آنچه در این مطلب می خوانید :
عفونت واژن یا Vaginitis یکی از شایع ترین انواع عفونت در میان زنان است به صورت کلی بیماری عفونی به عوارضی گفته می شود که به وسیله میکروارگانیسم هایی مانند باکتری، ویروس، قارچ یا انگل ها به وجود می آیند و ممکن است از طریق مستقیم یا غیر مستقیم به دیگر افراد منتقل شوند. این نوع عفونت به حدی شایع و مهم است که در بسیاری از بحث های پزشکی به آن عفونت زنان می گویند
انواع عفونت زنان
احتمال بروز انواع مختلفی از عفونت در اندام تناسلی زنان وجود دارد و همان گونه که گفته شد، این عفونت ها می تواند در اثر فعالیت باکتری ها، قارچ ها، ویروس ها و انگل ها ایجاد شود. اغلب این عفونت ها با علائمی از قبیل درد، خارش یا ترشح ظاهر می شوند. البته در حالت طبیعی نیز با توجه به زمان های مختلف چرخه قاعدگی نیز این ترشحات وجود دارد. با این وجود، تغییر غیر طبیعی در بو، رنگ و غلظت ترشحات، در کنار علائم دیگر، می تواند علامت عفونت واژن باشد. اکثر این عفونت ها شدید نیستند و به راحتی درمان می شوند. اما، عدم درمان عفونت های شدید واژن سبب تاثیرات نامطلوبی بر باروری زنان خواهد داشت. چنانچه در معرض این عفونت ها قرار گرفته اید یا علائم آن را مشاهده کردید؛ باید به پزشک متخصص زنان مراجعه نمایید.
از جمله مهمترین عفونت های واژن می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- عفونت های باکتریایی
- عفونت های ویروسی
- عفونت های قارچی
واژینوز باکتریایی (BV) نوعی از عفونت در زنان است و در اثر رشد بیش از حد باکتری هایی که به صورت طبیعی در واژن وجود دارند، بروز پیدا می کند. واژینوز باکتریال، شایع ترین نوع عفونت در بین زنان است . حدود 50 درصد زنان مبتلا به این بیماری هیچ علامتی را مشاهده نمی کنند با این حال علائم قابل مشاهده در این بیماری اغلب ترشحات اندک خاکستری یا سفید رنگ و همراه با بوی ماهی می باشد . معمولاً وجود این نوع از عفونت هیچ گونه درد، خارش یا تحریکی در واژن شخص مبتلا ایجاد نمی کند.
عفونت واژینوز باکتریال در اثر تغییر شرایط طبیعی واژن رخ می دهد و با وجود این که یک عفونت مقاربتی (STI) نیست، اما فعالیت های جنسی می تواند خطر ابتلا به این نوع عفونت را افزایش دهد. علاوه بر این موارد زیر نیز می تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به این عفونت گردد:
- استفاده از محصولات بهداشتی واژن مانند دئودورانت ها و صابون های معطر
- استفاده از وسایل ضد بارداری داخل رحمی مسی (IUD)
- سیگار کشیدن
در اغلب موارد این نوع عفونت بدون نیاز به درمان خاصی از بین می رود اما در صورت عود کردن مجدد، ممکن است پزشک برای درمان آن از انواع آنتی بیوتیک های خوراکی یا ژل های موضعی استفاده کند.
کلامیدیا
کلامدیا نوعی دیگر از عفونت های باکتریایی و جز شایع ترین عفونت های مقاربتی (STI) در بین زنان است . این عفونت معمولا با نشانه ظاهری خاصی همراه نیست . در برخی از موارد بیمار ممکن است متوجه ترشحاات بیش از حد طبیعی و خونریزی بین دوره های قاعدگی یا بعد از رابطه جنسی شود . ایجاد درد در حین رابطه جنسی یا ادرار از نشانه های دیگر این مشکل است . درصورتی که این عفونت درمان نشود می تواند مشکلات جدی مانند ناباروری ، درد مزمن و التهاب لگن ، سایر مشکلات دوران بارداری را به وجود آورد .
