عفونت قارچی چیست و چه علائمی دارد؟

قارچ چیست؟

قارچ ها موجودات زنده ای هستند که در دسته ای جدا از حیوانات و گیاهان طبقه بندی می شوند و با پخش کردن هاگ های ناشی از تولید مثل، در هوا منتشر می شوند. برخی از این موجودات به طور طبیعی و کنترل شده، در قسمت هایی از بدن ما، مانند دهان، پوست و دستگاه گوارش زندگی می کنند اما، گاهی ممکن است که رشد آنها بیش از حد طبیعی باشد. بررسی ها نشان داده است که میلیون ها نوع قارچ در جهان وجود دارد اما، تنها تعدادی از آنها، می توانند باعث بروز بیماری در انسان شوند که ازجمله آنها می توان به کپک ها و مخمرها اشاره کرد.

زمانی که قارچ های طبیعی بدن، بیش از حد طبیعی رشد کنند، باعث بروز عفونت های قارچی در نقاط مختلف بدن می شود. برای مثال، قارچ های سطحی یا داخلی پوست می توانند باعث تورم، قرمزی، التهاب، جوش یا راش شوند. این قارچ ها درصورت تکثیر در ناخن می توانند باعث تغییر رنگ، ضخیم یا ترک خوردگی ناخن ها شود و درصورت وجود آنها در دهان یا گلو، یک لکه یا پوشش سفید رنگ ایجاد می شود.

عفونت قارچی بیشتر چه کسانی را درگیر می کند؟

عفونت ناشی از قارچ، به خصوص عفونت روی پوست یا ناخن، ممکن است هرکسی را در هر سنی درگیر کند. این عفونت ها بیشتر در نقاطی از بدن که رطوبت و اصطکاک بیشتری دارند، اتفاق می افتد. افرادی که گردش خون ضعیفی دارند یا مبتلا به دیابت هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری های عفونی هستند. همچنین، افراد مبتلا به HIV، AIDS ، سرطان و افرادی که از داروهای درمان سرطان یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می کنند، احتمال ابتلا به عفونت های قارچی در آنها بیشتر است.

انواع عفونت های قارچی

عفونت های قارچی را می توان بر اساس محل تکثیر، به انواع مختلفی تقسیم کرد. برخی از عفونتها روی سطح پوست، ناخن یا غشاهای مخاطی رشد کرده و برخی دیگر در زیر سطح پوست هستند. همچنین، برخی از قارچ ها در داخل اعضای بدن مانند ریه، مغز یا قلب رشد می کنند که به عنوان عفونت ها عمیق و جدی شناخته می شوند.

عفونت های قارچی سطحی پوست

عفونت های قارچی سطحی عمدتا روی سطح پوست، ناخن و غشاهای مخاطی بدن مانند دهان، گلو یا واژن رشد می کنند. ازجمله بیماری های عفونی قارچی سطحی عبارت است از:

درماتوفیتوز یا کرم حلقوی

قارچی است که از سلول های پوست، مو و ناخن تغذیه کرده و باعث ایجاد کرم حلقوی می شود. این نوع قارچ می تواند در نقاط مختلفی از سطح بدن رشد کند و موجب بروز عفونت های مختلفی ازجمله موارد زیر شود:

• تینه آ پدیس یا عفونت پای ورزشکار که پاها را درگیر می کنند.
• تنیا کریس یا خارش ژوک که کشاله ران و قسمت داخلی ران را آلوده می کند.
• تینه آ کاپیتیس که سطح پوست سر را درگیر می کند.
• تنیا مانووم که در سطح دستان فرد رشد می کند.
• تینه آ باربا که موهای صورت و پوست اطراف آن را آلوده می کنند.
• تنیا کورپوریس که سایر قسمت های بدن را درگیر می کند.

اونیکومایکوزیس

در این نوع عفونت که اونیکومایکوز نیز نامیده می شود، قارچ ها بر ناخن های دست یا پا تاثیر گذاشته و باعث تغییر رنگ و ترک خوردن ناخن ها می شود.

