اختلال دو قطبی چیست؟

آنچه در این مطلب می خوانیم:

• اختلال دوقطبی چیست؟
• علت به وجود آمدن اختلال دوقطبی
• انواع اختلالات دوقطبی
• سن تشخیص اختلال دوقطبی
• علائم افسردگی اختلال دوقطبی
• علائم شیدایی در اختلال دوقطبی
• اختلال دوقطبی2 چیست؟
• علائم شیدایی خفیف در اختلال دوقطبی2
• تشخیص اختلال دوقطبی
• درمان اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی که در گذشته افسردگی شیدایی نامیده می‌شد، نوعی اختلال روانی کلی یا اختلال خُلقی است که با دوره‌های شیدایی یا هایپومانیک( تغییر در خلق طبیعی به همراه حالت های پرانرژی) شناخته می‌شود. اختلال دوقطبی یک بیماری جدی بوده و شیدایی، شامل حالاتی مثل بی‌خوابی که گاهی چند روز طول می کشد، توهم، جنون، هذیان گسترده و خشم پارانوئید می باشد. دوره‌های افسردگی این بیماری در مقایسه با افرادی که هرگز دچار شیدایی نبوده‌اند بسیار ویران‌کننده بوده و درمان دشواری دارد.

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دو قطبی یک بیماری پیچیده است که احتمالا ترکیب عوامل ژنتیکی و غیر ژنتیکی، باعث به وجود آمدن آن شده است. این بیماری شامل دوره هایی ازجمله دوره‌های با خلق و انرژی معمولی و دوره های خلقی مانند افسردگی بالینی یا شیدایی است که در آن، فرد مبتلا، دارای سرخوشی شدید و انرژی زیادی می باشد. شدت این دوره از خفیف تا شدید متغیر بوده و می تواند در بازه های زمانی چند روزه تا چند هفته، به صورت تدریجی یا ناگهانی رخ دهد. دوره های بعدی، خلق و انرژی معمولی دارد.

زمانی که فرآیند تغییر دوره‌های خلقی مجزا، بیش از چهار بار در یک سال باشد، به آن چرخه سریع گفته می‌شود. چرخه سریع نباید با تغییرات لحظه به لحظه مکرر در خلق و خو که گاها در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی یا اختلال شخصیت مرزی قابل مشاهده است، اشتباه گرفته شود. ممکن است بیماران دارای اختلال دوقطبی علاوه بر دوره‌های افسردگی و شیدایی به اختلال در تفکر، اشتباهات ادراکی و ناتوانی در عملکرد اجتماعی نیز دچار شوند.

علت به وجود آمدن اختلال دوقطبی

همانند سایر اختلالات روانی، علت اختلال دوقطبی نیز ناشناخته است. آنچه مشخص است، این است که اختلال دوقطبی شامل اختلال در عملکرد مغز است و گاهی اوقات دارای یک مولفه ژنتیکی بوده و می‌تواند در خانواده‌ها وجود داشته باشد.

انواع اختلالات دوقطبی

انواع مختلفی از اختلال دوقطبی وجود دارد که همه آنها شامل حدی از دوره های افسردگی و مانیا هستند. اختلال دوقطبی یک بیماری مادام العمر است و در صورت عدم درمان، ممکن است دوره‌های مانیا و افسردگی مجدداً رخ دهند. بسیاری از افراد گاهی حتی پس از درمان اختلال دوقطبی همچنان علائم دارند. انواع اختلال دوقطبی عبارت است از:

• اختلال دوقطبی نوع1: شامل دوره های حاد خلق و خو از مانیا تا افسردگی است.
• اختلال دوقطبی نوع2: شکل خفیف تری از بالا بودن خلق و خو است که شامل دوره های خفیف‌تری از هیپومانیا می‌باشد و با دوره های افسردگی حاد متناوب است.
• اختلال سیکلوتیمیک (ادواری خو): به عنوان دوره‌های کوتاهی از علائم هیپومانیا که با دوره های کوتاه علائم افسردگی به صورت متناوب رخ می‌دهد، این دوره های کوتاه آن قدر که در دوره‌های هیپومانیای کامل یا دوره‌های افسردگی کامل دیده می شود، گسترده یا طولانی مدت نیستند.
• "ویژگی های مختلط": به بروز همزمان علائم دوقطبی های روحی مخالف در طول دوره های مانیک، هیپومانیک یا افسردگی اشاره دارد. این مشکل با انرژی بالا، بی خوابی و پرش افکار مشخص می شود. در عین حال، فرد ممکن است احساس نا امیدی، یأس، تحریک پذیری و خودکشی را تجربه کند.
• چرخه سریع یک اصطلاح است که زمانی استفاده می‌شود که فرد حداقل ۴دوره حالت خلقی را در طی دوره ۱۲ ماهه تجربه می‌کند. دوره‌ها باید حداقل چند روز طول بکشد تا به عنوان دوره‌های مجزا در نظر گرفته شوند. برخی از افراد نیز در یک هفته یا حتی در یک روز تغییرات قطبی از بالا به پایین یا برعکس را تجربه می‌کنند، به این معنی که ممکن است مشخصات کامل علائمی که دوره‌های مجزا و جداگانه را مشخص می‌کند وجود نداشته باشد (برای مثال، فرد ممکن است نیاز کمتری به خواب نداشته باشد). گاهی اوقات چرخه "فوق سریع" نامیده می‌شود. در روانپزشکی بحث بر این است که آیا این عارضه یکی از ویژگی‌های معتبر یا ثابت شده‌ اختلال دوقطبی است. یک الگوی چرخه سریع می‌تواند در هر زمان در طول بیماری رخ دهد، اگرچه برخی از محققان معتقدند که ممکن است در مراحل بعدی در طول بیماری رایج‌تر باشد. به نظر می رسد زنان بیشتر از مردان دچار چرخه سریع می شوند. یک الگوی چرخه سریع، خطر افسردگی شدید و اقدام به خودکشی را افزایش می‌دهد. گاهی اوقات داروهای ضدافسردگی ممکن است باعث تحریک یا طولانی شدن دوره چرخه سریع شوند. با این حال، این نظریه مورد بحث است و هنوز در حال مطالعه می‌باشد.

سن تشخیص اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی در سنین 15 تا 24 سالگی ظاهر شده و در طول زندگی با بیمار همراه است. به ندرت، ممکن است، اختلال دوقطبی در کودکان خردسال و بزرگسالان بالای 65 سال تشخیص داده شود. شدت علائم اختلال دو قطبی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی متغیر است. برخی از افراد علائم کمی دارند، درحالی که، علائم آن در برخی دیگر آنقدر زیاد است که فرد از کار و زندگی عادی عاجز شود. اختلال دوقطبی دارای دوره‌های عود و بهبود است و در صورت عدم درمان می‌تواند شدت عود بالاتری داشته باشد. بیمارانی که دارای شیدایی شدید هستند، برای مصون ماندن از رفتارهای پرخطر باید بستری شوند. همچنین، آن دسته از بیمارانی که دچار افسردگی‌های شدید می‌شوند نیز، باید برای در امان ماندن از فکر خودکشی و علائم روان‌پریشی (هذیان، توهم، اختلال تفکر) بستری شوند.

حدود 90% افراد مبتلا به اختلال دوقطبی1 که نوع حاد بیماری می‌باشد، دست‌کم یکبار بستری شده‌اند. دو‌سوم افراد مبتلا نیز تجربه دوبار یا بیشتر بستری شدن را دارند.

علائم افسردگی اختلال دوقطبی

علائم افسردگی بالینی مشاهده شده در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، مشابه علائم اختلال افسردگی عمده است و شامل موارد زیر می‌باشد:

• اختلالات وزن (کاهش اشتها و وزن یا افزایش اشتها و وزن)
• مشکل در تمرکز، یادآوری و تصمیم‌گیری
• خستگی، کاهش انرژی، کند شدن
• احساس گناه، بی ارزشی، درماندگی
• احساس ناامیدی، بدبینی
• اختلالات خواب (بی‌خوابی، سحر خیزی، پرخوابی)
• فقدان علاقه به عادات و فعالیت‌هایی که قبلا لذت‌بخش بوده‌اند مثل ارتباط جنسی
• علائم جسمی مزمن که در برابر درمان مقاوم‌اند مثل سردرد، اختلال گوارشی، درد مزمن
• روحیه عمدتا غمگین، نگران یا پوچ
• بی‌قراری، تحریک‌پذیری
• افکار مربوط به مرگ یا خودکشی، اقدام به خودکشی

