آنچه در این مطلب می خوانیم:
- انواع اختلالات روانپریشی
- علائم اختلالات روان پریشی
- دلایل ایجاد اختلالات روانپریشی
- تشخیص اختلال روان پریشی
- درمان اختلالات روان پریشی
- پیشگیری از ابتلا به اختلالات روان پریشی
به مجموعه ای از بیماری های جدی که ذهن را درگیر کرده و فکر کردن به وضوح، قضاوت مناسب، پاسخ عاطفی، ارتباط موثر، درک واقعیت و رفتار مناسب را دشوار می‌کنند، اختلالات روان پریشی می گویند. زمانی که بیمار با علائم شدید اختلالات روانپریشی مواجه باشد، در ارتباط با واقعیت دچار مشکل شده و اغلب از پس زندگی روزانه خود برنمی‌آید.
انواع اختلالات روانپریشی
اختلالات روان پریشی انواع مختلفی درد که عبارت است از:
- اسکیزوفرنی: بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی دچار تغییرات رفتاری، توهم یا هذیان می شوند که اغلب بیش از 6 ماه طول می کشد. این اختلال، بیماران را در شرایط و محیط های مختلفی مانند مدرسه، محل کار و روابط تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- اختلال اسکیزوفرنی عاطفی: در این اختلال، بیماران دارای علائم اسکیزوفرنی و اختلال خلقی مثل افسردگی و اختلال دوقطبی هستند.
- اختلال اسکیزوفرنی فرم: این بیماری شامل علائم اسکیزوفرنی است اما این علائم به مدت 1 تا 6 ماه وجود دارند.
- اختلال روانپریشی گذرا: افراد مبتلا به این اختلال در پاسخ به حوادث بسیار استرس‌زا مثل مرگ در خانواده، دچار رفتارهای روانپریشی کوتاه و ناگهانی می‌شوند. بهبودی در روانپریشی کوتاه مدت معمولا سریع و در کمتر از یکماه اتفاق می‌افتد.
- اختلال هذیانی: علامت کلیدی هذیان، (داشتن باور اشتباه و ثابت) است که شامل یک موقعیت واقعی از زندگی است که می تواند درست باشد، اما نیست. مثل تحت تعقیب بودن، مورد توطئه بودن و داشتن یک بیماری. هذیان حداقل یک ماه طول می‌کشد.
- اختلال روانپریشی مشترک: (که به آن جنون دونفره هم گفته می‌شود) این اختلال زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از افراد رابطه به توهم دچار باشد و فرد دیگر نیز آن را بپذیرد.
- اختلال روانپریشی ناشی از مواد: این حالت ناشی از مصرف یا ترک مواد مخدری مانند مواد توهم‌زا، کراک و کوکائین است که باعث هذیان، توهم و گفتار آشفته می‌شود.
- اختلال روانپریشی ناشی از بیماری دیگر: ممکن است بیماری‌های دیگری مثل جراحت سر یا تومور مغزی عملکرد مغز را مختل کند و توهم، هذیان یا علائم دیگری را به وجود بیاورد.
- اختلال بدروانی: علائم این بیماری مشابه اسکیزوفرنی است و در اواخر زندگی و سنین پیری آغاز می‌گردد.
علائم اختلالات روان پریشی
اصلی‌ترین علامت در اختلال روان پریشی، هذیان، توهم و انواع تفکرات مختل‌شده است. توهم به معنای دیدن، شنیدن و حس کردن چیزهایی است که وجود ندارند. به عنوان مثال: شخص ممکن است چیزهایی ببیند که آنجا نیستند، صداهایی بشنود، بوهایی استشمام کند، طعم هایی را در دهان حس کند، و درحالیکه چیزی با بدنش در تماس نیست، احساساتی روی پوست خود داشته باشد. هذیان‌ها باورهای نادرستی هستند که حتی پس از اثبات نادرستی هم از بین نمی‌روند. به عنوان مثال: شخصی که فکر می‌کند غذایش مسموم است، حتی باوجود دیدن سالم بودن غذا، باز هم هذیان دارد.
سایر علائم احتمالی بیماری روانپریشی عبارتند از:
- گفتار نامنظم یا نامنسجم
- تفکرات آشفته
- رفتار عجیب و احتمالا خطرناک
- حرکات کند و غیرعادی
- عدم علاقه به بهداشت شخصی
- عدم علاقه به فعالیت‌ها
- مشکل در مدرسه، محل کار و روابط
- رفتار سرد و بی‌تفاوت همراه با ناتوانی در بیان عواطف
- نوسانات خلقی یا سایر علائم خلقی مثل افسردگی یا شیدایی
افراد دارای اختلال روانپریشی، همواره دارای علائم یکسانی نیستند، همچنین امکان تغییر علائم در یک فرد نیز وجود دارد.
دلایل ایجاد اختلالات روانپریشی
پزشکان از علت دقیق روانپریشی اطلاعی ندارند. محققین بر این باورند که عوامل بسیاری در این بیماری نقش دارند. برخی از بیماری های روانپریشی در خانواده‌ها ایجاد می‌شود و به این معنی است که این بیماری می‌تواند تا حدودی ارثی باشد. سایر عواملی که می‌تواند روند آن را توسعه دهد عبارت است از:
- استرس
- سوءمصرف مواد
- تغییرات عمده در زندگی
افراد مبتلا به اختلالات روان پریشی خاص، مثل اسکیزوفرنی، ممکن است در قسمت هایی از مغز که تفکر، ادراک و انگیزه را کنترل می کند، مشکل داشته باشند. متخصصین بر این باورند که ممکن است در اسکیزوفرنی، گیرنده‌های عصبی مغز که با ماده شیمیایی به نام گلوتامات کار می‌کنند، در نواحی خاصی از مغز عملکرد مناسبی نداشته باشند و این نقص می‌تواند به مشکلات تفکری و ادراکی منتهی شود. این بیماری‌ها معمولا برای اولین بار در اواخر دوران نوجوانی و دهه 20 و 30 زندگی بروز می‌کند و در مردان و زنان به طور یکسانی ایجاد می‌گردد.
