کپسول استنشاقی فورموترول

فورموترول (Formoterol) از جمله داروهای گشاد کننده های برونش و داروهای ضد آسم و متعلق به خانواده آگونیست های انتخابی بتا۲ آدرنرژیک می باشد و با تاثیرات نایژه‌گشای خود موجب بهبود علائم بیماری می گردد. این دارو به صورت کپسول استنشاقی 12 میکروگرم و اسپری استنشاقی4.5، 9 و 12 میکروگرم تولید شده و برای درمان آسم مزمن و بیماری های انسدادی مزمن ریه مورد مصرف قرار می گیرد. لرزش، تهوع، سردرد، سرگیجه، عصبانیت، خشکی دهان، دلپیچه، خستگی، مشکل خواب و گرفتگی صدا از شایع ترین عوارض جانبی این دارو به شمار می روند. تجویز این دارو در افراد دارای حساسیت به نایژه‌گشاهای مشابه یا داروهای سیمپاتومیمیک و همچنین بیمارانی با سابقه مشکلات قلبی، فشار خون بالا، پرکاری تیروئید، تشنج، دیابت، مشکلات سوخت و ساز، اتساع عروق و تومور غده آدرنال با احتیاط فراوان صورت می گیرد. از مهمترین تداخلات این دارو می توان به آگونیست های طولانی اثر گیرنده بتا 2، بتابلاکرها (غیراختصاصی) و لوکساپین اشاره کرد.

هشدار: در موارد نادر در جریان مصرف بتا آگونیست‌های استنشاقی طولانی اثر (مانند سالمترول) برای درمان آسم، مشکل تنفسی حادی بروز می‌کند که درمواردی می تواند جان بیمار را به خطر بیاندازد. از آنجاکه این دارو شبیه سالمترول است، احتمال بروز مشکل فوق با این دارو نیز وجود دارد. از این رو، تجویز فورمترول (Formoterol) در بیماران متبلا به آسم تنها در صورتی مجاز است که مصرف طولانی مدت یک دارو (مانند کورتیکوستروئیدهای استنشاقی) قادر به کنترل مشکلات تنفسی نباشد یا اینکه مصرف طولانی مدت بیش از یک دارو ضرورت داشته باشد. استفاده از این دارو به تنهایی برای درمان آسم مجاز نیست و لازم است که بیماران پیش از مصرف این دارو روش صحیح استفاده از آن را بیاموزند. معمولا پس از فروکش کردن علائم آسم، پزشک مصرف فورموترول را قطع کرده و درمان را فقط با داروی ثابت همیشگی (مانند کورتیکوستیروئید‌های استنشاقی) ادامه خواهد داد، به همین منظور می بایست به دقت از دستورات پزشک پیروی کنید.

موارد و نحوه مصرف داروی فورمترول

داروی فورموترول (Formoterol) یک نایژه گشای طولانی اثر است که به عنوان درمان طولانی مدت (نگهدارنده) برای پیشگیری یا کاهش خس‌خس‌سینه و تنگی نفس ناشی از آسم یا نوعی بیماری ریوی مزمن (بیماری مزمن انسدادی ریه-COPD که شامل برونشیت مزمن و آمفیزمی نیز می‌باشد) استفاده می‌شود. اگر داروی مورد استفاده شما (مانند کورتیکوستروئید استنشاقی) برای کنترل علائم آسم کافی نباشد، فقط از این دارو به صورت طولانی مدت باید استفاده شود. این دارو به تنهایی برای درمان آسم  مورد استفاده قرار نمی گیرد، برای اطلاع از جزئیات بخش هشدار را مطالعه کنید.

فورمترول عضلات مجاری تنفسی را آرام می‌کند و باعث تسهیل فرآیند تنفس می‌شود. کنترل علائم مشکلات تنفسی می‌تواند در وقت کار و تحصیل بیماران صرفه جویی کند. این دارو برای پیشگیری از مشکلات تنفسی ورزشی (برونکواسپاسم ورزشی-EIB) نیز استفاده می‌شود، اما برای درمان حملات ناگهانی یا حاد آسم کاربردی ندارد و در این موارد باید یک دارو یا اسپری سریع‌الاثر استفاده شود. 

