آلرژی یا حساسیت چیست و چگونه از آن جلوگیری کنیم؟

آلرژی یا حساسیت چیست؟

بدون شک در اطراف خودتان دوستان و یا آشنایانی هستند که در فصل های مختلف با حساسیت های گوناگون، روبرو می شوند. بسیاری از ما ایرانی ها اولین علائم حساسیتی که تجربه می کنیم، آبریزش بینی ، تغییر صدا و تجربه حالت هایی شبیه به سرماخوردگی است. ولی حساسیت تنها به این موارد خلاصه نشده و شکل های مختلفی دارد که باید واکنش بدن خود را به درستی بدانید. سوالی که برای بسیاری از افراد پیش می آید، این است که چرا آلرژی یا حساسیت را تجربه می کنند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، آلرژی زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی فرد به مواد موجود در محیط واکنش نشان می دهد که برای اکثر افراد بی ضرر است. این مواد به عنوان آلرژن شناخته می شوند و در گرد و غبار، حیوانات خانگی، گرده، حشرات، کنه ها، کپک ها، غذاها و داروها یافت می شوند. حالا همراه با هم نگاهی دقیق به این مشکل انداخته و به بررسی کلی آن می پردازیم.

علت ایجاد آلرژی چیست؟

آلرژی یکی از شایع ترین بیماری ها در میان انسان ها و گاهی اوقات حیوانات می باشد. علت آلرژی می تواند تحت تاثیر عوامل محیطی و ژن فرد باشد و تحقیقات ثابت کرده اند که اگر والدین شما حساسیت را تجربه کرده باشند، به احتمال خیلی زیاد، شما نیز این مورد را تجربه خواهید کرد. به صورت کلی سیستم ایمنی بدنی شما، وظیفه دارد بدن را در مقابل عوامل مختلف محیطی مانند ویروس یا باکتری محافظت کند. ولی این دو تنها موردی نیستند که سیستم ایمنی بدن در مقابل آن عکس العمل نشان می دهد. ماده ای تحت عنوان آلرژن وجود دارد که سیستم ایمنی بدن به شدت نسبت به آن حساس است. علت آلرژی نیز واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن نسبت به این ماده می باشد.

انواع آلرژی یا حساسیت

از آنجایی که سیستم های ایمنی بدن انسان بر اساس ژن و شرایطی محیطی هر بار به یک صورت واکنش نشان می دهند، ما بر اساس ژن افراد هر بار نوع مختلفی از حساسیت را در افراد مشاهده می کنیم. بر اساس نوع آلرژی است که شما باید نوع درمانی را نیز مشخص کنید. حالا نگاهی به انواع آلرژی انداخته و سپس مهم ترین این موارد را همراه با هم بررسی می کنیم.

• آلرژی های فصلی
• حساسیت به نیش حشرات
• آلرژی به حیوانات
• آلرژی به گرده گل ها
• آلرژی به داروها
• آلرژی به غذا
• آلرژی به گرد و خاک
• آلرژی به جنس لباس
• آلرژی های عصبی
• آلرژی بارداری
• آلرژی گلو
• آلرژی ریه

علائم آلرژی یا حساسیت

به صورت کلی هر نوع آلرژی یک واکنش خاص را در بدن انسان ایجاد می کند و تحت تاثیر عملکرد سیستم ایمنی بدن و عاملی که حساسیت را در بدن ایجاد می کند، علائم آلرژی متفاوت می شوند. در بسیاری از موارد گزارش شده، عوامل پیش رو از مهم ترین علائم حساسیت هستند که تحت تاثیر واکنش بدن و میزان قرار گرفتن در معرض ماده آلرژی زا، کم و یا زیاد آن ها را تجربه می کنید.

• چشم های خارش دار و آبریزش
• خارش بینی
• عطسه کردن
• آبریزش بینی
• بثورات
• کهیر (بثورات با لکه های قرمز برجسته)
• گرفتگی معده
• استفراغ
• اسهال
• نفخ
• تورم
• سرخی
• درد
• تورم زبان
• سرفه
• بسته شدن گلو
• خس خس (صدای سوت هنگام نفس کشیدن)
• سفتی قفسه سینه و از دست دادن نفس
• احساس ضعف، سبکی سر یا "سیاه شدن"

