آنچه در این مطلب می خوانیم:
اختلال دوقطبی نوع 1 که به عنوان اختلال افسردگی مانیک یا افسردگی شیدایی نیز شناخته می‌شود، نوعی بیماری روانی است که در آن فرد مبتلا، حداقل یک دوره مانیا را تجربه کرده است. دوره مانیا یا مانیک، دوره ای است که در آن، فرد مبتلا، دارای خلق و خویی غیرعادی، تحریک پذیر، با انرژی بالا، همراه با رفتارهای غیر طبیعی است، به طوریکه زندگی او مختل می شود.
اکثر افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع یک، از افسردگی رنج می برند و بین دوره های شیدایی و افسردگی، در چرخش هستند. اختلال "افسردگی مانیک" نیز ناشی از این دوره است. بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی نوع 1، در فاصله بین دوره های مانیا و افسردگی، می توانند زندگی عادی خود را داشته باشند.
علائم اختلال دوقطبی نوع اول
هرکسی می تواند به اختلال دوقطبی I مبتلا شود اما، علائم آن بیشتر در نوجوانی یا اوایل 20 سالگی ظهور پیدا می کند. تقریبا، همه افراد مبتلا به اختلال دو قطبی نوع اول، قبل از 50 سالگی به آن مبتلا شده اند. احتمال ابتلای افرادی که یکی از اعضای خانواده آنها اختلال دوقطبی دارد، بیشتر است.
دوره مانیک در بیمار مبتلا به اختلال دوقطبی، می تواند به صورت سرخوشی یا تحریک پذیری بروز پیدا کند.
ازجمله رفتار غیرطبیعی در طول دوره های مانیک شامل موارد زیر است:
- پریدن ناگهانی از ایده ای به ایده دیگر
- صحبت کردن سریع، بدون وقفه و بلند
- افزایش انرژی
- کاهش نیاز به خواب
- تصویر غرور آمیز از خود
- ولخرجی
- بیش فعالی
- سوء مصرف مواد
افرادی که در دوره های مانیک هستند، ممکن است مبالغی فراتر از توان خود خرج کنند، با افرادی رابطه جنسی برقرار کنند که در حالات غیر این، رابطه نخواهند داشت یا برنامه های بزرگ و غیر واقعی را دنبال کنند. در دوره های مانیک شدید، فرد ارتباط خود را با واقعیت از دست می‌دهد و ممکن است دچار توهم شوند و رفتارهای عجیب و غریبی از خود نشان دهند.
درصورت عدم درمان، یک دوره مانیک می‌تواند از چند روز تا چند ماه طول بکشد و کمی بعد از آن، افسردگی رخ دهد. البته، ممکن است بعد از هفته ها یا ماه ها، افسردگی ظاهر نشود.
بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع 1، دوره‌های طولانی بدون علائم را در بین دو دوره شیدایی و افسردگی تجربه می‌کنند. تعداد کمی از بیماران دچار چرخش سریع دوره مانیا و افسردگی می شوند و در طول یک سال، چهار بار یا بیشتر دوره های مانیا یا افسردگی مشخصی داشته باشند. برخی نیز، ممکن است دوره‌های خلقی با "ویژگی‌های مختلط" داشته باشند که در آن، علائم مانیا و افسردگی به طور همزمان ظاهر می‌شوند یا ممکن است در یک روز، از یک قطب به قطب دیگر تناوب داشته باشند.
دوره های افسردگی در اختلال دوقطبی، مشابه افسردگی بالینی "عادی" است و دارای علائم زیر است:
- حالت افسرده
- از دست دادن لذت
- انرژی و فعالیت کم
- احساس گناه یا بی ارزشی
- افکار خودکشی
علائم افسردگی اختلال دوقطبی می‌تواند هفته ها یا ماه ها طول بکشد، در موارد نادر، این علائم بیش از یک سال طول می‌کشند.
