نارسایی کلیه و بیماری های آن

نارسایی کلیوی یا بیماری های کلیه

تفاوت اساسی بین نارسایی کلیه و بیماری های کلیه وجود دارد. نارسایی کلیه به معنی عدم کارکرد صحیح اندام است. در صورتی که بیماری کلیه به معنی وجود یک علت خارجی و مختل کردن عملکرد کلیه است. هرچند که در بسیاری از منابع و گفتارها این دو واژه به جای هم قرار میگیرند اما توضیح این موضوع برای داروبین و با توجه به خط مشی داروبین که عدم تکرار و پرهیز از به کار بردن اشتباهات رایج است، ضروری است.

آناتومی و تصاویر کلیه

کلیه به شکل لوبیا و در پهلو ها قرار دارد. همانطور که پیش تر بیان شد دفع مواد زاید مانند نمک و اوره بر عهده این عضو مهم ماست. در بدن یک فرد سالم یک جفت از این عضو وجود دارد. با دفع مواد زاید عملا خون ما پاک میگردد. با همین توضیح میتوان متوجه شد که اگر کلیه بیمار گردد در آن صورت یک سلسله بیماری های مرتبط با خون، بینایی و حتی قلبی و عروقی رخ دهد.

سلول های تشکیل دهنده کلیه را نفرون میگویند و در افراد سالم و بالغ تعداد نفرون ها بیش از 1 میلیون است. یکی از علل بیماری ها و نارسایی های کلیه کم شدن تعداد نفرون ها در کلیه فرد است که میتواند سبب بروز مشکل برای فرد گردد.

انواع بیماری ها و نارسایی های کلیوی

کلیه میتواند بر اندام های دیگر تاثیر بسیار زیادی بگذارد و عملکرد آنها را دچار مشکل کند. مهمترین بیماری های کلیه در ادامه بیان میگردد.

عفونت کلیه

یکی از بیماریهای کلیوی که درصد بالایی از افراد میتوانند در طول زندگی خود تجربه کنند، عفونت کلیه و مجاری ادرار است. این نوع از بیماری کلیه به علت ویروس یا باکتری میتواند اتفاق بی افتد. پیلونفریت که نام علمی عفونت کلیه است در دسته بیماری های کلیه و مجاری ادرار قرار میگیرد.

علائم مختلفی در عفونت کلیه ها وجود دارد که شایع ترین آنها عبارت اند از ؛ تب و لرز، درد ناحیه شکم و پهلو ها و استفراغ میباشد. یکی از علائم شایع در بیماری های کلیه همین سه علامت میباشد. در واقع با دچار شدن به بیماری و نارسایی کلیوی افراد در بسیاری از مواقع دچار علائم:

• تب
• حالت تهوع
• درد ناحیه شکم

میگردند. بنابراین همواره برای تشخیص مناسب عفونت کلیوی باید سایر علائم را نیز در نظر گرفت. معمولا در تشخیص این دسته از بیماری ها، آزمایش خون، کشت ادرار و سونوگرافی در دستور کار پزشک قرار میگیرد تا وی بتواند تشخیص مناسبی بین عفونت کلیوی و سایر بیماری های مجاری ادرار بدهد.

درمان عفونت کلیوی معمولا با تجویز آنتی بیوتیک ها آغاز میشود اما اگر شدت درگیری کلیه با بیماری زیاد باشد ممکن است پزشک تزریق وریدی را برای بیمار تجویز کند. نوشیدن مایعات و استراحت کردن میتواند در بهبود این نوع از بیماری کلیه کمک بسیاری کند.

سنگ کلیه

یکی دیگر از بیماری های کلیه بسیار شایع، سنگ کلیه است. سنگ کلیه در واقع وجود اجسام خارجی(سنگ مانند) در مجاری کلیه است که سبب میشود تا دفع بیمار به راحتی انجام نشود. علت به وجود آمد سنگ در کلیه ته نشین شدن برخی از مواد در مجاری به علت خشک بودن ناشی از کم آبی در کلیه ها است. در واقع همانند ته نشین شدن گل به علت تبخیر آب، مواد عالی و معدنی غیر محلول در آب نیز در کلیه ها رسوب میکنند و اجسامی سنگ مانند به رنگ های زرد و سفید و با رویه ای صاف یا خشن، در کلیه ها ایجاد میکنند. در حال حضر روشهای مختلفی برای درمان بیماری سنگ کلیه وجود دارد و خوشبختانه این بیماری خطری برای حیات بیمار ندارد.