علائم شیدایی در اختلال دوقطبی

علائم شیدایی در اختلال دوقطبی عبارتند از:

• افکار مجزا و بسیار سریع
• اعتقادات متعالی
• سرخوشی و رضایت نامناسب
• تحریک‌پذیری نامناسب
• رفتار اجتماعی نامناسب
• افزایش میل جنسی
• افزایش سرعت حرف زدن یا بلندی صدا
• افزایش چشم‌گیر انرژی
• ضعف در قضاوت و ریسک‌پذیری
• کاهش نیاز به خواب به دلیل سطح بالای انرژی

اختلال دوقطبی نوع 2 چیست؟

در حالی‌که شیدایی اصلی‌ترین ویژگی اختلال دوقطبی1 است، اختلال دوقطبی 2 دوره‌های خفیف‌تری از سرخوشی  دارد که با عنوان هایپومانیا شناخته می‌شود. در این بیماری نیز، دوره‌هایی از افسردگی عمده وجود دارد. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، تفاوت بین شیدایی و هایپومانیا در میزان شدت کم و عدم وجود روان‌پریشی (هذیان یا توهم) در هایپومانیاست. همچنین، علائم شدید هایپومانیا، اثرات منفی در کار و عملکرد اجتماعی ندارد.

علائم هایپومانیا در اختلال دوقطبی 2

علائم هایپومانیا در اختلال دوقطبی2 عبارتند از:

• کاهش نیاز به خواب
• تمرکز شدید بر پروژه‌ها در محل کار یا خانه
• حالات سرخوشی و خوشحالی
• افزایش اعتماد به‌نفس
• افزایش خلاقیت و بهره‌وری
• افزایش انرژی و میل جنسی
• رفتارهای بی‌پروا
• رفتارهای پرخطر لذت طلبانه

نحوه تشخیص اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی نیز مانند سایر اختلالات خلقی، با هیچ‌گونه آزمایش بالینی یا تصویربرداری مغزی قابل تشخیص نیست. برای تشخیص اختلال دو قطبی، پس از یک معاینه جسمی، پزشک علائم و نشانه‌های بیمار را ارزیابی کرده و درمورد سوابق پزشکی بیمار و خانواده او سوالاتی می کند. همچنین، برای شناسایی سایر بیماری‌هایی که بر خلق و خو تاثیر می گذارند، تست های آزمایشگاهی انجام می‌شود. علاوه براین، ممکن است پزشک، برای اطلاع از زمان‌های سرخوشی یا پرانرژی بودن بیمار، با اعضای خانواده او صحبت کند. زیرا، سرخوشی در مقایسه با افسردگی می‌تواند خوب یا عادی به‌نظر برسد و تشخیص بیش از حد بودن شادی برای شخص مبتلا دشوار است.

شیدایی غالبا به‌طور مساله‌ساز و خجالت‌آوری بر روی تفکر، قضاوت و رفتارهای اجتماعی اثر می‌گذارد. به‌طور مثال: شخص در فاز شیدایی می‌تواند تصمیمات تجاری و مالی غیرعاقلانه‌ای اتخاذ کند، بنابراین تشخیص زودهنگام و درمان موثر از اهمیت بسزایی برخوردار است.

درمان اختلال دوقطبی

آنقدری که داروهای تثبیت‌کننده خلق و برخی داروهای غیرمعمول ضدجنون در درمان افسردگی اختلال دوقطبی موثر هستند، داروهای ضد افسردگی نیستند.

برای درمان اختلال دوقطبی، پزشک گاهی داروهای تثبیت کننده خلق نظیر لیتیوم را تجویز می کند. برخی از داروهای ضد تشنج، ضد جنون و بنزودیازپین‌ها نیز برای تثبیت خلق به‌کار می‌روند.

گاهی پزشکان برای درمان اختلال دوقطبی و بالا بردن خلق در حالت افسرده، مصرف داروهای ضد افسردگی به همراه تثبیت‌کننده‌های خلقی را تجویز می کنند.