تهاجم و تکثیر میکروارگانیسم هایی مانند باکتری ها، ویروس ها و انگل هایی که به طور معمول در بدن وجود ندارند، در اصطلاح پزشکی عفونت (Infection) نامیده می شود . عفونت ها ممکن است بدون علامت و پنهان باشند یا اینکه سبب بروز علائم آشکار بالینی شوند. همچنین، عفونت ممکن است موضعی باقی بماند یا از طریق خون یا عروق لنفاوی گسترش یافته و در سراسر بافت های بدن گسترش پیدا کند. البته باید توجه داشت که وجود میکروارگانیسم هایی که به طور طبیعی در بدن زندگی می کنند، مانند باکتری های دهان و روده، عفونت به شمار نمی آیند.

انواع عفونت

عفونت ها را به طور کلی به 4 گروه باکتریایی، ویروسی، قارچی و انگلی تقسیم می کنند که در ادامه به بررسی مختصر هر کدام از این عفونت ها خواهیم پرداخت:

عفونت باکتریایی

باکتری ها موجوداتی تک سلولی اما پیچیده هستند که می توانند به تنهایی، در داخل یا خارج از بدن زنده بماند.

اکثر باکتری ها مضر نیستند. در واقع ما باکتری های زیادی در داخل بدن و روی پوست خود داریم؛ مانند باکتری های موجود در روده که در هضم غذا کمک می کنند. اما، برخی از باکتری ها می توانند باعث عفونت شوند و بسیاری از قسمت های بدن مانند گلو، ریه، پوست و روده را دچار عفونت کنند.

از جمله عفونت های باکتریایی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• بیماری لژیونر
• بیماری مننگوکوک
• تب کیو (Q Fever)
• گلودرد استرپتوکوکی
• سل (TB)
• سیاه سرفه

عفونت ویروسی

ویروس ها بخش هایی از اطلاعات ژنتیکی، RNA یا DNA هستند که توسط پروتئین احاطه شده اند. یک ویروس به یک میزبان زنده مانند انسان، گیاه یا حیوان نیاز دارد که وارد بدن او شده و سپس با استفاده از  سلول های میزبان، شروع به تکثیر می کند.

از جمله بیماری ها و عفونت هایی که در اثر فعالیت ویروس ها رخ می دهد، می توان موارد زیر را نام برد:

• COVID-19 که توسط یک ویروس کرونا به نام SARS-CoV-2 ایجاد می شود.
•  آبله مرغان که عامل آن ویروسی به نام واریسلا زوستر است.
• HIV یا ایدز که توسط ویروس نقص ایمنی انسانی ایجاد می شود.
• سرماخوردگی معمولی که توسط طیف وسیعی از ویروس ها ایجاد می شود، اما اغلب توسط راینو ویروس ها به وجود می آید.

عفونت قارچی

عفونت های قارچی نوعی از عفونت هستند که به دلیل تکثیر و رشد میکروب های قارچی در بخش هایی از بدن به وجود می آیند. در شرایطی که سیستم ایمنی بدن توانایی مقابله با این عوامل را نداشته باشد، سرعت ازدیاد این میکروب های قارچی افزایش یافته و سبب بروز عفونت خواهد شد. این نوع عفونت ها اغلب در ورزشکاران به علت تعریق زیاد و در زنان مشاهده می شوند.

از جمله شایعترین عفونت های قارچی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت پای ورزشکار
• عفونت برفک بچه
• عفونت های واژینال

رعایت موارد بهداشتی و شست شو می تواند در پیشگیری از ابتلا به عفونت های قارچی بسیار موثر باشد.

عفونت انگلی

از جمله دلایل بروز انواع بیماری ها در سنین مختلف، وجود عفونت های انگلی است. انگل ‌ها جاندارانی هستند که بدن موجودات زنده را آلوده کرده و برای زنده ماندن، از بدن آن‌ها تغذیه می‌کنند. برخی از این انگل‌ها ممکن است در بدن میزبان خود هیچ نشانه ای از بیماری ایجاد نکنند، اما در مقابل، بعضی دیگر می توانند باعث بیماری ‌های بسیار شدیدی ‌شوند.