فورموترول جایگزین کورتیکوستروئید‌های استنشاقی یا خوارکی (مانند بکلومتازون، فلوتیکازون، پردنیزون) نیست و می بایست همراه با یک داروی دیگر نگهدارنده آسم (مانند کورتیکوستروئید‌های استنشاقی) استفاده شود . مصرف این دارو در همراهی با سایر اسپری‌های بتا آگونیست طولانی اثر (مانند آرفورموترول، سالمتول) ممنوع است، چون خطر بروز عوارض جانبی به شدت افزایش می‌یابد. توصیه می‌شود کودکان و نوجوانانی که برای درمان آسم به این دارو نیاز دارند، از داروی ترکیبی فورموترول-بودزونید استفاده کنند، در مورد امکان استفاده از این دارو با پزشک کودکتان صحبت کنید.

بروشور اطلاعات دارویی ارائه شده توسط شرکت سازنده را به دقت مطالعه کرده و روش استفاده از این دارو را بیاموزید. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با داروساز مشورت کنید.

فورمترول به صورت کپسول است، اما این کپسول خوراکی نیست و می بایست محتوای کپسول را به کمک دستگاه استنشاق کنید. معمولا ۱ کپسول، دو بار در روز (صبح و بعد از ظهر) یا بر اساس تجویز پزشک مصرف می شود. این دارو را به وسیله دستگاه استنشاق مخصوص استفاده کرده و حداقل میان هر نوبت از مصرف دارو ۱۲ ساعت فاصله بگذارید. هر بار که دارو را مجدد خریداری می‌کنید از دستگاه جدید استفاده کنید و دستگاه قدیمی را دور بیاندازید و همراه با این دارو از دمیار استفاده نکنید.

تا پیش از مصرف کپسول، آن را در فویل بسته‌بندی نگهدارید. پیش از تماس با کپسول دستانتان را بشویید و کاملا خشک کنید. دارو را از طریق سری دستگاه به سرعت و عمیق استنشاق کنید. بعد از مصرف دستگاه را باز کنید و از خالی بودن کپسول اطمینان حاصل کنید. اگر کپسول خالی نشده است دستگاه را ببندید و باقیمانده دارو را مجددا استنشاق کنید. دقت کنید که به داخل دستگاه ندمید. 

اگر از فورمترول (Formoterol) به منظور پیشگیری از آسم ورزشی (برونکواسپاسم) استفاده می‌کنید دارو را حداقل ۱۵ دقیقه قبل از ورزش مصرف کنید و تا حداقل ۱۲ ساعت بعد، دیگر از دارو استفاده نکنید. اگر در حال حاضر روزی دوبار از این دارو استفاده می‌کنید نیاز به استفاده بیشتر نمی‌باشد.

لازم است که پیش از مصرف این دارو بیماری آسم پایدار شده باشد (تشدید شونده نباشد). برای اطلاع از جزئیات بیشتر با پزشک مشورت کنید و اگر همزمان از داروی استنشاقی دیگری هم استفاده می‌کند، بین مصرف هر دارو حداقل یک دقیقه صبر کنید.

بین اسپری های مصرف روزانه (داروی نگهدارنده) و اسپری های موارد اورژانسی(داروی سریع‌الاثر) تمایز قائل شوید و تحت شرایط زیر، در اسرع وقت با پزشک مشورت کنید:

• سرفه یا تنگی نفس جدید یا تشدید شونده
•  خس‌خس سینه
•  افزایش خلط
•  تشدید نتایج دستگاه پیک فلومتر
•  تنگی نفس در نیمه شب
•  افزایش مصرف اسپری سریع‌الاثر (بیشتر از ۲ روز در هفته)
•  عدم عملکرد صحیح اسپری سریع‌الاثر

همچنین توصیه می شود که تشخیص مشکلات حاد قابل درمان در منزل و موارد نیازمند مداخلات پزشکی را بیاموزید.

مصرف مقادیر بالای فورموترول (Formoterol) کارایی آن را کاهش داده و عوارض جانبی حاد را افزایش می‌دهد، بنابراین میزان مصرف دارو را خودسرانه افزایش ندهید و بدون هماهنگی با پزشک تغییری در دوز سایر داروهای آسم‌ (مانند کورتیکوستروئید‌های استنشاقی نظیر بکلومتازون) ایجاد نکنید. همچنین اگر در اثر مصرف طولانی مدت از عملکرد فورمترول کاسته شده است و یا نیاز به تغییر میزان مصرف دارید، فورا با پزشک صحبت کنید. اگر به صورت منظم از داروهای نایژه‌گشای کوتاه اثر استفاده می‌کنید (مثلا هر ۶ ساعت) در زمان مصرف این دارو باید مصرف آن‌ها را متوقف کنید.

