامند، شرایطی در کودکی و نوجوانی که شامل تحریک پذیری مداوم و مکرر و طغیان های خشمی متعدد است.
• اسکیزوفرنی: این اختلال شامل تصورات و تفکرات تحریف شده است که زندگی کودک را تحت تاثیر قرار داده و باعث می شود که کودک از واقعیت دور شود. توهم، هذیان و افکار و رفتارهای نامنظم، از علائم شایع طیف های اسکیزوفرنی است.
• اختلال تیک: این اختلالات باعث می شود که فرد حرکات و صداهای مکرر، ناگهانی، غیر ارادی (اغلب انجام نشده) و اغلب بی معنی را تکرار کند که تیک نامیده می شود.
• اختلال اضطراب پس از سانحه: این اختلال معمولا به صورت اضطراب مداوم، کابوس و پریشانی عاطفی به دلیل خشونت، سوء استفاه، تصادف یا جراحت ایجاد می شود.

برخی از این اختلالات، مانند اختلالات اضطرابی، اختلالات تغذیه ای، اختلالات خلقی و اسکیزوفرنی، می توانند هم در بزرگسالان و هم در کودکان رخ دهد. مابقی این اختلالات در دوران کودکی بروز پیدا می کنند و می توانند تا بزرگسالی ادامه یابند. گاهی ممکن است که کودکان به بیش از یک نوع اختلال روانی مبتلا شود.

دلایل اختلالات روانی در کودکان

علت دقیق اکثر بیماری های روانی ناشناخته است. اما تحقیقات نشان می دهد که ترکیبی از عوامل، از جمله وراثت، بیولوژی، آسیب روانی و استرس محیطی، ممکن است در این امر دخیل باشند.

• وراثت (ژنتیک): بسیاری از اختلالات روانی در خانواده ها ایجاد می شود و نشان می دهد که این اختلالات یا به عبارت دقیق تر آسیب پذیری در برابر این اختلالات ممکن است از طریق ژن از والدین به فرزندان منتقل شود.
• بیولوژی: مانند بزرگسالان، بسیاری از بیماری های روانی در کودکان با عملکرد غیرطبیعی مناطق خاصی از مغز که احساسات، تفکر، ادراک و رفتار را کنترل می کنند، مرتبط است. ضربه های سر نیز گاهی اوقات می تواند منجر به تغییر در خلق و خو و شخصیت شود.
• آسیب روانی: برخی از مشکلات روانی ممکن است در اثر ضربه های روانی ایجاد شوند، مانند سوء استفاده شدید عاطفی، جسمی یا جنسی، فقدان های زودهنگام مهم مثل مرگ والدین، غفلت از کودکان.
• استرس محیطی: حوادث استرس زا یا آسیب زا می تواند باعث ایجاد اختلال در فرد مستعد به اختلالات روانی شود.

تشخیص مشکلات روانی در کودکان

تشخیص بیماری های روانی کودکان، کمی دشوار است. زیرا، کودکان همواره درحال رشد طبیعی هستند و در طول آن، با تغییرات مختلف جسمی، روحی و احساسی مواجه می شوند. همین، عاملی برای تفاوت میزان تشخیص اختلالات روانی در کودکان و بزرگسالان است. آنها همچنین در حال یادگیری نحوه کنار آمدن، سازگاری و ارتباط با دیگران و جهان پیرامون خود هستند. علاوه بر این، هر کودک با سرعت خاص خود بالغ می شود و آنچه در کودکان "طبیعی" تلقی می شود، در طیف وسیعی از رفتارها و توانایی ها قرار دارد. به همین دلایل، متخصصان حوزه سلامت روان داروبین توصیه می کنند که در تشخیص اختلالات روانی، باید میزان عملکرد کودک در خانه، درون خانواده، مدرسه و همسالان و همچنین سن و علائم کودک را در نظر گرفت.

بیماری های روانی در کودکان، همانند بزرگسالان، از طریق علائم و نشانه ها تشخیص داده می شود. با این وجود، تشخیص بیماری های روانی در کودکان دشوار است. بسیاری از علائم مشاهده شده به عنوان نشانه های مشکلات روانی مثل خجالتی بودن، اضطراب (عصبی بودن)، عادات غذایی عجیب و طغیان های خلقی، می توانند به عنوان بخش طبیعی از رشد کودک در نظر گرفته شوند. رفتارهای کودکان زمانی به عنوان علائم اختلالات روانی به حساب می آیند که یک یا چند مورد از شرایط زیر را دارا باشند:

• به کرات اتفاق بیفتند
• مدت زمان زیادی طول بکشند
• در سنین غیرمعمول رخ دهند
• اختلال چشمگیری در زندگی کودک و خانواده او ایجاد کنند.

در صورت مشاهده علائم مشکلات روانی، پزشک با بررسی شرح حال کامل پزشکی، رشدی و معاینه فیزیکی، ارزیابی را آغاز می کند. با وجود اینکه هیچ روش آزمایشگاهی برای تائید بیماری روحی وجود ندارد، اما، پزشک می تواند ازطریق آزمایشات متعددی نظیر تصویربرداری عصبی و آزمایش خون، تشخیص دهد که آیا این علائم کودک به علت بیماری های جسمی و عوارض دارویی است یا ریشه روانی دارد.

درصورت عدم وجود بیماری جسمی، کودک به روان پزشک، روان شناس یا متخصص سلامت روان کودک و نوجوان که برای تشخیص و درمان بیماری های روانی کودکان و نوجوانان بصورت ویژه ای تعلیم دیده اند، ارجاع داده می شود.