عفونت های انگلی زمانی اتفاق می افتند که انگل‌ها رشد و تکثیر یابند یا به اعضای بدن انسان حمله کرده و باعث بیماری میزبان خود شوند.

از جمله مهمترین عفونت های انگلی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• توکسوپلاسموز (toxoplasmosis)
• ژیاردیاز (giardiasis)
• کریپتوزپوریدیوم (cryptosporidiosis)
• تریکومونیازیس (trichomoniasis)

علائم عفونت

علائم بیماری های عفونی، با توجه به نوع بیماری و عفونت متفاوت است. عفونت‌های قارچی معمولاً همراه با علائم موضعی از قبیل بثورات و خارش هستند و عفونت های ویروسی و باکتریایی می توانند در بسیاری از نواحی بدن علائمی مانند موارد زیر را ایجاد نمایند:

• تب
• لرز
• تراکم، شلوغی
• سرفه
• خستگی
• درد عضلانی و سردرد
• علائم گوارشی (اسهال، تهوع، استفراغ)

علل انتقال عفونت

با توجه به نوع عفونت، راه های زیادی برای انتشار بیماری های عفونی وجود دارد. خوشبختانه در بیشتر موارد راه های ساده ای برای جلوگیری از عفونت وجود دارد. به طور کلی، روش های انتقال عفونت شامل دو دسته مستقیم و غیر مستقیم است که در ادامه این روش ها را بررسی خواهیم کرد؛

انتقال مستقیم عفونت

ساده ترین روش انتقال بیماری های عفونی، تماس با انسان یا حیوان آلوده به عفونت است. از مهمترین روش های انتقال مستقیم عفونت می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• شخص به شخص: این نوع انتقال عفونت می تواند از طریق سرفه، عطسه، لمس، بوسیدن یا تماس جنسی شخص رخ دهد. شخص ناقل عفونت ممکن است هیچ گونه علائمی از بیماری نداشته باشد، اما به راحتی  بتواند عامل انتقال عفونت باشد.
• حیوان به شخص: گزیدگی یا خراشیدگی ناشی از حیوان آلوده به عفونت نیز می تواند عامل بیماری های عفونی باشد. همچنین، دست زدن به مدفوع حیوانات نیز خطرناک بوده و باعث بروز بیماریهای عفونی مانند توکسوپلاسموز شود.
• مادر به جنین: یک زن باردار ممکن است میکروب هایی که باعث بیماری های عفونی می شوند را به جنین درون شکم خود منتقل کند. برخی از میکروب ها می توانند ازطریق جفت یا شیر مادر انتقال یابند. میکروب های واقع در واژن نیز می توانند در زمان تولد به نوزاد انتقال پیدا کنند.

انتقال غیرمستقیم عفونت

عوامل ایجاد عفونت می توانند از راه تماس غیر مستقیم نیز سرایت پیدا کنند و باعث آلوده شدن و ابتلا به بیماری شوند. از مهمترین روش های انتقال غیر مستقیم عفونت می توان به راه های زیر اشاره نمود:

• اجسام: بسیاری از میکروب ها می توانند بر روی اجسامی مانند رومیزی، دستگیره در یا شیرآلات باقی بمانند. به عنوان مثال، فرد با دست زدن به دستگیره دری که توسط فرد بیمار مبتلا به آنفولانزا یا سرماخوردگی لمس شده است، به این میکروب ها آلوده شده و اگر پیش از شستن دست، چشم، دهان یا بینی خود را لمس کند، ممکن است به این بیماری ها مبتلا شود.
• نیش حشرات: برخی از میکروب ها برای انتقال از یک میزبان به میزبان دیگر، به حشرات حامل – مانند پشه، کک، شپش یا کنه– نیاز دارند. به عنوان مثال پشه ها می توانند حامل انگل مالاریا یا ویروس غرب نیل باشند. نوعی از کنه ها نیز ممکن است حامل باکتری های عامل بیماری لایم باشند.
• آلودگی غذایی: میکروب های عامل بیماری و عفونت می توانند از طریق غذا و آب آلوده باعث بروز بیماری شوند. در این روش انتقال عفونت، احتمال آلودگی افراد زیادی از یک منبع آلوده وجود دارد. به عنوان مثال، باکتری اشرشیاکلی (E. coli) که ممکن است در برخی از غذاها مانند همبرگر نیمه پخته یا آب میوه غیر پاستوریزه دیده ‌شود، از طریق آلودگی غذایی انتشار پیدا می کند.

