سرم شستشو

سرم شستشو چیست

سرم شستشوی سدیم کلراید 9 درصد، یک محلول آب و نمکی است که با درصد مشخصی ترکیب شده و برای شستشو و ضد عفونی کردن محیط پوستی به کار میرود. سرم شستشو هرگز قابل تزریق نیست و نوعی از سرم که قابل تزریق وریدی است کاملا با سرم شستشو تفاوت دارد. برای آنکه مطمئن شوید که سرمی که در دست دارید قابل تزریق هست یا خیر از داروخانه سوال کرده و روی بسته را بخوانید. داروبین با مطالعه ای که بر روی محتوای موجود در اینترنت کرده است متوجه شده که در بسیاری از محتوا ها، نرمال سالین را برابر با سرم شستشو در نظر گرفته اند، در صورتی که نرمال سالین ممکن است قابل تزریق نیز باشد اما سرم شستشو به هیچ عنوان این قابلیت را ندارد. از سرم شستشو در موارد زیر استفاده میگردد:

• شستشوي حفره های بدن
• شستشوی بافت ها يا زخم
• كاتتر قرار داده شده در مسير راه و لوله هاي درناژ در جراحی

داروبین: اگر در جراحی جریان الکتریکی استفاده میگرردد از سرم شستشو نباید استفاده کرد.

از سرم شستشو میتوان در نقاط مختلف بدن استفاده نمود اما باید توجه داشت که هر زخمی با سرم شستشو قابل پاکسازی نیست و از این سرم تنها در مواقعی که پزشک یا پرستار مجاز میداند باید استفاده نمود. بنابراین |آنچه در ادامه میخوانید صرفا جهت آگاهی شما است و نباید از سرم شستشو بصورت خودسرانه استفاده نمود بطور مثال ممکن است که پزشک در بعضی از مواقع سرم شستشو را حتی برای تمیز کردن چشم و جلوگیری از التهاب چشم تجویز کند اما اگر بدون نظر پزشک اینکار انجام شود میتواند عوارض جبران ناپذیری داشته باشد.

نحوه استفاده از سرم شستشو سدیم کلراید

داروهایی مانند سرم شستشو که به راحتی در دسترس هستند میتوانند برای ما ایجاد چالش کنند؛ در بسیاری از موارد افراد سوال میکنند که:

• سطم شستشو را چگونه باید باز کرد؟
• بعد از مصرف چگونه نگهداری شود؟
• آیا میتوان نیمی از سرم را برای مصارف بعدی نگه داشت؟

از جمله سوالاتی است که مصرف کنندگان این سرم میپرسند. پاسخ به این سوالات نیز میتواند چالشی باشد زیرا همواره نحوه استفاده در بیماری های مختلف میتواند متفاوت باشد. اما بصورت کلی در زمانی که میخواهید بسته سرم باز کنید:

• دقت نمایید که آلودگی به محیط داخلی ظرف سرم نرود
• اگر در بسته بندی سرم را به نحوی باز کردید که دیگر قابل بسته شدن نباشد دیگر از آن سرم شستشو استفاده نکنید. 
• تاریخ مصرف بر روس بسته بندی سرم شستشو را حتما مطالعه بفرمایید.
• در صورتی که متخصص دستور داده تا دارویی با این سرم ترکیب شود حتما به میزان تریب دقت کنید.
• در صورتی که تغییر رنگ در سرم دیده میشود، از مصرف آن خودداری کنید.

در ادامه این مطلب میتوانید نحوه مصرف سرم شستشو برای مصارفی مانند:

• شستشوی بینی بعد از عمل جراحی
• شتسشوی زخم
• شستشوی دهان
• شستشوی گلو

را مطالعه بفرمایید.

طریقه مصرف سرم شستشوی بینی سدیم کلراید

بصورت کلی سرم شستشو برای شستشوی بینی در دو مورد کاربرد زیادی دارد:

• سرم شستشوی بینی بعد از عمل جراحی
• تخلیه کردن سینوسها یا شستشو به علت سرما خوردگی

بعد از عمل جراحی بینی برای آنکه محیط داخلی بینی مرطوب و استریل بماند از سرم شستشو استفاده میشود. برای اینکار لطفا نحوه استفاده را از پزشک بیاموزید. متخصص معمولا توصیه میکند که به کمک یک سرنگ مقداری از سرم را برداشته و به آرامی پمپاژ کنید و در طول انجام این کار سرتان را کمی پایین نگه دارید تا از ورود عفونت به گلو و ریه جلوگیری شود.