درمان اختلال دوقطبی I
درمان دوره های مانیک در اختلال دوقطبی I، نیاز به مصرف داروهایی مانند تثبیت کننده خلق و روان، داروهای ضد روان پریشی و گاهی اوقات خواب آورهای آرام بخش دارد که شامل بنزودیازپین ها مانند کلونازپام یا لورازپام است. برخی از این داروها عبارت است از:
داروهای تثبیت کننده خلق
لیتیوم: این دارو به شکل قرص بوده و برای کنترل مانیا که شامل سرخوشی کلاسیک است، موثر است. لیتیوم بیش از 60 سال است که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌شود. ممکن است هفته ها طول بکشد تا لیتیوم به طور کامل اثر کند. بنابراین، این دارو بیشتر برای حفظ درمان موثر است تا دوره های مانیای ناگهانی. در طول مصرف این دارو، برای جلوگیری از عوارض جانبی، باید سطح لیتیوم خون کنترل شود و همچنین آزمایش هایی برای بررسی عملکرد کلیه و تیروئید انجام شود.
والپروات: این داروی ضد تشنج برای تنظیم خلق و خو مفید بوده و برای یک دوره حاد مانیا، سریعتر از لیتیوم عمل می‌کند. اغلب، برای جلوگیری از بروز دوره های جدید مانیا، این دارو بدون نسخه جدید مصرف می شود( توصیه می شود، پیش از اتمام داروی خود، به پزشک مراجعه کرده و درمورد مصرف مجدد دارو از ایشان سوال بپرسید.). والپروات به عنوان یک تثبیت کننده خلق و خو که می تواند با روش "دوز اولیه" مورد استفاده قرار گیرد - از دوز بسیار بالا شروع می شود - امکان بهبود قابل توجه خلق و خو را در چهار تا پنج روز فراهم می‌کند.
برخی دیگر از داروهای ضد تشنج، به ویژه کاربامازپین و لاموتریژین، می‌توانند در درمان یا پیشگیری از مانیا یا افسردگی مفید باشند. سایر داروهای ضد تشنج مانند اکسکاربازپین که هنوز خیلی معروف نیستند نیز، گاهی اوقات به صورت تجربی برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌شوند. (تمامی داروهای نام برده شده باید با توصیه پزشک و طبق تجویز ایشان مصرف شود.)
داروهای ضد روان پریشی
ممکن است برای درمان دوره های شدید مانیا، مصرف داروهای ضد روان پریشی سنتی (مانند هالوپریدول، لوکساپین یا کلروپرومازین) و داروهای ضد روان پریشی جدیدتر - که به آنها داروهای ضد روان پریشی غیر معمول نیز گفته می شود - لازم باشد. Cariprazine یک داروی ضد روان پریشی تازه تأیید شده برای درمان دوره های مانیا یا دوره های مختلط با افسردگی است. ازجمله این داروها:
- Aripiprazole
- asenapine
- clozapine
- olanzapine
- quetiapine
- risperidone
- زیپراسیدون
مصرف داروی ضد روان پریشی لورازیدون، به تنهایی یا همراه با لیتیوم یا والپروات، در موارد افسردگی دوقطبی نوع1 تأیید شده است. داروهای ضد روان پریشی نیز گاهی برای درمان پیشگیرانه استفاده می‌شوند.
بنزودیازپین ها
این دسته از داروها، که به عنوان آرام بخش های خفیف شناخته می شوند، شامل آلپرازولام، دیازپام و لورازپام است. گاهی اوقات از آنها برای کنترل کوتاه مدت علائم حاد مرتبط با مانیا مانند آشفتگی یا بی خوابی استفاده می‌شود، اما علائم خلقی اصلی مانند سرخوشی یا افسردگی را درمان نمی‌کند. این داروها ممکن است اعتیادآور باشند، بنابراین باید تحت نظارت دقیق استفاده شوند.
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی متداول مانند فلوکستین، پاروکستین و سرترالین، آنقدری که در درمان افسردگی تک قطبی موثر هستند، در درمان افسردگی در اختلال دوقطبی نوع 1 موثر نیستند. مصرف این داروها، ممکن است یک دوره مانیا را در درصد کمی از بیماران دوقطبی، شروع یا بدتر کنند.