علاوه بر راههای انتقال عفونت، وجود برخی از شرایط نیز می تواند خطر ابتلا به عفونت در شخص را افزایش دهد که از مهمترین این عوامل خطر زا می توان موارد زیر را نام برد:

• مصرف استروئیدها یا داروهای دیگری مانند داروهای ضد رد عضو پیوند یافته، که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کنند.
• ابتلا به HIV یا ایدز
• ابتلا به انواع خاصی از سرطان ها یا اختلالات دیگری که سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می دهند.
• وضعیت هایی، مانند ابزار پزشکی کاشته شده، سوء تغذیه و افزایش سن

عفونت در مردان

برخی از عفونت ها با توجه ساختار بدن، مختص مردان است که از جمله مهمترین آن ها می توان

انواع شایع بیماری های مقاربتی مانند کلامیدیا، سوزاک، تریکومونیازیس و تبخال تناسلی را نام برد. این بیماری ها در برخی مواقع ممکن با هیچ گونه نشانه ای همراه باشند.

بیماری های مقاربتی در مردان را معمولا به سه گروه تقسیم می کنند:

• بیماری هایی که عمدتاً باعث ضایعات تناسلی می شوند (زخم یا ناهنجاری در اندام های تناسلی)
• بیماری های مقاربتی که عمدتاً باعث التهاب مجرای ادرار (اورتریت) می شوند.
• بیماری های مقاربتی که علائم و نشانه هایی را در سراسر بدن ایجاد می کنند(STD های سیستمیک)

برخی از بیماری های مقاربتی که باعث ضایعات موضعی یا اورتریت می شوند، از جمله سوزاک و سیفلیس، در صورت عدم درمان می توانند به سایر اندام های بدن نیز آسیب برسانند.

عفونت در زنان

شایع ترین نوع عفونت مختص به زنان، عفونت های واژینال هستند. واژینیت به بیماری هایی گفته می شود که می توانند باعث عفونت یا التهاب واژن شوند. بروز عفونت های واژینال علل مختلفی دارد و شیوع آن به حدی است که طبق نتایج برخی تحقیقات، حدود یک سوم زنان در مقطعی از زندگی خود، دچار این نوع عفونت می شوند. همچنین بروز این نوع از عفونت ها می تواند بدون داشتن رابطه جنسی نیز رخ دهد.

عفونت واژینال می تواند در اثر عواملی مانند قارچ یا باکتری باشد و می تواند باعث بروز علائم زیر گردد:

• خارش واژن
• تغییر مقدار ترشحات واژن
• سوزش ادرار
• سوزش واژن
• ادرار توأم با درد
• درد واژن در هنگام برقراری رابطه جنسی
• خونریزی یا لکه ‌بینی

روش تشخیص بیماری های عفونی

برای تشخیص بیماری های عفونی، پزشک بسته به نوع شرایط بیمار ممکن است از یک یا چند روش تشخیصی زیر برای بررسی وجود عفونت در فرد استفاده کند:

• پاک کردن بینی یا گلو
• گرفتن نمونه خون، ادرار، مدفوع یا بزاق
• خراش دادن نمونه کوچکی از پوست یا بافت های بدن
• استفاده از روش های تصویر برداری مانند اشعه ایکس یا سی تی اسکن

نتایج برخی از این آزمایشها، مانند نمونه گیری از طریق بینی، به سرعت آماده می شوند، اما نتایج برخی روش های دیگر ممکن است به مدت زمان بیشتری نیاز داشته باشد.  به عنوان مثال: برخی آزمایش ها ممکن است برای ارائه نتیجه نیاز به کشت باکتری ها در محیط آزمایشگاه داشته باشد که امری زمان بر است.