داروبین: از اینکه محلول را با فشار وارد یکی از حفره های بینی کرده تا از حفره دیگر خارج شود بپرهیزید زیرا ممکن است به زخم داخلی آسیب وارد کنید.

برای آنکه بعد از عمل جراحی بینی از عفونت ناشی از تشرحات و زخم در امان باشید کافی است این نکته ار در نظر بگیرید که سرم شستشو صرفا سبب میشود تا برخی از ترشحات از بینی خارج شده و محیط بینی مرطوب باقی بماند. به همین منظور کافی است در فواصل زمانی مشخص اقدام به شستشوی بینی خود کنید.

انواع سرم شستشو برای بعد از عمل جراحی بینی:

• سالین نرمال
• سرم هایپوتونیک
• سرم هیپرتونیک
• سرم‌ های آنتی ‌باکتریال

استفاده از انواع بالا تفاوتی در کارکرد سرم ندارد، یعنی سرم های بالا بسته به شرایط مختلف تجویز میگردند اما نحوه استفاده از آنها یکسان است. در بسیاری از مواقع بهتر است که سرنگ های مخصوص شستشو را نیز تهیه نمایید تا سرم با اندازه مشخص و دقیق به محیط بینی انتقال یابد.

سرم شستشو زخم

همانگونه که در بالا بیان شد سرم شستشو برای تمیز نگه داشتن زخم ها نیز میتواند مورد استفاده قرار بگیرد بخصوص در اتاق عمل برای آنکه محیط جراحی استریل بماند و نیز دید جراح مناسب باشد به شرط استفاده نکردن از الکتریسیته از سرم شستشو استفاده میکنند. اما از سرم شستشو بعد از بخیه کردن سطح نیز استفاده میشود. از این سرم برای آنکه ترشحات ناشی از بخیه کم شده و اصلاحا زخم چرک نکند استفاده میشود اما نکته مهم آن است که سرم را با فشار زیاد به محل بخیه نپاشید و همچنین:

• دستان خود را تمییز بشوید.
• از سرم تاریخ گذشته به هیچ وجه استفاده نکنید.
• ریزش قطرات سرم را به محل غیر بخیه پاک کنید.
• از پاک کردن سرمی که بر روی بخیه وجود دارد اجتناب کنید.

سدیم کلراید برای شستشوی دهان

گاهی ممکن است زخم یا التهابی بعد از کارهای دندان پزشکی در دهان شما اتفاق بی افتد. همچنین ممکن است به علت عفونت گلو یا جراحی بر روی حلق پزشک به شما توصیه کند که سرم شستشو را قرقره کنید. دو نکته مهم در مورد استفاده از سرم شستشو در محیط دهان وجود دارد:

• هرگز بدون توصیه پزشک از سرم شستشو برای گلو و دهان استفاده نکنید.
• در صورت وجود عفونت در در دهان و گلو سرم را نبلعید.

نحوه استفاده از این سرم در دهان عموما به این شکل است که مقدار از سرم شستشو را در دهان چرخواند و بعد از 30 ثانیه تا یک دقیقه آنرا خارج میکنیم. سرم شستشو به هیچ عنوان خاصیت درمان ندارد و تنها برای پیشگیر ی از عفونت و استریل کردن محیط تجویز میگردد.

موارد مصرف سرم شست‌و‌شو یا سدیم کلراید

سرم شستشو یک محلول الکترولیتی استریل و غیر طب‌آور است که برای شست‌و‌شوی استریل، رقیق‌کردن داروهای شست‌وشو و نیز شست‌وشوی سلولی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این محلول حاوی هیچ ماده ضد باکتری، ضد میکروب یا بافر افزودنی نیست و تنها برای یک‌ بار شست‌وشو کوتاه مدت یا شست‌وشوی سلولی تهیه شده است. پس از مصرف دارو مقادیر باقی‌مانده را دور بریزید.

فرمول شیمیایی سدیم کلراید NaCl است، یک پودر کریستالی سفید رنگ که قابل حل در آب می‌باشد.

