دکسپانتنول

دکسپانتنول(Dexpanthenol) از خانواده داروهای موثر بر پوست و غشای مخاطی و مرطوب کننده‌ای است که برای درمان خارش، زخم، گزیدگی حشرات، ادرار سوختگی، خراشیدگی، اگزمای خفیف، زخم بستر و ضایعات خشک مورد مصرف قرار می گیرد. مکانیسم عمل دکسپانتنول بر حفظ رطوبت لایه خارجی پوست استوار است. این دارو در اشکال قطره چشمی، کرم و پماد موضعی، آمپول و اسپری بینی ساخته می شود که فرم های کرم موضعی 5% دکسپانتنول، آمپول 500 میلی گرم بر 2 میلی لیتر دکسپانتنول، اسپری بینی3% دکسپانتنول، پماد 5% دکسپانتنول در بازار دارویی کشور ما موجود هستند. دکسپانتنول مطابق با دستور پزشک یا درمواقع نیاز و ترجیحا روی پوست مرطوب استفاده می شود و اغلب بطور ایمن و بدون عوارض جانبی قابل استفاده است، فقط ممکن است عوارضی نظیر سوزش، قرمزی یا تحریک جزئی بروز کند. مصرف دکسپانتنول در اشخاص مبتلا به حساسیت مفرط به آن و همینطور افراد دارای بریدگی، عفونت یا زخم پوستی نیازمند احتیاط بیشتری است. دکسپانتنول تداخلات دارویی قابل توجهی ندارد.

موارد استفاده دکسپانتنول

دکسپانتنول به عنوان یک مرطوب کننده برای درمان یا پیشگیری از خشکی، زبری، پوسته پوسته شدن، خارش پوست و تحریکات جزئی پوست (مانند ادرار سوختگی، سوختگی پوست در اثر پرتودرمانی) استفاده می شود. مرطوب کننده ها موادی هستند که پوست را نرم و مرطوب می کنند و خارش و پوسته پوسته شدن پوست را کاهش می دهند. برخی از محصولات (مانند اکسید روی، وازلین سفید) اغلب برای محافظت از پوست در برابر تحریک (مانند رطوبت) استفاده می شود. خشکی پوست به دلیل از دست رفتن آب در لایه بالایی پوست ایجاد می شود. مرطوب کننده ها با تشکیل یک لایه روغنی در بالای پوست و حفظ آب در این لایه عمل می کنند. پترولاتوم، لانولین، روغن معدنی و دایمتیکون از جمله مرطوب کننده های رایج هستند و مرطوب کننده هایی مثل گلیسیرین، لسیتین و پروپیلن گلیکول، آب را به لایه بیرونی پوست می کشند. بسیاری از محصولات پوستی دارای موادی (از جمله اوره، اسیدهای آلفا هیدروکسی مانند اسید لاکتیک، سیتریک یا گلیکولیک و آلانتوئین) هستند که ماده شاخی (کراتین) را  نرم می کند. کراتین لایه بالایی سلول های پوست را در کنار هم نگه می دارد و مرطوب نگه داشتن آن موجب ریزش سلول‌های مرده پوست شده و در حفظ رطوبت پوست و صاف تر و نرم تر شدن آن موثر است.

نحوه استفاده از دکسپانتنول

برای استفاده از دکسپانتنول طبق دستورالعمل پزشک پیش بروید، تمام راهنمایی های موجود بر روی بسته بندی محصول را دنبال کنید و اگر سوالی دارید، از پزشک یا داروساز بپرسید.

برخی از محصولات دکسپانتنول باید قبل از استفاده تکان داده شوند، با بررسی برچسب روی محصول از لزوم این کار مطلع خواهید شد. دکسپانتنول را در صورت نیاز یا طبق دستور روی برچسب یا مطابق با توصیه پزشک روی نواحی آسیب دیده پوست استفاده کنید. دفعات مصرف دکسپانتنول به نوع محصول و وضعیت پوست شما بستگی دارد. برای درمان خشکی دست‌ها باید پس از هر بار شستن دست ها از این محصول استفاده کنید.

اگر از دکسپانتنول برای کمک به درمان ادرار سوختگی استفاده می کنید، قبل از استفاده، ناحیه زیر پوشک را به خوبی تمیز کنید و اجازه دهید خشک شود.

اگر از دکسپانتنول برای درمان سوختگی پوست در اثر اشعه استفاده می کنید، جهت اطلاع از مصرف دکسپانتنول پیش یا پس از پرتودرمانی با پرسنل پرتودرمانی مشورت کنید.

برای استفاده صحیح از دکسپانتنول تمام دستورالعمل های روی برچسب را دنبال کنید و از تماس دارو با نواحی حساس مانند چشم‌ها، داخل دهان یا بینی و ناحیه واژن یا کشاله ران؛ مگر به تحویز پزشک خودداری کنید. دکسپانتنول را در نواحی مثل روی صورت؛ قسمت های ترک خورده، تحریک شده، خراشیده یا تراشیده شده بکار نبرید و برای اطلاع از جزئیات بیشتر با پزشک خود و یا مسئول داروخانه مشورت کنید.

