آمفوتریسین ب (Amphotericin B) از جمله داروهای ضد عفونت و ضد قارچ است که به گروه درمانی پلی‌ان ها تعلق دارد و برای درمان بیماری هایی نظیر آسپرژیلوز، بلاستومیکوز، کاندیدیازمنتشر،کوکسیدیوئیدومیکوز، پاراکوکسیدیومیکوز، کریپتوکوکوز، اندوکاردیت قارچی، کاندیدیاز داخلی چشم و ... مورد مصرف قرار می گیرد. این دارو طی یک انفوزیون وریدی 2 تا 6 ساعته در شبانه روز یا هر 48 ساعت یکبار دریافت می شود. آمفوتریسین ب از طریق توقف رشد قارچ ها به درمان بیماری می پردازد. از جمله عوارض شایع این دارو می توان به تب، لرزش، کاهش اشتها، سرگیجه، تهوع، استفراغ، سردرد، تنگی نفس اشاره کرد. مصرف آمفوتریسین ب در صورت دریافت گلبول‌های سفید خون (لئولوسیت)، ابتلا به بیماری قلبی، بیماری کبدی، بیماری کلیوی باید با احتیاط بیشتری صورت بگیرد. برخی از داروهایی که با آمفوتریسین ب تداخل دارند عبارتنداز: داروهای ضد سرطان (مانند مکلورتامین، نیتروژن موستارد)، قارچ‌کش های آزول (مانند کتوکونازول، ایتراکونازول)، سیدوفوویر، دیگوکسین، فلوسیتوسین، داروهای موثر بر کلیه (شامل پنتامیدین، تاکرولیموس، آمینوگلایکوسیدها مانند جنتاماسین)، آرام‌کننده‌های عضلات (مانند توبوکورارین)، زیدوودین.
موارد استفاده آمفوتریسین ب
آمفوتریسین ب برای درمان انواع مختلفی از عفونت‌های قارچی حاد و احتمالا کشنده استفاده می‌شود. مکانیسم اثر این دارو بر متوقف کردن رشد قارچ استوار است.
نحوه مصرف آمفوتریسین ب
آمفوتریسین ب معمولا بر اساس تجویز پزشک، به صورت وریدی و معمولا یک بار در روز و یا یک روز در میان مصرف می‌شود. تزریق این دارو باید طی ۲ تا ۶ ساعت و به آرامی انجام شود. احتمالا پزشک در ابتدا به منظور بررسی واکنش بدن دوز پایین‌تری از دارو را تجویز کند و سپس مقدار آن را افزایش دهد. تنظیم دوز بر اساس وضعیت بیماری، وزن، واکنش به تزریق اولیه و پاسخ به درمان انجام می شود. اگر طی دوره مصرف این دارو وقفه ۷ روزه ایجاد شود، در شروع مجدد مصرف دوز دارو می بایست از مقادیر اندک آغاز شده و تدریجا افزایش پیدا کند.
اگر تزریق آمفوتریسین ب را در منزل انجام میدهید، تمامی دستورالعمل‌های آماده‌سازی و مصرف را از متخصصان مربوطه بیاموزید. پیش از مصرف دارو آن را از لحاظ وجود ذرات اضافی و تغییر رنگ بررسی کنید و در صورت وجود هریک از این موارد از مصرف دارو خودداری کنید. روش ایمن نگهداری و امحای مواد دارویی را نیز بیاموزید.
مصرف طولانی مدت آمفوتریسین ب در درمان عفونت های حاد ضروری است، لذا دوره درمان را تکمیل کرده و از قطع زودهنگام آن بپرهیزید. قطع پیش از موعد آمفوتریسین ب می تواند موجب بازگشت عفونت شود. در صورت تشدید بیماری یا عدم بهبود به پزشک اطلاع دهید.
موارد احتیاط و هشدارهای مصرف آمفوتریسین ب
پیش از مصرف آمفوتریسین ب، درصورت حساسیت به آن یا هرگونه حساسیت دارویی دیگر پزشک را مطلع کنید. ممکن است در فرمولاسیون آمفوتریسین ب از موادی استفاده شده باشد که می‌توانند موجب بروز حساسیت و یا سایر مشکلات بشوند. برای اطلاع از جزئیات بیشتر با داروساز صحبت کنید.
همچنین قبل از شروع مصرف آمفوتریسین ب، سابقه پزشکی خود را بخصوص در مورد دریافت گلبول‌های سفید خون (لئولوسیت)، بیماری قلبی (مانند ضربان قلب نامنظم، نارسایی قلبی احتقانی)، بیماری کبدی، بیماری کلیوی با پزشک یا داروساز درمیان بگذارید.