تبخال ناحیه تناسلی
ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) عامل ایجاد این مشکل است و معمولا از طریق تماس جنسی منتقل می شود . بروز این عفونت ممکن است با علامت خاصی همراه نباشد ولی می تواند باعث ایجاد تاول های دردناک در اطراف ناحیه تناسلی و یا بروز تب و سردرد شود . به منظور بهبود این شرایط مطابق با تجویز پزشک می توان ناحیه آسیب دیده را با آب ساده یا آب و نمک تمیز کرد، یا از ژل های بی حس کننده ملایم استفاده کرد. همچنین برخی از داروهای ضد ویروس نیز ممکن است برای درمان تاول ها توسط پزشک توصیه شود. در برخی مواقع با وجود از بین رفتن تاول ها، ویروس ممکن است همچنان در بدن باقی بماند و پس از مدتی بروز مجدد این عفونت را موجب شود ؛ در چنین مواقعی باید برای بررسی های بیشتر و اقدامات درمانی به پزشک متخصص زنان مراجعه شود. موارد مانند بیماری، ، استرس، سیگار کشیدن و نوشیدن الکل سبب تشدید این بیماری خواهد شد.
زگیل ناحیه تناسلی
زگیل تناسلی یکی از بیماری های رایج است که از طریق تماس جنسی منتقل می شود . عامل این بیماری ویروس پاپیلومای انسانی می باشد که به اختصار به آن HPV می گویند . این زگیل ها صورت توده های کوچک روی فرج، دهانه رحم، واژن یا مقعد ظاهر می شوند و ممکن است با درد، خارش یا خونریزی همراه باشند. هرچند این زگیل ها ممکن است به صورت خود به خود از بین بروند و نیاز به درمان دارویی نداشته باشند، اما در صورت ماندگاری با تجویز پزشک می توان از برخی داروهای موضعی برای از بین بردن آنها استفاده کرد. در موارد نادری برای درمان زگیل تناسلی ممکن است روش های تخصصی تری مانند کرایوتراپی (روشی برای انجماد زگیل ها)، برداشتن (بریدن زگیل ها) یا الکتروکوتر (استفاده از الکترود گرم) نیاز باشد. توجه داشته باشید که این درمان ها نمی توانند خود ویروس را از بین ببرند و تنها زگیل را به صورت فیزیکی حذف می کنند.
سوزاک
بیماری سوزاک دارای عامل باکتریایی است و از راه تماس جنسی انتقال پیدا می کند. این بیماری معمولا علامت ظاهری خاصی ندارد. به طور معمول در حدود 10 روز پس از آلوده شدن، علائمی مانند افزایش ترشحات واژن یا درد در زیر شکم ممکن است بروز پیدا کنند. از دیگر نشانه های احتمالی سوزاک می توان به درد در هنگام ادرار کردن یا خونریزی بین دوره های قاعدگی اشاره کرد. عدم درمان سوزاک ممکن است منجر به عوارض جدی مانند ناباروری و درد مزمن لگنی ناشی از بیماری التهابی لگن گردد . این بیاری اغلب با آنتی بیوتیک های تجویز شده توسط پزشک درمان می شود.
برفک
برفک واژن نوعی عفونت قارچی است که می تواند باعث خارش، درد و سوزش در اطراف واژن گردد.
از علائم احتمالی وجود برفک واژن می توان به ترشحات غلیظ و سفید رنگ واژینال و داشتن رابطه جنسی یا دفع ادرار همراه با درد، اشاره کرد.
برخی عوامل زیر می تواند احتمال ابتلا به این نوع عفونت را افزایش داده یا باعث شدت و تحریک این عارضه شود :
- باردار بودن
- ابتلا به بیماری دیابت
- استفاده از محصولات بهداشتی شیمیایی و معطر در اطراف واژن
- پوشیدن لباس های تنگ و مرطوب
احتمال مبتلا شدن به برفک واژن از طریق رابطه جنسی نیز وجود دارد. به منظور درمان برفک واژن می توان از کرم های ضد قارچ، پساری ( که در واژن قرار می گیرد) یا قرص های خوراکی که بدون نسخه نیز در دسترس بیماران قرار می گیرد نیز استفاده کرد. البته در صورت باردار بودن، حتما با مشاوره پزشک از درمان دارویی برفک واژن استفاده کنید.
تریکومونیازیس
تریکومونیازیس یک بیماری مقاربتی است که به وسیله انگلی به نام تریکوموناس واژینالیس ایجاد می شود. بیشتر از نیمی از افرادی که به تریکومونیازیس ابتلا پیدا می کنند، نشانه خاصی را متوجه نمی شوند. در برخی مواقع بروز این عفونت ممکن است همراه با ترشحات زرد یا سفید رنگ، بدبو و کف آلود واژن باشد. همچنین احتمال وجود درد و خارش هنگام ادرار کردن، وجود دارد.