 کاندیدیازیس کاندیدا

این نوع قارچ که معمولاً به عنوان کاندیدا آلبیکنس شناخته می شود، غشاء مخاطی و پوست را درگیر کرده و باعث عفونت هایی در نقاط مختلف مخاطی بدن می شود. ازجمله عفونت های قارچی کاندیدیازیس عبارتند از:

• برفک دهان
• بثورات پوشک
• عفونت قارچی واژن (ولوواژینیت)
• کاندیدیاز مری
• اینترتریگو کاندیدی

تینه آ ورسی کالر

تینه آ ورسیکالر یا قارچ رنگی بدن که به آن پیتریازیس ورسیکالر نیز گفته می شود، از طریق قارچ مالاسزیا ایجاد شده و باعث تغییر رنگ در سطح پوست می شود.

عفونت های قارچی زیر جلدی

زمانی که قارچ از طریق زخم های باز یا بریدگی های سطحی پوست، وارد بدن شود، موجب ایجاد عفونت در زیر پوست می شود. معمولا عفونت های زیر پوستی علائمی مانند بثورات، زخم، التهاب و قرمزی در روی پوست می شود. این نوع عفونت معمولا از طریق آسیب ناشی از کار با گیاهان و خراش حاصل از خار آنها ایجاد می شود و بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان شایع است. ازجمله عفونت های قارچی زیرپوستی عبارت است از:

• اسپوروتریکوزیس: که به عنوان بیماری باغبان گل رز نیز شناخته می شود، ازطریق قارچ اسپوروتریکس ایجاد شده و درمواردی، در ریه یا سایر قسمت های بدن نیز مشاهده می شود.
• کروموبلاستومیکوز: این نوع قارچ زیرپوستی می تواند عفونت های طولانی مدت و مزمن ایجاد کرده و به ندرت به سایر نقاط بدن منتقل شود.
•  یومیستوما: عامل ایجاد این عفونت، قارچ های مختلفی است و اغلب پاها را درگیر می کند.

عفونت های قارچی عمیق یا تهاجمی

این نوع عفونت ها معمولا در قسمت هایی غیر از پوست بدن مانند ریه ها، خون، مجاری ادرار یا مغز ایجاد می شوند. برخی از عفونت های قارچی حالت تهاجمی داشته و فقط در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف ایجاد بیماری می کنند. ازجمله عفونت های قارچی عمیق یا تهاجمی عبارتند از:

• هیستوپلاسموز: این نوع عفونت قارچی از طریق قارچ هیستوپلاسما ایجاد شده و می تواند ریه ها، مغز و سایر نقاط بدن را آلوده کند.
• کوکسیدیوئیدومیکوز: یا تب دره که توسط قارچ Coccidioides ایجاد می شود، می تواند ریه ها را آلوده کرده و در موارد نادر، به سایر قسمت های بدن نیز منتقل شود.
• بلاستومیکوزیس: از طریق قارچ بلاستومایسس ایجاد شده و معمولا استخوان ها، پوست و ریه ها را آلوده می کند. این نوع عفونت قارچی در موارد نادر می تواند مغز و نخاع را نیز شامل شود.
• آسپرژیلوزیس: عفونتی که توسط کپک آسپرژیلوس ایجاد شده و می تواند انواع مختلفی از عفونت ریوی ازجمله، آسپرژیلوس برونکوپولمونری آلرژیک (ABPA) و آسپرژیلوزیس مزمن ریوی را ایجاد کند. همچنین، میتواند در سایر قسمت های بدن، یک توده قارچی به نام  آسپرژیلوما را نیز تشکیل دهد.
• عفونت ادراری کاندیدیایی: اغلب علت عفونت های دستگاه ادراری، باکتری ها هستندف اما برخی از این عفونت ها توسط مخمرهایی مانند کاندیدا ایجاد می شوند. این عفونت می تواند قلب، خون (کاندیدمی)، مغز، چشم ها (اندوفتالمیت)، استخوان ها یا سایر قسمت های بدن شما را آلوده کند.
• پنوموسیستیس پنومونی (PJP): این نوع عفونت توسط قارچ پنوموسیستیس جیرووسی ایجاد شده و می تواند ریه ها را درگیر کند.
• موکورمایکوزیس: عامل ایجاد این نوع عفونت، کپک هایی به نام موکورمایست است که می توانند به طور همزمان، قسمت های مختلفی از بدن را به صورت زیر الوده کنند:
  • سینوس ها و مغز (موکورمایکوز رینوسربرال)
  • ریه ها (موکورمایکوزیس ریوی)
  • روده ها (موکورمایکوزیس گوارشی)
  • پوست (موکورمایکوز جلدی)
  • قسمت های مختلف از سراسر بدن موکورمایکوز منتشر)
• کریپتوکوکوزیس: از طریق قارچ کریپتوکوکوس نئوفورمنس و کریپتوکوکوس گاتی ایجاد شده و معمولا ریه ها و گاهی مغز و نخاع (مننژیت کریپتوکوکی) را آلوده می کنند.