آلرژی تنفسی

یکی از اولین تاثیرات منفی که آلرژی بر روی بدن می گذارد، تحت الشعاع قرار دادن سیستم تنفسی بدن است که در نتیجه آن فرد ممکن است آسم و یا رینیت آلرژیک (تب یونجه) را تجربه کند. در برخی از متون پزشکی از آلرژی ریه تحت عنوان التهاب ریه یا Hypersensitivity pneumonitis (HP) یاد می شود که شرایط نفس کشیدن در افراد را به شدت مختل می کند. از مهم ترین علائم آلرژی ریه می توانیم به مواردی مانند تنگی نفس، سرفه خشک، تنگی قفسه سینه، لرز، خستگی، تب، دردهای عضلانی اشاره کنیم. از آنجایی که علائم آلرژی تنفسی از فردی به فرد دیگر متفاوت است، به منظور اینکه از شدید شدن آن جلوگیری کنید، باید بدانید کدام عوامل بر روی ایجاد آن تاثیرگذار هستند. تحقیقات اولیه نشان می دهند بیش از 300 عامل می توانند علائم آلرژی ریه را ایجاد کنند که عوامل پیش رو از مهم ترین آن ها می باشند.

• باکتری ها
• کپک ها و قارچ ها
• برخی از مواد شیمیایی و فلزات
• پروتئین های حیوانی و گیاهی

حساسیت فصلی

آمارهایی که منتشر شده است، نشان می دهد که بسیاری از افراد در فصول مختلف به خصوص در فصل بهار به صورت خفیف یا شدید علائم حساسیت بهاری را تجربه می کنند. این مسئله تحت تاثیر افزایش دانه های گیاهان در فضا و یا پخش شدن عطر بهار است. به همین علت است افرادی که در شهرهای پر درخت زندگی می کنند، بیشتر در معرض حساسیت های فصلی هستند و علائم بیشتری را تجربه می کنند. بر اساس عواملی که تا به امروز مشاهده شده، حساسیت های بهاری از اواخر اسفند شروع می شوند و در برخی افراد تا اواسط تیر نیز ادامه دارند. در صورتیکه این علائم تحت کنترل قرار نگیرند، فرد علائمی مانند عطسه، آبریزش یا گرفتگی بینی، غشاهای مخاطی متورم، سرفه ، خارش و آبریزش چشم را به صورت ملایم یا خیلی حاد تجربه می کند.

آلرژی های فصلی تحت تاثیر سه عامل مختلف ایجاد می شود و شما باید بر اساس تجربه یا آزمایش های مختلف پزشکی این عوامل را پیدا کنید. به عنوان مثال، گرده درخت و علف، کپکها ، گزش و نیش حشرات بر روی ایجاد حساسیت فصلی شما تاثیر گذار هستند. ولی در اثرگذاری آلرژی، علاوه بر عوامل محیطی، ژن فرد نیز نقش بسزایی را ایفا می کند. به عنوان مثال در برخی از افراد، گرد یک گیاه خاص است که می تواند باعث ایجاد واکنش آلرژیک شود.

حساسیت بارداری

تحقیقات اخیر مرکز آلرژی دنیا نشان داده از هر سه خانم باردار، یک نفر در طی بارداری، علائم آلرژی را به صورت خفیف تجربه می کنند. این آمار ممکن است در باردارانی که از پیش تجربه آلرژی داشته اند، بیشتر شود. از مهم ترین علائم حساسیت بارداری می توانیم به عواملی همچون چشم های خارش دار و آبریزش ، عطسه کردن ، گلو درد یا خارش، آبریزش بینی، احتقان سینوس اشاره داشته باشیم. سوالی که برای بسیاری از افراد ممکن است پیش آید، این است که چه فرایندی در هنگام بارداری رخ می دهد که سبب می شود، بارداران تجربه آلرژی را داشته باشند. از جمله مهم ترین عواملی که به شدت بر روی ایجاد آلرژی در بدن بانوان تاثیر مستقیم دارد، تغییرات هورمونی است که آلرژی را در حین و بعد از بارداری به شدت تحت الشعاع قرار می دهد. به همین دلیل بسیاری از پزشکان و محققین دنیا بر این باور هستند که آلرژی بارداری، موقت بوده و بعد از مدتی از میان می رود.