جهت بهره‌گیری هرچه بیشتر از آثار درمانی دکسپانتنول، به طور منظم از آن استفاده کنید. توصیه می شود دکسپانتنول را بعد از حمام یا دوش گرفتن و در حالی که پوست هنوز مرطوب است استفاده کنید، چون اکثر مرطوب کننده ها برای عملکرد بهتر به آب نیاز دارند. اگر دکسپانتنول را برای بهبود پوست های خیلی خشک استفاده می کنید، ممکن است به شما توصیه شود که قبل از استفاده از محصول، آن ناحیه را خیس کنید. حمام کردن یا شستشوی طولانی و مکرر با آب گرم خشکی پوست را تشدید می کند.

اگر علی رغم مصرف دکسپانتنول، خشکی پوست شما ادامه یافت یا بدتر شد، یا اگر فکر می کنید ممکن است مشکل پزشکی جدی داشته باشید، فورا به پزشک مراجعه کنید.

موارد احتیاطی و هشدارهای مصرف دکسپانتنول

قبل از استفاده از دکسپانتنول اگر به هر یک از مواد تشکیل دهنده محصول حساسیت دارید، یا اگر آلرژی دیگری دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است در ساخت دکسپانتنول از مواد غیر فعالی استفاده شده باشد که می توانند باعث واکنش های آلرژیک یا مشکلات دیگر شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک یا داروساز صحبت کنید و اگر دچار بریدگی،عفونت یا زخم پوست هستید، پیش از استفاده از دکسپانتنول پزشک را در جریان بگذارید.

برخی از مواد (مثل مواد نگهدارنده، عطرها) می توانند موجب افزایش حساسیت نسبت به آفتاب شوند، لذا برچسب روی محصول را بررسی کنید و برای اطلاع از لزوم انجام اقدامات احتیاطی حین قرار گرفتن در معرض آفتاب، با پزشک یا داروساز مشورت کنید. توصیه می شود که زمان ماندن در معرض نور خورشید را محدود کنید، از اتاق های برنزه کننده و لامپ های آفتابی استفاده نکنید، در خارج از منزل از کرم های ضد آفتاب استفاده کرده و لباس های محافظ بپوشید. همچنین اگر دچار آفتاب سوختگی یا تاول یا قرمزی پوست شدید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

برخی از محصولات دکسپانتنول می توانند موجب تشدید آکنه شوند، لذا اگر پوست شما مستعد جوش زدن است، روی برچسب محصول به دنبال کلمه «غیر کومدوژنیک» (غیرجوش زا) باشید. همچنین این احتما وجود دارد که لباس هایتان در برخورد با برخی از محصولات دکسپانتنول دچار لک یا تغییر رنگ شوند، برای اطلاع از جزئیات بیشتر با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

عوارض جانبی دکسپانتنول

اکثر مرطوب کننده های پوستی را می توان به طور ایمن و موثر و بدون عوارض جانبی استفاده کرد. با این حال ممکن است سوزش، قرمزی یا تحریک جزئی پوست رخ دهد. اگر هر یک از این اثرات ادامه داشت یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز اطلاع دهید.

در صورت بروز عوارض جانبی جدی از جمله: تغییرات غیرعادی در پوست (مانند سفید شدن یا نرم شدن یا مرطوب شدن زیاد)، علائم عفونت پوست فورا به پزشک اطلاع دهید.

 واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نادر است. با این حال، در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، مانند: بثورات پوستی، خارش یا تورم (به ویژه در صورت، زبان، گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

این مطلب دربرگیرنده لیست کاملی از عوارض جانبی احتمالی دکسپانتنول نیست. اگر متوجه عوارض جانبی دیگری شدید که در بالا ذکر نشده است، با پزشک خود تماس بگیرید.

مصرف بیش از حد دکسپانتنول 

اگر کسی با مصرف بیش از حد دکسپانتنول دچار بحرانهای پزشکی مانند غش، مشکل تنفسی و شرایط اورژانسی شد بلافاصله با مرکز 115 تماس بگیرید یا وی را به نزدیکترین مرکز درمانی انتقال دهید.

فراموشی دوز مصرفی دکسپانتنول

اگر یک نوبت از مصرف دکسپانتنول را فراموش کردید به محض یادآوری آنرا مصرف کنید. اما اگر زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده، نوبت فراموش شده را نادیده بگیرید و از دوبرابر کردن دوز بعدی اجتناب کنید.

شرایط نگهداری دکسپانتنول 

برندهای مختلف دکسپانتنول نیازهای نگهداری متفاوتی دارند، برای اطلاع از این دستورالعمل ها بسته محصول برند مصرفی خود را بررسی کرده یا با داروساز مشورت کنید. تمام داروها را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.