محفظه پلاستیکی از یک نوع خاص پلی‌واینیل کلراید ساخته است. آب می‌تواند از داخل محفظه  به خارج سرایت کند اما نه به میزانی که تاثیر مهمی بر محلول داشته باشد. تماس محلول‌ها با مواد پلاستیکی ممکن است باعث بشود تا برخی از مواد داخل پلاستیک به میزان بسیار اندک وارد محلول بشوند، اما با این حال بررسی‌های بیولوژیک نشان داده است که استفاده از محفظه‌های پلاستیکی ایمن است. تماس با دمای بالای ۲۵ درجه سانتی‌گراد در طی حمل و نقل و نگهدرای موجب از دست رفتن میزان کمی از رطوبت دارو می‌شود. و دماهای بالاتر باعث کاهش بیشتر رطوبت می‌شوند. به نظر نمی‌رسد که این تغییرات جزئی تاثیر مهمی بر تاریخ انقضای دارو داشته باشند.

سرم شستشو باعث ضدعفونی حفره‌ها، بافت‌ها یا زخم‌ها، کاتتر ثابت مجرای ادرار و درن جراحی می‌شود و برای شست‌‌و‌شوی البسه، ابزارها و نمونه‌های آزمایشگاهی مورد استفاده است. همچنین از آن برای رقیق‌سازی سایر داروهای شست‌وشو یا داروهای دیگر استفاده می‌شود.

سدیم کلراید ۹/۰ درصد شست‌وشو و سدیم کلراید ۹/۰ درصد ایزوتونیک هستند.

این دارو برای بافت‌ها و اندام‌های زنده ضرری ندارد.

سدیم کلراید در آب به یون‌های سدیم و کلر تجزیه می‌شود. سدیم کاتیون اصلی مایع بیرون سلولی است و در درمان اختلالات الکترولیت‌ها و مایعات بدن نقش اساسی دارد. کلر در جابجایی اکسیژن و کربن دی‌اکسید در گلبول‌های قرمز نقش بافری اساسی دارد. توزیع و ترشح سدیم و کلر عمدتا بر عهده کلیه است که وردی و خروجی این دو ماده را متعادل نگه می‌دارد.

آب جزء ضروری تمامی بافت‌های بدن است و حدودا ۷۰ درصد از وزن بدن را تشکیل می‌دهد. یک انسان بالغ نرمال روزانه بین ۲ تا ۳ لیتر آب می‌نوشد (۱ تا ۵/۱ لیتر تعریق و دفع ادرار).

تعادل آب توسط مکانیسم‌های تنظیمی متعددی بر قرار می‌شود. توزیع آب در ابتدا به غلظت الکترولیت‌ها در بخش‌های مختلف بدن بستگی دارد و سدیم در حفظ تعادل فیزیولوژیک آن نقشی مهم دارد.

این محلول الکترولیتی استریل و غیر تب‌آور است و برای تمامی مصارف شست‌و‌شو و رقیق‌سازی شامل شست‌و‌شوی گلبول‌های خونی (به منظور استفاده در دستگاه های بازیابی خون در حین عمل جراحی) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نحوه مصرف سرم شستشوی نمکی یا سدیم کلراید

میزان مصرف دارو به سطح و یا ظرفیت بافتی که بناست شست‌وشو شود و نیز طبیعت عملیات درمانی بستگی دارد. وقتی که به عنوان رقیق‌کننده برای سایر داروها استفاده می‌شود لازم است که از دستورالعمل‌های تولید‌کننده دارو پیروی کنید. برای استفاده در شست‌وشوی سلول، دستورالعمل‌های تولید‌کننده برای بازیابی خون و فراوری گلبول قرمز باید پیروی شود.

 موارد احتیاطی

موارد احتیاطی در مصرف سرم شستشو شامل:

• برای تزریق پراروده‌ای مناسب نمی‌باشد.
• در جراحی‌های الکتریکی نباید از محلول‌ها الکترولیت استفاده شود.
• در مواردی که احتمال ورود محلول به خون وجود دارد استفاده نشود.
• این محلول باید شفاف و بدون آسیب‌دیدگی باشد.
• محلول استفاده نشده را دور بریزید.

لازم است که برای شست‌وشوی حفره‌های بدن، زخم‌ها و کاتتر مجرای ادرار و یا مرطوبت کردن لباس‌هایی که در تماس با بافت‌ها ی بدن هستند و یا برای شست‌وشوی سلولی هنگام استفاده از محلول‌های استریل از تکنیک گندزدایی استفاده شود.