روان پزشکان و روانشناسان برای ارزیابی کودک از نظر اختلالات روانی از ابزارهای مصاحبه و ارزیابی ویژه ای استفاده می کنند. پزشک مبنای تشخیص را بر علائم گزارش شده از کودک و مشاهداتش از رفتار و نگرش او قرار می دهد. ایشان اغلب باید به گزارش های والدین، معلمان و سایر بزرگسالان کودک اعتماد کند، زیرا کودکان اغلب در توضیح مشکلات خود یا درک علائم آنها مشکل دارند. سپس پزشک  تعیین می کند که علائم کودک به کدامیک از اختلالات روانی اشاره دارد.

نحوه درمان بیماری های روانی در کودکان

بیماری های روانی، مانند بسیاری از بیماری های جسمی نظیر دیابت و بیماری های قلبی بوده و نیاز به درمان مداوم دارند. باوجود اینکه امروزه، پیشرفت های زیادی در درمان بیماری های روانی بزرگسالان حاصل شده است، اما، درمان کودکان چندان درک شده نیست. متخصصان هنوز در حال بررسی این هستند که کدام روش درمانی برای درمان کدام اختلال در کودکان بهتر عمل می کند. در حال حاضر، پرکاربردترین  گزینه های درمانی مورد استفاده برای کودکان، همان داروهاییست که با دوزهای متفاوت در بزرگسالان استفاده می شود. متداول ترین گزینه های درمان شامل موارد زیر است:

• دارو درمانی: داروهایی که اغلب برای درمان مشکلات روانی در کودکان استفاده می شوند شامل داروهای ضد روان پریشی، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب، محرک ها و داروهای تثبیت کننده خلق و خو هستند.
• روان درمانی: روان درمانی (نوعی از مشاوره که اغلب به سادگی فقط درمان نامیده می شود) پاسخ های عاطفی به بیماری روانی را مورد هدف قرار می دهد. روان درمانی فرآیندی است که به واسطه آن، متخصصان تعلیم دیده در حوزه سلامت روان، از طریق صحبت درباره راهکارهای درک و مبارزه با علائم، افکار و رفتارها به افراد کمک می کنند تا با بیماری خود مقابله کنند. معمولا از روان درمانی های حمایتی، شناختی-رفتاری، بین فردی، گروهی و خانواده درمانی برای درمان کودکان استفاده می شود.
• درمان های خلاق: درمان های مختلف مثل هنر درمانی و بازی درمانی می  توانند به صورت ویژه ای در کودکان خردسال که در برقراری ارتباط بین افکار و احساسات خود دچار مشکل هستند، مفید باشند.

عوارض داروهای درمان مشکلات روانی در کودکان چیست؟

درمان های مختلف دارای عوارض جانبی متفاوتی هستند و برخی از کودکان قادر به تحمل بعضی از داروها نیستند. باوجود اینکه داروهای مورد تائید FDA در درمان اختلالات روانی نوجوانان، ایمن در نظر گرفته می شوند، اما ممکن است نیاز باشد که پزشک برای به حداقل رساندن عوارض جانبی، داروها یا مقادیر مصرف آنها را تغییر دهد. ممکن است برای یافتن داروهایی که بهترین اثر را در یک کودک خاص ایجاد می کند نیاز به کمی آزمایش و خطا وجود داشته باشد.

آیا می توان از اختلالات روانی در کودکان پیشگیری کرد؟

اکثر اختلالات روانی، در نتیجه ترکیبی از عوامل به وجود می آیند و قابل پیشگیری نیستند. با این وجود، درصورت تشخیص علائم و درمان زودهنگام، بسیاری از عوارض ناراحت کننده و ناتوان کننده یک اختلال روانی، به حداقل می رسند یا  پیشگیری می شوند.

تحقیقات در زمینه اختلالات روانی در کودکان

تاکنون، اکثر تحقیقات بیماری های روانی متمرکز بر بزرگسالان بوده است، با این وجود، جامعه سلامت روان در حال حاضر تمرکز بر بیماری های روانی کودکان را آغاز کرده است. محققان به بررسی رشد کودکان از منظر طبیعی و غیرطبیعی می پردازند و سعی می کنند از چگونگی تاثیر عوامل موثر بر رشد در سلامت روان اطلاع یابند. هدف از این کار، پیش بینی و درنهایت پیشگیری از معضلات رشدی است که منجر به اختلالات روانی در کودکان می شوند. بخش کلیدی این تحقیق، شناسایی آن دسته از عوامل خطری است که شانس ابتلا به اختلال روانی را در کودکان افزایش می دهد. علاوه بر این، جامعه سلامت روان خواستار مطالعه بیشتر بر روی داروهای مورد استفاده در درمان کودکان مبتلا به اختلالات روانی است.

جمع بندی

بسیاری از اختلالات روانی در کودکان اگر مورد درمان قرار نگیرند، می توانند تا بزرگسالی ادامه پیدا کرده و منجر به بروز مشکلاتی در تمام زمینه های زندگی بزرگسالی فرد شوند. چنین افرادی در معرض خطر بالایی در برابر سایر مشکلات مثل سوءمصرف الکل یا مواد مخدر و (بسته به نوع اختلال) رفتارهای خشونت آمیز یا خود تخریبی، حتی خودکشی قرار دارند. با درمان به موقع و مناسب، بسیاری از کودکان به کلی از علائم اختلال روانی رهایی پیدا می کنند یا موفق به کنترل علائم می شوند. اگرچه، برخی از کودکان به دلیل یک اختلال مزمن یا شدید به بزرگسالانی معلول تبدیل می شوند، اما بسیاری از افرادی که از بیماری روانی مثل افسردگی یا اضطراب رنج می برند، قادر به تجربه یک زندگی کامل و مولد هستند.