در صورت مشاهده علائم تشدید آسم ازجمله موارد زیر، فورا به پزشک مراجعه کرده و میزان مصرف فورمترول را افزایش ندهید:

• داروهایی که تا به حال مصرف می‌کرده‌اید دیگر برای کنترل علائم کافی نیستند
• تاثیر اسپری سریع‌ الاثر کم شده است
• دفعات استفاده از اسپری سریع الاثر افزایش یافته است(مثلا بیش از ۴ پاف در روز یا بیشتر از ۱ اسپری در هر ۸ هفته)

موارد احتیاطی در مصرف کپسول فورموترول

پیش از مصرف این دارو، در صورت حساسیت به آن یا نایژه‌گشاهای مشابه (مانند آلبوترول، آرفورموترول، متاپروترنول، سالمترول) یا داروهای سیمپاتومیمیک (مانند اپینفرین، سودوافدرین) یا هر ماده غذایی یا دارویی دیگر، به پزشک اطلاع دهید. ممکن است که برخی از مواد سازنده این دارو باعث بروز حساسیت و یا سایر مشکلات شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با داروساز صحبت کنید و سابقه پزشکی خود را به خصوص در موارد زیر به اطلاع پزشک برسانید:

• بیماری قلبی (مانند ضربان قلب نامنظم، آنژین)
• فشار خون بالا
• پرکاری تیروئید
• تشنج
• دیابت
• مشکلات سوخت و ساز (مانند کتواسیدوز)
•  اتساع عروق
• تومور غده آدرنال (فئوکروموسیتوما)

فورمترول می تواند بر ریتم قلب تاثیر بگذارد و باعث طولانی  شدن QT شود. طولانی  شدن QTباعث بروز علائمی (مانند سرگیجه شدید، غش) و در موارد نادر باعث ضربان قلب نامنظم و تند حاد می شود که گاهی برای جان بیمار خطر آفرین است. این علائم نیاز به رسیدگی فوری پزشکی دارند. ابتلا به برخی از بیماری‌ها و مصرف سایر داروهای طولانی کننده QT، خطر بروز این شرایط را افزایش می دهند. بنابراین، پیش از مصرف  این دارو پزشک را از تمامی داروهای مصرفی و شرایط پزشکی نظیر موارد زیر مطلع نمائید:

• مشکلات قلبی (نارسایی قلبی، ضربان قلب کند، طولانی شدن QT در تست نوار قلب)
• سابقه خانوادگی برخی از مشکلات قلبی (طولانی شدن QT در تست نوار قلب، ایست قلبی)

کمبود پتاسیم یا منیزیم نیز خطر طولانی شدن QT را افزایش می‌دهد، این خطر در صورت مصرف برخی از داروها (مانند مدرها) یا ابتلا به مشکلاتی نظیر تعریق، اسهال یا استفراغ شدید نیز افرایش می یابد. لذا، در مورد مصرف ایمن این دارو با پزشک مشورت کنید.

فورمترول باعث بروز احساس گیجی می‌شود. الکل یا ماری جوانا (حشیش) نیز چنین اثری دارند. توصیه می شود بعد از مصرف این دارو از رانندگی یا انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری دارند خودداری کرده، از مصرف نوشیدنی های الکلی و مواد مخدر بپرهیزید.

پیش از انجام عمل جراحی پزشک یا دندانپزشک را در جریان تمامی داروهای مصرفی خود (شامل داروهای نسخه‌ای، ‌بدون نسخه و محصولات گیاهی)‌ قرار دهید.

ممکن است که سالمندان نسبت به عوارض جانبی این دارو بخصوص طولانی شدن QT حساس‌تر باشند و پیشنهاد می شود تجویز این دارو در سالمندان با احتیاط بیشتری همراه شود.