تشخیص اختلال روان پریشی
برای تشخیص اختلال روانپریشی، پزشکان به بررسی شرح‌حال روانی و جسمانی بیمار می‌پردازند و احتمالا یک معاینه فیزیکی مختصر انجام دهند. ممکن است آزمایش خون و تصویربرداری مغزی مثل اسکن MRI هم برای رد ابتلا به بیماری جسمی یا مصرف موادی مثل کوکائین و LSD انجام شود.
درصورت عدم وجود دلایل جسمی، بیمار را نزد روان‌پزشک یا روان‌شناس ارجاع می‌دهند. این متخصصان سلامت روان از ابزارهای مصاحبه و ارزیابی ویژه طراحی شده برای تصمیم گیری در مورد اینکه آیا فرد دارای اختلال روانپریشی است یا خیر استفاده خواهند کرد.
درمان اختلالات روان پریشی
اغلب بیماری های روانی با ترکیبی از دارو و روان‌درمانی که نوعی مشاوره است، قابل معالجه می‌باشد.
داروهای درمان اختلالات روانپریشی
داروهای ضدجنون، داروهای اصلی در درمان اختلالات روانپریشی هستند. باوجود اینکه، این داروها بیماری را رفع نمی‌کنند، اما در مدیریت علائم مشکل‌ساز اختلال روانی مثل هذیان، توهم و معضلات فکری موثرند. داروهای ضدجنون قدیمی عبارتند از:
- کلرپرومازین
- فلوفنازین
- هالوپریدول
- لوکساپین
- پرفنازین
- تیوریدازین
انواع جدیدتر داروهای درمان روان پریشی شامل موارد زیر است:
- آریپیپرازول
- آسناپین
- برکسپیپرازول
- کاریپرازین
- کلوزاپین
- ایلوپریدون
- لورازیدون
- اولانزاپین
- اولانزاپین/سامیدورفان
- پالیپریدون
- پالیپریدون پالمیتات
- کوئتیاپین
- ریسپریدون
- زیپراسیدون
پزشکان برای درمان علائم ناشی از بیماری های روان پریشی، ابتدا داروهای نوع جدید را تجویز می‌کنند به این علت که نسبت به ضدجنون‌های قدیمی‌تر دارای عوارض جانبی کمتر و قابل تحمل‌تر هستند. برخی از داروها تزریقی هستند و معمولا پزشکان آنها را ماهانه یک یا دوبار یا هرسه ماه یکبار تجویز می کنند. این روش آسان‌تر از مدیریت یادآوری برای مصرف روزانه قرص است اما، تشخیص شکل داروی مصرفی، به پزشک معالج بستگی دارد. بنابراین، به هیچ عنوان خودسرانه، شکل داروی مصرفی خود را تغییر ندهید و ابتدا با پزشک خود هماهنگ کنید.
درمان بیماری های روان پریشی با روان درمانی
انواع مختلفی از مشاوره وجود دارد (شامل فردی، گروهی و خانواده درمانی) که به افراد دارای مشکلات روانپریشی کمک می‌کند. اکثر بیماران روانپریش به صورت سرپایی درمان می‌شوند، به این مفهوم که نیاز به اقامت در آسایشگاه ندارند. اما در برخی از موارد، بیماران نیاز به بستری شدن دارند. برخی از این شرایط شامل:
- زمانی که علائم بیماری شدید باشد
- خطر آسیب به خود یا اطرافیان وجود داشته باشد
- زمانی که بیمار توانایی مراقبت از خود را نداشته باشد.
هر بیمار تحت درمان اختلالات روانپریشی به شیوه‌ی متفاوتی به درمان پاسخ می‌دهد. برخی به سرعت بهبود می‌یابند و برخی دیگر نیاز به گذراندن چند هفته تا چند ماه برای تسکین علائم هستند. بعضی از بیماران باید درمان را به مدت طولانی ادامه دهند و بعضی دیگر که چندین دوره شدید را پشت‌سر گذاشته‌اند، نیازمند این هستند که به مدت نامحدودی دارو دریافت کنند. در چنین مواردی داروها با کمترین مقدار تجویز می‌شوند تا عوارض جانبی آنها به حداقل برسد.
بهبودی در بیماران مبتلا به مشکلات روان پریشی، به نوع اختلال آنها و خود بیمار بستگی دارد. اما، به طورکلی، این بیماری قابلیت بهبودی داشته و اکثر بیماران درصورت، درمان، مراقبت و پیگیری دقیق، روند بهبودی خوبی خواهند داشت.
پیشگیری از ابتلا به اختلالات روان پریشی
روشی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری های روان پریشی وجود ندارد. اما، هرچقدر که بیمار روند درمان را زودتر آغاز کند، می تواند از بروز علائم ناشی از اختلالات پیشگیری کند. درمان سریع این بیماری برای زندگی، خانواده و روابط فرد مفید است. افرادی که در خانواده خود بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی دارند، درمعرض خطر بالایی برای ابتلا به روانپریشی هستند. این افراد می توانند با اجتناب از مواد مخدر و الکل، از ابتلای خود به اختلالات روان پریشی، پیشگیری کنند.