آلرژی گلو

شاید یکی از جدید ترین انواع آلرژی که بعد از دهه 2000 میلادی در دنیا با سرعت زیادی افزایش پیدا کرد، آلرژی گلو است که تحت تاثیر افزایش آلودگی های هوا و دود ایجاد می شود. علی رغم اینکه این نوع از آلرژی پیش از این بازه زمانی مشاهده می شد، ولی به دلیل افزایش خودروهای سوختی در دنیا شدت آن افزایش پیدا کرده است. در این نوع حساسیت، فرد  خشکی دهان و خارش درد را به شدت حس می کند و حتی در برخی از موارد حس گلو درد عفونی را نیز ممکن است داشته باشد. عوامل متعددی در طی سال ها بر ایجاد این نوع از آلرژی یاد شده که از مهم ترین آن ها می توان به موارد پیش رو اشاره کرد.

• محصولات پاک کننده
• دود چوب
• دود تنباکو
• عطرها
• آفت کش ها
• محصولات بهداشتی
• ذرات غبار
• گازها

آلرژی عصبی

افراد مبتلا به آلرژی علائمی را تجربه می کنند که اغلب نتیجه تغییرات در سیستم عصبی است. علائم آلرژی عصبی به اندامی که واکنش آلرژیک در آن رخ می دهد، بستگی دارد، اما می تواند شامل خارش چشم قرمز، عطسه، احتقان بینی، آبریزش بینی، سرفه، انقباض برونش، ترشح مخاط راه هوایی، دیسفاژی، تغییر تحرک دستگاه گوارش، و خارش پوست متورم باشد. این علائم به این دلیل اتفاق می افتند که واسطه هایی که در طی یک واکنش آلرژیک آزاد می شوند، با اعصاب حسی تعامل پیدا می کنند، پردازش در سیستم عصبی مرکزی و انتقال را در اعصاب سمپاتیک، پاراسمپاتیک و اتونوم روده تغییر دهند. علاوه بر این، شواهدی از این ایده حمایت می کنند که در برخی از افراد، این تعدیل عصبی، به دلایلی که درک درستی از آنها وجود ندارد، تنظیم شده است، به طوری که همان درجه از محرک عصبی باعث ایجاد تأثیر بزرگ تری نسبت به افراد سالم می شود.

آیا آلرژی خطرناک است؟

علی رغم اینکه در بسیاری از موارد، علائم آلرژی به صورت کلی تهدید کننده جانی نیستند، ولی شرایطی وجود دارد که این بیماری می تواند باعث اختلالات گسترده و حتی به خطر افتادن زندگی فرد شود. به عنوان مثال آلرژی یا حساسیت به برخی از میوه ها مانند کیوی و حتی برخی از غذاها می تواند در کمتر از چندین ثانیه بیمار را بکشد. شاید یکی از شایع ترین حساسیت های دارویی به آمپول پنی سیلین مرتبط باشد که باعث شده بسیاری از پزشکان پیش از تزریق، یک تست کوچک را بر روی بیمار  انجام دهند. در اصل، شما باید شرایط بدنی خود و عاملی را که سبب می شود حساسیت در بدن شما ایجاد شود، به درستی شناخته و سپس در مورد تهدید آمیز بودن آن تصمیم بگیرید.

آزمایش تشخیص آلرژی

در طی سال ها روش های مختلفی برای بررسی عوامل تاثیرگزار بر روی آلرژی معرفی شده است که تست پوست را باید به عنوان یکی از مهم ترین موارد در نظر داشته باشید. در آزمایش آلرژی پوستی، مقداری از ماده حساسیت زا به زیر پوست تزریق می شود و بعد از مدتی واکنش بدن بیمار به ماده حساسیت، مورد بررسی قرار می گیرد. معمولا در مراکز مختلف هر ماده باید بین 15 تا 20 دقیقه بر روی پوست باقی بماند تا تاثیر آن مشخص شود. از مهم ترین شرایطی که سبب می شود پزشک، انجام آزمایش آلرژی را به بیمار پیشنهاد کند، موارد پیش رو می باشد.

• تب یونجه (رینیت آلرژیک) و علائم آسم که به خوبی با دارو کنترل نمی شوند
• کهیر و آنژیوادم
• حساسیت غذایی
• بثورات پوستی (درماتیت)، که در آن پوست پس از تماس با ماده قرمز، دردناک یا متورم می شود.
• آلرژی به پنی سیلین
• آلرژی به سم