روش های پیشگیری از عفونت

برای جلوگیری از ابتلا به عفونت، روش های مختلفی وجود دارد که اغلب در عین سادگی، راه های مطمئنی برای پیشگیری از انتقال انواع عفونت ها به شمار می آیند. از جمله این روش ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• شستن مرتب دست ها با آب و صابون
• دور نگه داشتن دست های آلوده از صورت
• دوری کردن افراد بیمار از افراد سالم
• پوشاندن بینی و دهان هنگام سرفه و عطسه
• آشنایی با روش تشخیص عفونت ها
• احتیاط در مورد باکتری هایی که از طریق حیوانات خانگی منتقل می شوند.
• ضد عفونی کردن وسایلی که اغلب لمس می شود
• استفاده از مواد غذایی بهداشتی و سالم
• اقدامات لازم برای جلوگیری از انتقال عفونت های مقاربتی مانند استفاده از کاندوم
• استفاده نکردن از آب های آلوده
• ماسک زدن افراد مبتلا به بیماری هایی مانند کرونا و آنفولانزا
• مراقبت و احتیاط در برابر نیش حشرات و کنه ها

روش های درمان عفونت

روش های به کار رفته در درمان عفونت ها بستگی به عوامل ایجاد آن ها دارد. در برخی مواقع ممکن است پزشک به جای مصرف دارو، نظارت بر علائم عفونت را به بیمار توصیه نماید.

عفونت های باکتریایی را می توان با آنتی بیوتیک هایی متناسب با نوع باکتری عامل ایجاد آن عفونت، درمان کرد.

برخی عفونت های ویروسی نه چندان حاد، از قبیل سرماخوردگی را می توان با داروهای بدون نسخه نیز کنترل کرد. در صورت ابتلای فرد به  آنفولانزا، ممکن است پزشک در برخی موارد اسلتامیویر فسفات را تجویز کند.

برخی از عفونت های ویروسی نیز داروهای خاصی برای درمان دارند، مانند درمان ضد رترو ویروسی برای HIV.

عفونت های قارچی را می توان با داروهای ضد قارچ درمان کرد. می توانید آنها را به صورت خوراکی مصرف کنید، مانند فلوکونازول یا آنها را به صورت موضعی، روی پوست ابتلا به عفونت به کار برد، مانند داروی کلوتریمازول.

انگل ها را می توان با داروهای ضد انگلی مانند مبندازول درمان کرد.

دارو های درمان عفونت

همان طور که گفته شد، در برخی موارد، برای درمان انواع عفونت پزشک استفاده از انواع داروها را تجویز می کند که از مهمترین این داروها می توان انواع زیر را نام برد:

• کلیندامایسین برای عفونت واژن
• جنتامایسین  اغلب برای عفونت واژن باکتریایی و ...
• داکسی سایکلین برای عفونت واژن، عفونت رحم، سوزاک، کلامیدیا، سفلیس
• مترونیدازول برای عفونت واژن و رحم و ...

علاوه بر داروهای نام برده شده، ممکن است بنا بر تشخیص پزشک، استفاده از داروهای دیگر نیز تجویز شود یا در درمان سایر عفونتها نیز اشکال مختلف این داروها مورد استفاده قرار گیرد.

درمان عفونت با داروی مترونیدازول

مترونیدازول(Metronidazole) یک آنتی بیوتیک پر مصرف است که در درمان و پیشگیری از عفونت های متنوعی که عامل بیماری زای آنها یک باکتری بی هوازی یا پروتوزوآ است، توسط پزشک تجویز می شود.

مترونیدازول اغلب در درمان عفونت های تناسلی(واژینال) که منشاء باکتریایی داشته باشند، مورد استفاده قرار می گیرد. باید توجه داشت که تمام عفونت های واژن با این دارو درمان نمی شوند. از اینرو، این دارو را فقط درصورت تجویز پزشک مصرف کنید.

همچنین، به عنوان پیشگیری از عفونت، پیش از جراحی های تناسلی و شکمی نیز مصرف داروی مترونیدازول مورد استفاده قرار می گیرد.

از جمله مزایای داروی مترونیدازول می توان به مناسب بودن آن برای افرادی که به پنی سیلین ها حساسیت دارند، اشاره نمود. داروی مترونیدازول به همراه آموکسی سیلین، در رژیم های درمان عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری نیز تجویز می شود. این دارو در اشکال قرص، ژل، شیاف، ویال و سوسپانسیون در دسترس بیماران قرار دارد.