درمان این عارضه به سادگی با مصرف برخی آنتی بیوتیک ها امکان پذیر است؛ اما بی توجهی و عدم درمان می تواند باعث مشکلات جدی از قبیل ناباروری و مشکلات دوران بارداری گردد.
عفونت داخل رحمی کوریوآمنیونیت
نوعی دیگر از عفونت که در برخی منابع پزشکی در گروه عفونت های زنان بررسی می شود؛ عفونت داخل رحمی است . در بعضی مواقع ممکن است در اثر بی توجهی به عفونت واژن، رحم نیز دچار عفونت داخلی گردد. البته عوامل دیگری از قبیل جراحی یا بیماری های دیگر نیز احتمال بروز این عفونت را افزایش می دهند.
باکتری ها به صورت طبیعی در واژن و روی پوست وجود دارند و معمولا بی ضرر هستند؛ اما گاهی اوقات باکتری می تواند حرکت کنند و باعث آلودگی بخش های زیر گردند
- غشاهایی که نوزاد را احاطه کرده اند
- بند ناف
- مایع آمنیوتیک
عفونت این بخش ها می تواند سبب بروز عوارض بسیار جدی در دوران بارداری گردد. تشخیص این نوع عفونت به دلیل اینکه معمولا علائم آشکاری ندارد، کار دشواری است و با استفاده از آزمایش خون یا آزمایش سواب واژینال انجام می شود. برای درمان این نوع عفونت در دوران بارداری از آنتی بوتیک وریدی در بیمارستان استفاده می شود تا بلافاصله وارد جریان خون شود. در برخی مواقع ممکن است پس از تولد نوزاد نیز مصرف آنتی بیوتیک ادامه پیدا کند.
علل عفونت واژن
به طور کلی عفونت واژن زمانی ایجاد می شود که عاملی باعث تغییر در تعادل طبیعی باکتری های واژن شود و می تواند علل مختلفی از جمله موارد زیر داشته باشد:
عفونت واژن زنان ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیافتد. از شایع ترین عوامل موثر در بروز عفونت واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش باکتری های مفید و افزایش و تکثیر بیش از حد باکتری های مضر می تواند عامل ایجاد عفونت واژن یا واژینیت شود.
- کاندیدا آلبیکانس (Candida albicans) نیز نوعی قارچ است که می تواند باعث بروز واژینیت قارچی یا برفک شود.
- برخی تک یاختگان نیز عامل تعداد زیادی از انواع عفونت های واژن شوند و ممکن است از راه رابطه جنسی نیز انتقال پیدا کنند.
- کاهش سطح هورمون استروژن در زنان به دلایلی مانند یائسگی، بارداری یا شیردهی نیز می تواند با خشک شدن واژن زمینه ساز ایجاد التهاب و عفونت واژن گردد.
- وجود حساسیت به برخی از محصولات بهداشتی حاوی مواد شیمیایی و اسانس های معطر ، پوشیدن لباس های تنگ و صابون های عطری و دوش واژینال نیز از دیگر عواملی هستند که احتمال ابتلا به عفونت در زنان را افزایش می دهند.
در برخی موارد ممکن است علت بروز عفونت غیر قابل تشخیص باشد. با وجود این که این وضعیت در هر سنی ممکن است رخ دهد ولی اغلب در دخترانی که به سن بلوغ نرسیده اند، رخ می دهد و از آن به عنوان عفونت غیر اختصاصی واژن نام برده می شود.
باید توجه داشت که واژینیت یا التهاب واژن یک عفونت واژینال است که در اثر التهاب پوشش داخلی واژن رخ می دهد و از جمله شایعترین انواع عفونت در زنان است . با وجود اینکه از راه تماس جنسی نیز منتقل می شود، ولی اغلب در اثر بر هم خوردن محیط طبیعی واژن به وجود می آید.
علائم عفونت واژن
در حالت طبیعی واژن دارای مایعی است که موجب تمیز کردن و مرطوب شدن واژن می شود. در صورتی که این ترشحات تغییر کند، ممکن است نشان از وجود عفونت واژن و نیاز به اقدامات درمانی باشد.
از جمله شایع ترین علائم عفونت واژن می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- تغییر حالت طبیعی ترشحات
- بوی بد
- خارش
- سوزش
- درد یا تحریک با ادرار یا مقاربت جنسی
البته در برخی موارد ممکن است عفونت واژن با هیچ گونه علامت خاصی همراه نباشد.