روش های درمان آلرژی

هنگامی که از درمان آلرژی صحبت می کنیم، طیف گسترده ای از داروهای ضدحساسیت ممکن است فرایند درمان شما را تحت الشعاع قرار دهد. اما اگر بدانید که چگونه داروهای مختلف، آلرژی را درمان می کنند، یک قدم به کنترل نزدیک تر شده اید. پیش از اینکه بخواهید هر یک از داروهایی را که در این بخش معرفی می کنیم مصرف کنید، ابتدا با پزشک خود مورد را در میان بگذارید. در برخی از موارد دیده شده است که حتی خود داروهای درمان آلرژی نیز ممکن است باعث بروز حساسیت های مختلف شود. علاوه براین، برخی از مواد غذایی نیز می توانند در درمان آلرژی موثر باشند. در ادامه به بررسی درمان آلرژی از نظر دارویی و خانگی می پردازیم:

داروهای درمان آلرژی یا حساسیت

بر اساس دستورات پزشکی که تا به امروز در سرتاسر دنیا معرفی شده اند، درمان آلرژی به هفت دسته مختلف تقسیم می شوند و شما بر اساس نوع آلرژی باید یکی از موارد را امتحان کنید.

• قرص های آنتی هیستامین: اصلی ترین و مهمترین داروهایی که برای درمان آلرژی مورد استفاده قرار می گیرند، قرص های آنتی هیستامین هستند که تحت عنوان برندهای خاصی روانه بازار می شوند. از مهم ترین گزینه هایی که امروزه در این راستا به بازار معرفی شده اند، شاید مشهورترین آن ها لوراتادین، سیتریزین و فکسوفنادین در داخل کشور بیشتر از گزینه های دیگر پیشنهاد می شوند.
• آمپول های ضد حساسیت: یکی از درمان هایی که به عنوان شرایط خاص از آن ها استفاده می شود، آمپول های ضد حساسیت هستند که شاید از مهم ترین آن ها بتوانیم به تریامسینولون و بتامتازون اشاره کنیم که می توانند فرایند درمانی شما را به شدت بهبود ببخشند.
• اسپری های بینی: اسپری های کورتیکواستروئیدی بینی و قطره های چشمی برای جلوگیری و تسکین التهاب در بافت های بینی و راه های هوایی طراحی شده اند. نکته مثبت در مورد این دارو ها امکان دریافت  آنها بدون نسخه و با نسخه است که سبب می شود هر فردی در شرایط خاص بتواند از آن ها استفاده کند. این داروهای غیر آرام بخش، شرایطی مانند احتقان، عطسه، آبریزش بینی و چشم های تحریک شده و آبریزش را درمان می کنند. آنها به سرعت شروع به کار می کنند، اما ممکن است تا چند هفته اثرات کامل را احساس نکنید. پزشکان به طور کلی توصیه می کنند که مصرف این داروها را چند هفته قبل از شروع فصل آلرژی شروع کنید، یا اگر در طول سال علائمی دارید، به طور منظم مصرف کنید.
• ایمونوتراپی: یکی از جدیدترین روش های درمان آلرژی، استفاده از مواد خوراکی ایمونوتراپی است که در مراکز خاص به بیمار تجویز می شوند. تا به امروز از این روش تنها برای درمان حساسیت به بادام زمینی استفاده شده و شیوه درمانی آن بدین صورت است که ماده آلرژن را به صورت جزئی به بیمار می دهند و تلاش می کنند تا شرایط او را به صورت مستمر تحت بررسی قرار دهند. براساس تغییراتی که در بیمار صورت می گیرد، پزشک معالج فرایند درمانی خاص خود را آغاز کرده و تلاش می کند او را به صورت مستمر درمان کند.
• مهارکنندگان لکوترین: مهارکنندگان لکوترین برای مسدود کردن لکوترین ها، مواد شیمیایی دخیل در واکنش های آلرژیک مانند التهاب، تورم و انقباض راه های هوایی طراحی شده اند. داروی مونته لوکاست یک مهارکنندگان لکوترین هست که با نسخه به صورت قرص، قرص جویدنی و پاستیل (برای کودکان) در دسترس است.
• تثبیت کننده غشاء ماست سل ها: تثبیت کننده غشاء ماست سل ها از آزاد شدن هیستامین که باعث التهاب می شود، جلوگیری می کند. این سبک از داروها علائمی مانند آبریزش بینی، گرفتگی بینی، عطسه، و خارش چشم را برطرف می کنند. کرومولین سدیم به صورت اسپری بینی و قطره چشمی بدون نسخه در دسترس است. اگر حداقل یک هفته قبل از شروع فصل حساسیت از این داروها استفاده کنید، بهترین کارایی را خواهند داشت. در نظر داشته باشید این سبک از داروها علائم آلرژی را که پیش از این شروع شده اند، درمان نمی کنند.
• آنتی کولینرژیک ها: یکی از داروهای خاصی است که برای درمان آب ریزش بینی که نشات گرفته از حساسیت فصلی باشد، به شدت کارایی دارند. به صورت اسپری بینی روانه بازار می شود.