علائم عفونت قارچی

علائم بیماری های عفونت قارچی بسته به نوع عفونت و محل آلوده شده متفاوت است. در بیشتر مواقع، علائم عفونت های قارچی روی پوست، ناخن و غشای مخاطی دیده می شود، اما، گاهی ممکن است که چشم ها، ریه ها، مغز، مجرای ادرار یا سینوس ها نیز درگیر شوند.

علائم عفونت قارچی سطحی یا زیر پوستی

برخی از علائم عفونت های قارچی روی پوست یا زیر جلدی عبارت است از:

• خارش، درد، قرمزی یا بثورات در ناحیه آسیب دیده
• تغییر رنگ ناخن ها
• ضخامت یا ترک خوردگی ناخن ها
• احساس درد هنگام غذا خوردن
• از دست دادن حش چشایی
• وجود لکه های سفید در دهان یا گلو
• احساس وجود توده بدون درد در زیر پوست

علائم عفونت قارچی در ریه ها

زمانی که قارچ به ریه فرد وارد شود، ممکن است علائم زیر مشاهده شود:

• سرفه عادی یا گاهی سرفه خونی
• خستگی
• تب
• تنگی نفس
• دردهای عضلانی
• درد مفاصل
• سردرد
• عرق شبانه

علائم عفونت قارچی در مغز

ازجمله نشانه های عفونت قارچی در مغز یا اطراف ان عبارت است از:

• سردرد
• تب
• گردن درد
• حالت تهوع یا استفراغ
• حساسیت به نور
• گیجی

نشانه های عفونت قارچی چشم

علائم عفونت قارچی چشم شامل:

• احساس درد
• قرمزی چشم
• ترشح چشم
• تاری دید
• ریزش اشک
• حساسیت به نور

علائم عفونت قارچی در روده

• درد شکم
• تهوع
• استفراغ

علائم عفونت قارچی در سینوس ها

• تب
• احتقان بینی
• سردرد
• تورم در یک طرفه صورت
• درد صورت

علائم عفونت های قارچی خطرناک

گاهی اوقات علائم عفونت قارچی می تواند جدی تر بوده و نیاز به مراقبت بیشتری داشته باشد. در چنین شرایطی ممکن است به یک دوره درمانی طولانی تر یا برنامه ای برای جلوگیری از عود عفونت نیاز باشد. معمولا افرادی که دارای شرایط خاصی مانند بارداری، دیابت کنترل نشده، سیستم ایمنی ضعیف هستند، دچار عفونت های قارچی عمیق و تهاجمی می شوند.

همچنین ممکن است در برخی موارد قارچ عامل عفونت، متفاوت از قارچ مسبب عفونت های معمولی باشد که در این حالت، ممکن است علائم عفونت قارچی پیچیده تر باشد. ازجمله این علائم:

• شدت علائم عادی (از جمله قرمزی، تورم، و خارش) به حدی که باعث پارگی یا زخم شود
• بازگشت مکرر عفونت قارچی در طول یک سال

در صورت مشاهده علائم عفونت قارچی پیچیده با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین، درصورتیکه تحت شرایط زیر هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

• اگر سابقه ابتلا به عفونت قارچی نداشته اید.
• زمانی که علائم عفونت قارچی پس از درمان با کرم یا شیاف بهتر نشد.
• اگر احساس درد یا ترشحات جدید و غیرعادی در ناحیه تناسلی خود دارید.
• اگر در حین رابطه جنسی درد دارید.