علائم این عفونت ها بستگی به نوع آن ممکن است خفیف یا شدید باشند. هر نوع عفونت واژن علائم متفاوتی دارد و نیاز به درمان متفاوتی دارد. تشخیص قطعی وجود عفونت واژن را پزشک و متخصص درمان می تواند تایید نماید و در صورت وجود هر کدام از علائم گفته شده باید به پزشک مراجعه نمود.
تشخیص عفونت واژن
تشخیص غفونت می تواند توسط خود شخص یا پزشک صورت پذیرد در صورتی که علائمی مانند :
- تغییر حالت طبیعی ترشحات
- بوی بد
- خارش
- سوزش
- درد یا تحریک با ادرار یا مقاربت جنسی
در فرد ظاهر شود باید حتما برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کند. به منظور تشخیص وجود عفونت علائم و نشانه هایی که بالاتر به آنها اشاره کردیم توسط پزشک بررسی می شود .در انجام معاینه، پزشک ابتدا فرج (ناحیه اطراف واژن) را بررسی کرده و سپس با استفاده از ابزاری به نام اسپکولوم به آرامی واژن را باز کرده و داخل واژن را معاینه می کند. همچنین در صورت نیاز نمونه ای از ترشحات یا سلول های دیواره واژن با استفاده از سواب برای بررسی در آزمایشگاه برداشته می شود.
از دیگر اقدامات تشخیص در این زمینه بررسی نمونه ادرار فرد برای اطمینان از عدم بارداری یا وجود عفونت های ادراری است.
درمان خانگی عفونت واژن
به منظور درمان برخی از عفونت های مخمری می توان از روش های خانگی استفاده کرد، هر چند که توصیه می شود برای شروع این درمان های خانگی نیز با پزشک مشورت شود. از مهمترین این روش ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- سرکه سیب: برای جلوگیری از رشد قارچی به نام کاندیدا آلبیکنس که معمولا عامل ایجاد عفونت های مخمری است، می توان نصف فنجان سرکه در وان آب ریخته و به مدت 20 دقیقه در وان قرار گرفت.
- در برخی موارد عفونت های مخمری واژینال می توان از شیاف های اسید بوریک استفاده نمود؛ البته به دلیل قوی بودن اسید بوریک، بهتر است که ابتدا از درمان های ملایم تر استفاده شود.
- روغن نارگیل: این روغن به صورت طبیعی خاصیت ضد قارچ داشته و می تواند باکتری هایی مانند کاندیدایی را که عامل عفونت مخمری است را کنترل کند.
- سیر و روغن سیر، از عوامل ضد قارچ شناخته شده هستند و می توانند فعالیت ضد قارچی علیه کاندیدا آلبیکنس داشته باشند. هرچند به صورت سنتی برخی افراد حبه ای سیر را در واژن قرار می دهند، اما توصیه می شود که از روش های ملایم تری مانند افزودن مقدار بیشتری سیر به مواد غذایی استفاده شود.
- پراکسید هیدروژن، یک ضد عفونی کننده قوی است که می تواند مخمر را از بین ببرد. اما تاثیر آن بر روی عفونت واژن به طور دقیق بررسی نشده است؛ اگر قصد استفاده از این روش خانگی درمان عفونت واژن را دارید حتما قبل از استفاده آن را رقیق کنید.
- روغن پونه کوهی نیز مانع رشد کاندیدا آلبیکنس می شود. برای استفاده از این روغن، چند قطره از آن را در یک ماده حامل مانند روغن نارگیل یا روغن زیتون مخلوط کرده و در محل عفونت بمالید.
- روغن درخت چای، نوعی اسانس با خواص ضد قارچی است که احتمالا با از بین بردن دیواره سلولی مخمر ها می تواند سبب عفونت های قارچی شود. در برخی موارد می توان از شیاف های تولید شده با استفاده از این روغن نیز استفاده نمود.
- ویتامین C، ایمنی بدن را افزایش می دهد و با تقویت سیستم ایمنی، سبب مقابله بهتر بدن با عفونت مخمری می گردد. با مصرف مکمل یا خوردن میوه ها و سبزیجات غنی از ویتامین C مانند پرتقال و کلم بروکلی، سطح ویتامین C را در بدن افزایش پیدا کرده و عفونت واژن سریع تر بهبود پیدا می کند.