درمان خانگی آلرژی

آیا حساسیت های فصلی، عطسه ها و خارش های فصلی باعث ناراحتی شما شده و برایتان سوال شده است که برای درمان ذ چه بخوریم؟ مواردی وجود دارند که می توانید به صورت خوراکی مصرف کنید تا علائم شما را به شدت کاهش دهند. تنها موردی که وجود دارد این است برخی از این مواد غذایی ممکن است برای برخی از افراد، حساسیت زا بوده و حتی زندگی آنها را تهدید کند. از این رو، بهتر است با احتیاط این مواد غذایی را استفاده کنید و درصورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک مانند مشکلات تنفسی، خارش و التهاب، فورا به پزشک مراجعه کنید:

• پیاز، فلفل، توت و جعفری بر اساس آخرین تحقیقات حاوی ماده ای به نام کورستین هستند که در صورت مصرف بهینه، اثرات هیستامین ها را در بدن انسان به حداقل می رسانند.
• زردچوبه یکی از مواد غذایی خاص است که به شدت به درمان آلرژی کمک می کند. میزان کورستین در این ماده غذایی به شدت بالا بوده و همین مسئله هم سبب می شود فرایند بهبود بیماران را تسریع کند.
• مصرف یک سیب در روز ممکن است به جلوگیری از آلرژی کمک کند، زیرا سیب سرشار از کورستین است. این ماده غذایی در غذاهای دیگری مانند انواع توت ها، انگور، کلم، گل کلم، پیاز (به خصوص پیاز قرمز)، موسیر، چای و گوجه فرنگی یافت می شود.
• اسیدهای چرب امگا 3 در دو ماهی معمولی وجود دارد: ماهی تن و سالمون. اسیدهای چرب امگا 3 موجود در این ماهی ممکن است به محافظت در برابر شرایط التهابی مانند آلرژی کمک کند. در کنار ماهی، اسیدهای چرب امگا 3 را می توان در گردو و دانه کتان نیز یافت.
• بادام و بادام هندی هر دو سرشار از منیزیم هستند. بر اساس تحقیقات منیزیم، یکی از فراوان ترین مواد معدنی در بدن شما، به کاهش التهاب و استرس و همچنین تنظیم فشار خون، انتقال عصبی و متابولیسم انسولین کمک می کند. سایر غذاهای سرشار از منیزیم عبارتند از سبوس گندم، کلپ، حبوبات، میوه، ماهی و گوشت.
• ویتامین C موجود در پرتقال سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند. ویتامین سی تا حد زیادی برای جلوگیری از سرماخوردگی استفاده می شود، اما مصرف انواع مواد مغذی نیز برای تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر آلرژی استفاده می شود. سایر مواد غذایی سرشار از ویتامین C عبارتند از کلم بروکلی، توت فرنگی و فلفل قرمز.
• تئوری خوردن عسل محلی برای آلرژی مانند ایده قطره ها و تزریق های حساسیت زا است: مصرف آلرژن های گرده محلی در عسل به ایجاد تحمل سیستم ایمنی در برابر این گرده ها کمک می کند.

چه زمانی باید به پزشک خود مراجعه کنید؟

در صورتیکه درمان جدیدی را شروع کرده اید و سریعا بعد از مصرف دارو واکنش های اولیه آلرژی را تجربه کرده اید، پیشنهاد می کنیم با پزشک معالج خود ارتباط برقرار کنید. از سوی دیگر اگر به صورت ناگهانی و پس از مصرف غذا و یا میوه به صورت آنی یکی از علائم آلرژی را در بدن خود مشاهده کردید، پیشنهاد می کنیم در کوتاهترین زمان به یک درمانگاه مراجعه کنید.

کلام آخر

در صورتیکه با آلرژی های خاص روبرو هستید، پیشنهاد می شود پیش از اینکه هر یک از موارد بالا را مصرف کنید، با پزشک خود در ارتباط بوده و نسبت به فرایند درمانی با او صحبت کنید. داروهایی که ما در این مقاله عنوان کردیم، برای درمان عمومی بوده اند. ولی شما باید در برخی از موارد به دنبال درمان های اختصاصی نیز باشید.