محفظه دارو برای استفاده در شست‌وشو و یا شست‌وشوی سلول بدون تخلیه طراحی شده‌اند. وقتی از این محلول همراه با دستگاه شست‌و‌شو استفاده می‌شود لازم است که ابتدا دستگاه محکم متصل شده باشد. لازم است که در هر دوره از مصرف دارو باقی‌مانده آن دور ریخته شود. لازم است که برای هر بار شست‌وشوی کاتتر مجرای ادرار برای هر بیمار از یک محلول جدید استفاده شود. در مورد شست‌وشوی سلول لازم است که دستگاه بخوبی متصل شده باشد.

 هشدار

تنها برای شست‌وشو، برای تزریق مناسب نیست.

ورود محلول‌های هیپوتونیک به جریان خون می‌تواند باعث همولیز بشود.

محلول‌های شست‌و‌شو به میزان زیاد وارد جریان خون سیستمیک می‌شوند: بنابراین محلول‌های شست و شو داروهای سیستمیک هستند. جذب زیاده از حد می‌تواند باعث مسمومیت بشود که موجب کاهش غلظت الکترولیت سروم، آب زیادی در بدن، گرفتگی عروق یا ادم ریوی می‌گردد.

خطر مشکلات الکترولیتی میزان زیادی به غلظت الکترولیتی محلول تزریق شده بستگی دارد. احتمال ابتلا به مسمومیت منجر به گرفتگی عروق همراه با ادم ریوی و ادم محیطی مستقیما تحت تاثیر غلظت الکترولیتی این محلول‌هاست.

این دارو نباید در دمای بالای ۶۶ درجه سانتی‌گراد قرار بگیرد.

عوارض جانبی سرم شستشوی سدیم کلراید 

در مصارف متداول سرم شستشو برای شست‌و‌شوی حفره‌ها، ‌بافت‌ها، سلول‌ها یا کاتتر و لوله‌های ثابت معمولا بروز عوارض حاد قابل پیشگیری هستند. جایگذاری اشتباه کاتتر یا لوله تخلیه می‌تواند باعث شست‌وشو یا تراوش اشتباهی در اندام‌ها یا حفره‌های بدن بشود. فشار یا حجم اضافی در طول شست‌و‌شوی حفره‌های بسته می‌تواند موجب فشار یا اختلال در بافت‌ها بشود. بی‌احتیاطی در جریان استفاده از دارو می‌تواند باعث انتقال عوامل عفونی بشود. برخی از عوارض سرم شستشو شامل:

• عفونت در صورت عدم مصرف درست
• انفیلتراسیون در صورت درناژ ناصحیح
• پارگی به علت فشار بیش از حد سرم

در صورت بروز عوارض حاد شست‌وشو را متوقف کنید، وضعیت بیمار را ارزیابی کنید، روش‌های درمانی متداول را اعمال کرده و میزان داروی مصرف شده را یادداشت کنید.

عوارض تزریق سرم شستشو

سرم شستشو به هیچ عنوان برای تزریق مناسب نیست، همچنین این سرم با نرمال سالین کاملا متفاوت است. هردو برای شستشو به کار میروند اما برای تزریق سرم شستشو میتواند عوارض جدی ایجاد نماید. ممکن است با توجه به تغییر در جذب سرم شستشو عوارضی مانند قلب درد، حالت تهوع و سکته ایجاد گردد که بعد از تزریق باید فرد تحت نظر متخصص قرار بگیرد.

 فراموشی و مصرف بیش از حد سرم شستشو

در صورت وجود آب اضافی در بدن و یا مسمومیت وضعیت بیمار را باز ارزیابی کنید و از شیوه‌های اصلاحی متداول استفاده کنید. بخش‌ هشدارها، موارد احتیاطی و عوارض جانبی را مطالعه کنید.

 نکات مهم سرم شستشو

در مورد تاثیر این دارو بر کودکان مطالعات جامع و کافی صورت نگرفته است. اما با این حال از این دارو برای کودکان استفاده می‌شود. برای اطلاعات بیشتر بروشور برند خریداری شده را مطالعه کنید.

مصرف سرم شستشو در سالمندان مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند.

این دارو عمدتا توسط کلیه از بدن دفع می‌شود و در صورتی که بیمار دچار مشکلات کلیوی باشد احتمال بروز مسمومیت دارویی افزایش می‌باید. به دلیل اینکه احتمال ضعف کلیه در سالمندان بیشتر است، لازم است که میزان مصرف دارو با احتیاط تعیین شود و نیز بهتر است وضعیت کلیه تحت نظارت پزشک باشد.

 نحوه نگهداری سرم شستشو

سرم شستشو در دمای بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد نگه دارید. آن را از یخ‌زدگی محافظت کنید.