استفاده از آمفوتریسین ب فقط برای درمان عفونت‌های قارچی حاد و احتمالا کشنده مجاز است و نباید از آن برای درمان عفونت‌های ناحیه‌ای معمولی‌تر (مانند عفونت قارچی دهان، عفونت قارچی واژینال) در بیماران دارای گلبول‌های سفید نرمال خون استفاده شود.
عوارض جانبی آمفوتریسین ب
ممکن است که ۱ تا ۳ ساعت بعد از شروع تزریق آمفوتریسین ب علائم زیر بروز کنند:
-
تب
-
لرزش
-
لرز
-
سرخی
-
کاهش اشتها
-
سرگیجه
-
تهوع
-
استفراغ
-
سردرد
-
تنگی نفس
-
تنفس سریع
در برخی موارد ممکن است که برای پیشگیری و یا درمان این عوارض نیاز به مصرف دارو (مانند استامینفون، دیفن هیدرامین، کورتیکوستروئیدها مانند هیدروکورتیزون) وجود داشته باشد. اگر هر کدام از این تاثیرات ادامه داشت و یا تشدید شد فورا به پزشک اطلاع دهید.
در صورت بروز عوارض جانبی حاد نظیر درد یا تورم در محل تزریق، درد عضلات یا مفاصل، خستگی غیرعادی، ضعف، گرفتگی عضلات، علائم مشکلات کبدی (مانند تغییر در میزان ادرار، ادرار دردناک)، بی‌حسی یا گزگز دست و پا، تغییرات بینایی، تغییرات شنوایی (مانند صدای زنگ در گوش)، ادرار تیره، درد شدید معده و پایین شکم، زردی پوست یا چشم، تورم پا یا قوزک پا، ضربان قلب نامنظم،تندفکند، عرق سرد، کبودی لب ، افزایش خونریزی وکبودی، سایر علائم عفونت (مانند تب، گلو درد مزمن)، تغییرات خلقی و روانی، تشنج، مدفوع سیاه، استفراغ شبیه به تفاله قهوه فورا به پزشک مراجعه کنید.
به ندرت ممکن است آمفوتریسین ب موجب بروز حساسیت بسیار شدید شود. بنابراین در صورت بروز علائم حساسیت شدید از قبیل راش پوستی، خارش یا تورم (بخصوص در صورت، زبان، گلو)، سرگیجه شدید، تنگی نفس فورا به پزشک مراجعه کنید.
این مقاله شامل تمامی عوارض جانبی این دارو نیست. اگر با عوارض جانبی دیگری هم روبرو شدید به پزشک اطلاع دهید.
فراموشی دوز مصرفی آمفوتریسین ب
توصیه می شود که آمفوتریسین ب را درست سر ساعت مصرف کنید. اگر مصرف یک نوبت را فراموش کردید در مورد زمان‌بندی مجدد از پزشک سوال کنید و از دوبرابر کردن میزان دوز بعدی بپرهیزید.
مصرف بیش از حد آمفوتریسین ب
اگر فردی دچار مسمومیت با آمفوتریسین ب شده است و علائم حادی مانند بی‌هوشی یا تنگی نفس دارد با 115 تماس بگیرید. در غیر این صورت فورا به پزشک مراجعه کنید. علائم مسمومیت با آمفوتریسین ب شامل سرگیجه، غش، ضربان قلب کند می باشد.
نکات مهم مصرف آمفوتریسین ب
به منظور بررسی فرایند درمان و نظارت بر عوارض جانبی نیاز به انجام برخی تست‌های آزمایشگاهی (مانند تست عملکرد کلیه وکبد، سطح پتاسیم و منیزیم خون، شمارش کامل خون) به صورت دوره‌ای وجود دارد. برای اطلاع از جزئیات بیشتر با پزشک مشورت کنید.
نحوه نگهداری آمفوتریسین ب
برای اطلاع از دستورالعمل های نگهداری از این دارو به بروشور دارو و یا داروساز مراجعه کنید. تمامی داروها را دور از دسترس اطفال و حیوانات خانگی نگهدارید.
هیچ دارویی را در فاضلاب تخلیه نکنید. پس از پایان مصرف آمفوتریسین ب و نیز پایان تاریخ انقضای آن، باقیمانده دارو را در سطل زباله بیاندازید. با داروساز یا مرکز بازیافت شهرداری مشورت کنید.
تایید شده توسط داروبین