با این حال، مطالعات نشان داده است که برخی از داروهای ضد افسردگی، ممکن است برای افسردگی دوقطبی نوع 2، بی خطرتر و مفیدتر از افسردگی دوقطبی نوع1 باشند. به همین دلیل، اولین روش درمان افسردگی در اختلال دوقطبی، تجویز داروهایی است که دارای خواص ضد افسردگی هستند، اما هیچ خطری برای ایجاد یا تشدید مانیا ندارند.
چهار داروی مورد تأیید FDA برای افسردگی دوقطبی عبارتند از:
- لوراسیدون،
- ترکیب اولانزاپین-فلوکستین
- کوئتیاپین یا کوئتیاپین فومارات
- کارایپرازین
لیتیوم، دپاکوت و لاموتریژین، سایر داروهای تثبیت کننده خلق و خو هستند که گاهی برای درمان افسردگی حاد دوقطبی تجویز می‌شوند (اگرچه هیچ یک از این سه داروی اخیر توسط FDA به طور خاص برای افسردگی دوقطبی تأیید نشده است). در صورتیکه مصرف این داروها، به کنترل بیماری کمک نکرد، ممکن است پس از چند هفته، یک داروی ضد افسردگی سنتی یا داروی دیگر به آن اضافه شود. روان درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری نیز ممکن است در کنترل این بیماری کمک کننده باشد.
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع1 ( شیدایی یا افسردگی) در معرض خطر بالای عود علائم هستند و معمولاً توصیه می شود برای پیشگیری از این موضوع، به طور مداوم از دارو استفاده کنند.
درمان با شوک الکتریکی (ECT)
با وجود آوازه ترسناک، درمان با تشنج الکتریکی (ECT) یک درمان ایمن و موثر برای علائم مانیا و افسردگی است. ECT اغلب برای درمان انواع شدید افسردگی یا مانیا در اختلال دوقطبی1 استفاده می‌شود، این درمان در صورتی استفاده می‌شود که داروها ممکن است موثر نباشند یا احتمالاً برای بهبود علائم، به اندازه کافی سریع عمل نکنند.
نحوه جلوگیری از اختلال دوقطبی نوع1
از آنجایی که، علل ایجاد اختلال دوقطبی به طور دقیق شناخته نشده است، جلوگیری از آن نیز کار بسیار سخت است. هنگامی که اختلال دوقطبی ایجاد شد، احتمال ابتلا به دوره‌های مانیا یا افسردگی کاهش می‌یابد. جلسات درمانی منظم با روانشناس یا مددکار اجتماعی می‌تواند در شناسایی عواملی که باعث ایجاد بی ثباتی در خلق و خو می‌شوند (مانند عدم رعایت داروها، محرومیت از خواب، سوء مصرف مواد مخدر یا الکل و مدیریت استرس ضعیف)، به افراد کمک کند. در نتیجه، منجر به بستری شدن کمتر و ایجاد احساس بهتر خواهد شد. مصرف مداوم دارو می‌تواند به جلوگیری از بروز دوره های مانیا یا افسردگی در آینده کمک کند.
تفاوت دو قطبی نوع1 با سایر انواع اختلال دوقطبی چیست؟
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع1 دوره‌های کامل مانیا را تجربه می‌کنند و خلق و خوی و رفتار غالباً شدیدی را خواهند داشت. علائم مانیا مانند ولخرجی، یا بارداری ناخواسته، می‌تواند اختلالات جدی را در زندگی ایجاد کند.
در اختلال دوقطبی نوع2، علائم بالا بودن خلق و خو هرگز به مانیای کامل نمی‌رسد. آنها غالباً شادی فوق العاده‌ای را می‌گذرانند و ممکن است کسانی که در کنار آنها هستند، اوقات خوشی را داشته باشند. در سایر موارد، اختلال دوقطبی نوع2 معمولاً شامل دوره های گسترده و ناتوان کننده افسردگی است که درمان آنها اغلب دشوارتر از مواردی است که ممکن است در هیپومانیا هرگز رخ نداده باشد.