علائم عفونت قارچی واژن در زنان

عفونت قارچی واژن یکی از رایج ترین انواع عفونت در میان زنان است که بر اثر عوامل مختلفی می تواند رخ داده و می تواند باعث برهم خوردن توازن باکتری و مخمر های طبیعی واژن و ایجاد عفونت قارچی در آن شود. تحقیقات نشان داده است که معمولا از هر ۴ زن، ۳ زن حداقل برای یک بار در طول زندگی خود، این عفونت را تجربه می‌کند. عفونت قارچی واژن از عفونت‎های مقاربتی محسوب نمی‌شود اما خطر ابتلا به آن در زمان شروع فعالیت‌های جنسی به‌علت تغییرات در تعادل فلور نرمال واژن وجود دارد .عفونت های مخمری توسط قارچ کاندیدیاز واژینال ایجاد می شود. این نوع از عفونت ها به طور کلی باعث خارش واژن و فرج (بافت های دهانه واژن) شده و می تواند موجب ایجاد ترشحات غیرعادی شوند. دانستن چگونگی تشخیص علائم و نشانه‌های عفونت قارچی واژن می‌تواند در دریافت مؤثرترین درمان، به شما کمک کند.

خارش واژن یکی از شایع ترین علامتهای عفونت قارچی واژن در زنان است. با این حال ممکن است علاوه بر خارش علامت های دیگری احساس شود که عبارت است از:

• احساس سوزش، به خصوص هنگام ادرار کردن یا در حین رابطه جنسی
• تورم و قرمزی اطراف فرج
• درد واژن
• بثورات واژن
• ترشحات آبکی یا غلیظ
• ترشحات سفید و بی بو شبیه به پنیر

علائم رایج عفونت قارچی در مردان

مردان نیز می توانند به عفونت های قارچی مبتلا شوند. این عفونت ها زمانی اتفاق می افتد که قارچ ها روی پوست فرد رشد کنند. رابطه جنسی با فرد مبتلا به عفونت قارچی واژینال می تواند باعث انتقال این بیماری شود. از علائم عفونت های قارچی در مردان می توان به موارد زیر اشاره کرد

• خارش، سوزش یا قرمزی روی آلت تناسلی
• وجود ماده ای غلیظ و سفید در چین های پوستی آلت تناسلی و رطوبت
• نواحی براق و سفید روی آلت تناسلی

دلایل عفونت قارچی

به طورکلی، کپک ها، مخمرها و انواع دیگر قارچ ها، عامل ابتلای افراد به عفونت های قارچی هستند. اگرچه اکثر قارچ ها باعث بیماری در افراد نمی شوند، اما تعداد کمی از آنها فرد را دچار بیماری می کنند. از طرف دیگر، برخی از قارچ ها فرصت طلب بوده و فقط در افرادی که دارای شرایط خاصی مانند بارداری یا ضعف سیستم ایمنی هستند، باعث بیماری می شوند و درحالت عادی هیچ مشکلی ایجاد نمی کنند.

برخی از قارچ های رایجی که باعث ابتلای فرد به عفونت قارچی می شوند، عبارتند از:

• درماتوفیت ها: این نوع قارچ ها از کراتین، ناخن و لایه بیرونی پوست تغذیه کرده و نقشی در آلوده کردن بافت زنده ندارد.
• کاندیدا: کاندیدا آلبیکنس مخمری است که به طور طبیعی در سطح بدن ما زندگی می کند و اغلب مشکلی ایجاد نمی کند. درصورتیکه این مخمر، در شرایط خاص، بیش از حد رشد کند و علائمی مانند قرمزی و خارش را ایجاد کند، می تواند باعث ابتلا به عفونت های جدی در موارد نادر شود.
• قارچ های محیطی: این نوع قارچ ها در آب یا خاک زندگی می کنند. هیستوپلاسما، کوکسیدیوئید، بلاستومایسس و آسپرژیلوس ازجمله این قارچ ها هستند.

قارچ ها چگونه منتشر می شوند؟

قارچ ها از راه های مختلفی می توانند انسان را بیمار کنند. برخی از راه های رایج برای ابتلا به عفونت های قارچی عبارت است از:

• استفاده از فضاهای عمومی مرطوب مانند دوش ها و رختکن ها
• از طریق شکستگی یا آسیب های پوستی
• از راه تنفس قارچ در محیط مانند محیط های خاکی دارای گرد و غبار
• از طریق مصرف برخی از انتی بیوتیک ها که باعث رشد غیرقابل کنترل برخی از قارچ های طبیعی در بدن می شوند
• تماس مستقیم با شخص یا حیوان آلوده که از قارچ های درماتوفیت منتقل می شود.