عوارض جانبی داروی فورمترول

برخی عوارض متداول مصرف این دارو عبارت‌اند از:

• لرزش
• تهوع
• سردرد
• سرگیجه
• عصبانیت
• خشکی دهان
• دلپیچه
• خستگی
• مشکل خواب
• گرفتگی صدا

اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز اطلاع دهید و به یاد داشته باشید که  این دارو با سنجش نسبت مزایا به معایب تجویز شده است و بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می کنند عوارض جانبی جدی ندارند.

به منظور کاهش خشکی دهان آب‌نبات (بدون قند) یا تکه یخ بمکید، آدامس (بدون قند) بجوید، آب بنوشید و یا از جایگزین‌های بزاق استفاده کنید.

این دارو می‌تواند فشار خون شما را افزایش دهد، از این رو توصیه می شود به صورت منظم فشار خونتان را اندازه بگیرید و در صورت بالا بودن نتایج پزشک را مطلع کنید.

در صورت بروز عوارض جانبی حاد زیر فورا پزشک را مطلع کنید:

• تنفس سریع
• ضعف یا گرفتگی عضلات
• افزایش تشنگی یا ادرار

در صورت بروز عوارض جانبی بسیار حاد زیر فورا به پزشک مراجعه کنید:

• درد سینه
• ضربان قلب نامنظم یا تند
• سرگیجه شدید
• غش

در موارد نادر افراد بعد از مصرف این دارو دچار خس‌خس سینه و مشکلات تنفسی ناگهانی می‌شوند. در صورت بروز این مشکل از اسپری سریع‌الاثر استفاده کرده و فورا به پزشک مراجعه کنید.

به ندرت ممکن است که مصرف این دارو باعث بروز حساسیت بسیار شدید شود. از این رو در صورت بروز علائم حساسیت شدید فورا به پزشک مراجعه کنید:

• راش پوستی
• خارش یا تورم (بخصوص در صورت، زبان، گلو)
• سرگیجه شدید
• تنگی نفس

این مقاله تمام عوارض جانبی احتمالی این دارو را پوشش نمی دهد، لذا در صورت مشاهده سایر عوارض جانبی با پزشک تماس بگیرید.

فراموشی و مصرف بیش از حد کپسول فورموترول

اگر یک نوبت از مصرف این دارو را فراموش کردید، از مصرف دوز فراموش شده صرف نظر کنید. نوبت بعدی را سر وقت مصرف کنید و میزان آن را دو برابر نکنید.

مصرف خوراکی این دارو تاثیری ندارد و می تواند خطرناک نیز باشد. لذا اگر فردی دچار اوردوز شده است و عوارض حادی مانند بی‌هوشی یا تنگی نفس دارد با ۱۱۵ تماس بگیرید، یا در سایر موارد فورا به پزشک مراجعه کنید. سایرعلائم اوردوز با فورموترول عبارت‌اند از:

• درد سینه
• ضربان قلب نامنظم یا تند
• عصبانیت شدید
• گیجی شدید
• غش
• تشنج
• گرفتگی شدید عضلات

نکات مهم در مصرف داروی فورموترول

این دارو برای بیماری فعلی شما تجویز شده است، لذا از مصرف آن در موارد مشابه یا توصیه به دیگران اکیدا خودداری کنید.

لازم است که در طول مصرف این دارو برخی از تست‌ها (مانند فشار خون، ضربان قلب، نوار قلب، عملکرد ریه) انجام شود. در تمامی ملاقات های پزشکی و آزمایشگاهی‌، به طور منظم حضور داشته باشید.

از تماس با مواد حساسیت‌زا یا محرک مانند دود، دانه گرده، موی حیوانات، گرد و غبار یا کپک خودداری کنید. این مواد می توانند موجب تشدید مشکلات تنفسی شوند.

روش استفاده از پیک فلومتر را بیاموزید، روزانه از آن استفاده کنید و تشدید مشکلات تنفسی (مانند نتایج در محدوده زرد-قرمز، افزایش استفاده از اسپری سریع‌الاثر) را فورا به پزشک اطلاع دهید..

شرایط نگهداری از کپسول فورموترول

فورمترول را در دمای اتاق بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد و به دور از گرما و رطوبت نگهدارید. تمامی داروها را  از دسترس اطفال و حیوانات خانگی دور کنید.

هیچ دارویی را در فاضلاب تخلیه نکنید، اگر دوره مصرف داروی تمام شد و یا تاریخ مصرف آن به پایان رسید، باقیمانده دارو را به سطل زباله بیاندازید.