- استفاده از ماست (با داشتن میکروب های زنده و فعال)، به دلیل داشتن غلظت بالای پروبیوتیک، روش خوبی برای درمان عفونت های مخمری است. پروبیوتیک ها می توانند به مبارزه با کاندیدا آلبیکنس کمک کنند و سبب درمان عفونت گردند. براساس نتایج برخی تحقیقات انجام شده؛ مصرف ماست حاوی پروبیوتیک لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس، به سرکوب رشد مخمر کمک می کند. در حالی که خوردن ماست پروبیوتیک، می تواند عفونت های مخمری را بهبود بخشد، در برخی از موارد می توان با خیساندن تامپون در ماست و قرار دادن آن در واژن، عفونت واژن را درمان نمود.
توجه داشته باشید که مرتبا تامپون تعویض شود و فقط از ماست ساده، شیرین نشده یا ماست یونانی شیرین نشده استفاده گردد. ماست حاوی شکر به رشد باکتری کاندیدا کمک می کند.
داروهای درمان عفونت واژن
به منظور درمان دارویی انواع عفونت واژن ممکن است پزشک اشکال مختلف دارو شامل پماد، شیاف یا داروهایی خوراکی را تجویز کند که برخی از پرکاربردترین این نوع داروها عبارتند از:
- پماد عفونت واژن کلوتریمازول
- شیاف کلوتریمازول
- پماد عفونت واژن مترونیدازول
- قرص مترونیدازول
- شیاف نیستاتین
البته در صورت شدت علائم عفونت، ممکن است پزشک، برخی داروهای خوراکی را نیز تجویز کند.
مترونیدازول یکی از داروهای پر کاربرد در درمان عفونت واژن است که در عفونت های تریکومونایی ، درمان همزمان زوج با قرص مترونیدازول ۵۰۰ میلی گرم هر ۱۲ ساعت یک بار مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین برای درمان عفونت واژینوز باکتریال واژینال، پماد مترونیدازول مطابق با تجویز پزشک مصرف می شود.
از جمله درمان های دارویی دیگر برای درمان عفونت واژن قارچی، استفاده از پماد واژینال کلوتریمازول یک یا دو درصد، بسته به شدت عفونت می باشد.
همچنین در برخی موارد برای بهبود عفونت های واژن ممکن است پزشک استفاده از پماد عفونت واژن تریپل سولفا که دارویی ضد باکتری است را تجویز کند.
موارد احتیاط در پیش گیری از عفونت واژن
برای اینکه تا حد امکان از بروز عفونت های واژن پیش گیری شود، لازم است تا روی بهداشت خوب زنانه کار کنید و از شیوه های جنسی ایمن پیروی کنید. انجام اقدامات زیر می تواند به کاهش احتمال بروز این گونه عفونت ها کمک کند:
- ناحیه واژن خود را تمیز و خشک نگه دارید. باید هر روز قسمت بیرونی واژن با صابون ملایم و آب گرم به طور کامل شسته شود و سپس ناحیه شسته شده کاملا خشک شود.
- دوش کردن می تواند تعادل طبیعی ارگانیسم ها در واژن را بر هم بزند و باعث عفونت یا افزایش عفونت گردد. همچنین با این کار احتمال سرایت عفونت واژن به دیگر اندام های تناسلی (رحم یا لوله های فالوپ) وجود دارد.
- از صابون های معطر، حمام حباب دار یا ژل معطر، تامپون های معطر، پودرهای واژینال یا اسپری های دئودورانت واژینال استفاده نکنید. این محصولات می توانند واژن و فرج را تحریک کنند. اگر ناحیه واژن از قبل تحریک شده است، نباید از دستمال توالت معطر، اسپرم کش ها یا صابون های تند استفاده شود.
- از پوشیدن لباس های تنگ یا مرطوب خودداری کنید. پوشیدن اینگونه لباس ها با نگه داشتن رطوبت داخلی واژن سبب تحریک آن خواهند شد و این تحریک منجر به بروز عفونت خواهد شد. توصیه می شود که از لباس زیر نخی و پنبه ای که به جذب رطوبت کمک کرده و به هوا اجازه عبور می دهند، استفاده نمایید.
- رابطه جنسی ایمن داشته باشید و با کسی که عفونت مقاربتی دارد رابطه جنسی برقرار نکنید. فراموش نکنید که همیشه باید از کاندوم های لاتکس (یا پلی اورتان) برای کاهش احتمال ابتلا به عفونت های مقاربتی (STI) استفاده شود.