مطالعات نشان داده است که برخی از بیماری های قارچی می توانند از طریق تماس مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل شود. عفونت کرم حلقوی و پنوموسیستیس جیرووسی، ازجمله عفونت های قارچی مسری است. سایر عفونتها مانند عفونت های ریوی که از طریق تنفس قارچ های محیطی ایجاد شده اند، مسری نیستند.

تشخیص عفونت قارچی

پزشکان، تشخیص قارچ پوستی را براساس محل ابتلا، مشخص می کنند. آنها ممکن است برای تشخیص این عفونت، به دنبال علائم آن در آزمایش های گرفته شده از نقاط مختلفی ازجمله موارد زیر باشند:

• پوست یا بافت های آسیب دیده
• ناخن
• خلط یا بلغم
• مایع اطراف مغز یا نخاع (مایع CNS)
• ادرار
• مایع از چشم (ترشحات چشمی)
• ترشحات واژن

علاوه براین، اگر پزشکان مشکوک به عفونت قارچی در ریه، مغز یا سایر اندام های داخلی شوند، ممکن است که از طریق عکس برداری با اشعه ایکس، ام آر آی یا سی تی اسکن، به دنبال علائم عفونت بگردند.

درمان عفونت های قارچی

بسیاری از عفونت های قارچی را می توان با استفاده از داروهای ضدقارچ که باعث از بین بردن قارچ های مضر در داخل یا روی بدن می شوند، درمان کرد. نوع دارویی که پزشک برای درمان عفونت قارچی تجویز می کند، براساس محل ابتلا متفاوت است.

برخی از داروهای درمان عفونت قارچی را می توان بدون نسخه، از داروخانه تهیه کرد اما، بهتر است برای جلوگیری از بروز تداخلات دارویی یا حساسیت های دارویی، با پزشک خود مشورت کنید. همچنین، داروهای ضدقارچ را می توان در اشکال مختلف خوراکی، تزریقی، لوسیون یا کرم، دهانشویه یا پاستیل، قطره چشم و شامپو تهیه کرد.

راه های پیشگیری از ابتلا به عفونت های قارچی

رعایت بهداشت فردی و محافظت از خود در برابر محیط های عمومی، ازجمله راه های موثر در پیشگیری از ابتلا به عفونت قارچی است. علاوه براین، ازجمله روش های پیشگیری از عفونت قارچی عبارتند از:

• بعد از کثیف شدن یا عرق کردن دوش بگیرید و بدنتان را کامل خشک کنید.
• در حمام های عمومی، استخرهاف دوش ها یا رختکن ها، با پای برهنه راه نروید.
• لباس زیر نخی، خشک و تمیز بپوشید
• از دهان و دندان خود مراقبت کنید
• از لنزهای تماسی طبق تجویز پزشک استفاده کنید
• ناخن ها را کوتاه و تمیز نگه دارید.
• از آنتی بیوتیک ها فقط درصورت تجویز پزشک استفاده کنید
• تجهیزات ورزشی، حوله و سایر لوازم شخصی را به افراد دیگر ندهید.
• در زمان کار با خاک از لباس های محافظ مانند دیتکش، ماسک، چکمه، شلوار و لباس آستین بلند استفاده کنید.
• اگر در منطقه خاک و غبار آلود زندگی می کنید که احتمال وجود قارچ در هوا در آن زیاد است، از ماسک  N95برای جلوگیری از تنفس قارچ استفاده کنید.
• در مناطق خاک آلود، پنجره ها را ببندید.

جمع بندی

به طورکلی، قارچ ها موجوداتی هستند که همیشه در اطراف ما هستند. برخی از این قارچ ها طبیعی بوده و در بدن ما وجود دارند و برخی دیگر، عاملی برای ابتلا به بیماری های عفونی قارچ می شوند. بنابراین، جای تعجب ندارد که اگر در طول زندگی، به یکی از بیماری های عفونی ناشی از قارچ مبتلا شویم. افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند، همواره در معرض ابتلا به عفونت های قارچی مزمن و طولانی مدت هستند. لذا، اگر در شرایطی زندگی می کنید که احتمال ابتلا به عفونت های قارچی در آن زیاد است، با رعایت موارد احتیاطی، احتمال ابتلا به آن را در خود به حداقل برسانید. برای اطلاع از سایر بیماری های عفونی به درمان گیت عفونت در داروبین مراجعه نمایید.