تکرر ادرار و پرپیشابی

بین پر پیشابی و تکرر ادرار تفاوت وجود دارد. در واقع هر یک از این دو خود نوعی بیماری کلیوی به حساب می آیند. البته در اینجا بهتر است تا از واژه نارسایی کلیوی استفاده شود. در حالت پرپیشابی، حجم ادرار بیش از حد معمول است و در حالت تکرر ادرار فرد بارها برای تخلیه کردن مثانه خود به دستشویی میرود. پرپیشابی و تکرر ادرار میتوانند به علت بیماری های دیگر مانند دیابت یا بزرگ شدن پروستات اتفاق بی افتند یا میتوانند به علت یک بیماری کلیه رخ دهند.

کیست کلیه

کیست ها معمولا یک غشاء پر از مایع هستند که در اطراف کلیه قرار میگیرند. در بسیاری از مواقع کیست های کلیه بیماری جدی برای کلیه به حساب نمی آیند اما به هر حال نیاز به برداشتن و برطرف شدن دارند. برخی از بیماری های کلیوی سبب ایجاد کیست میگردند. در بعضی از موارد علائم خاصی برای این بیماری کلیوی وجود ندارد اما همانند بسیاری از نارسایی های کلیوی علائمی نظیر؛ درد شکم و پهلو، تب و مشکل در ادرار کردن از علائم شایع کیست کلیوی است.

نارسایی کلیه

اگر در عملکرد کلیه ها و نفرونها که سلول های تشکیل دهنده آن هستند مشکلی پیش بیاید عملکرد کلیه ها تحت شعاع قرار میگیرد و در اصطلاح کلیه ها دچار نارسایی شده است. همان طور که قبلا بیان شد در بسیار از مقالات بین نارسایی و بیماری کلیه تفاوت قائل نیستند با اینکه این تفاوت هم در معنی و هم در انواع وجود دارد. نارسایی های کلیه در چند نوع طبقه بندی میشوند:

• نارسایی های حاد کلیه: فواصل زمانی اختلال کلیه ها کم است.
• نارسایی های مزمن کلیه: فرد بدون علامت دارای کلیه با عملکرد نا مناسب است.

علت نارسایی کلیه

نارسایی میتواند به علل مختلفی ایجاد شوند:

• دیابت
• فشار خون
• لوپوس
• مشکلات قلبی
• سرطان
• چاقی
• برخی از داروها

تشخیص بیماریهای کلیه

برای تشخیص بیماری های مربوط به کلیه معمولا چهار روش کلی در نظر گرفته میشود:

• تشخیص بالینی
• آزمایش خون
• آزمایش ادرار
• سونوگرافی کلیه

هر یک از این موارد بالا میتوانند مکمل روش های دیگر باشند و در نتیجه معمولا پزشکان هر چهار روش را بصورت همزمان برای تشخیص بیماری کلیوی مورد استفاده قرار میدهند. به طور مثال وجود پروتئین در خون میتواند سبب وجود مشکل برای فرد شود.

وجود مقادیر زیادی از پروتئین در خون نشانه چه بیماری کلیوی است؟

پروتئینوری بیماری است که در اثر وجود مقادیر بالای پروتئین در خون به وجود بیاید.  این بیماری نشانه آن است که کلیه به درستی مواد زائد را از بدن دفع نمیکند. در واقع در این حالت کلیه اجازه دفع بیش از حد مواد معدنی و پروتئین را داده است. در صورتی که فرد به بیماری پروتئینوری کلیوی مبتلا شود میتواند علائمی مانند: تنگی نفس، خستگی و حتی گرفتگی عضلات در خواب را تجربه کند.

انواع درمان بیماری های کلیه

در درمان بیماریهای کلیه معمولا سه روش درمانی مورد استفاده قرار میگیرد:

1. دارویی
2. جراحی غیر تهاجمی
3. جراحی

در مورد درمان های غیر تهاجمی میتوان دیالیز کلیه را به عنوان یکی از روشهای معروف نام برد. اما واقعا دیالیز کلیه چیست؟ این سوالی است که در ادامه مطلب در داروبین میخوانیم.

دیالیز چیست؟

وظیفه کلیه در بدن کمک به دفع مواد زائد در خون و اصطلاحا تصفیه خون است. اگر کلیه نتواند به هر علتی مانند نارسایی کلیه، خون را  به درستی پالایش کند به کمک دیالیز مواد زائد در بدن دفع میشود. روش انجام دیالیز را اگر بخواهیم به سادگی تشریح کنیم اینگونه است که خون بوسیله لوله وارد یک دستگاه میگردد و سپس به کمک روشهای درمانی پاکسازی بر روی آن انجام میشود. بدیالیز ممکن است ساعت ها طول بکشد اما این روش روشی بسیار کارآمد و کمک کننده برای ادامه حیات در بیماران دچار به نارسایی کلیه میباشد. به صورت کلی دونوع دیالیز داریم؛ همودیالیز و دیالیز صفاقی(لایه پوشاننده اعضای درون شکم).

دیالیز میتواند ناراحتی ها و عوارضی را در پی داشته باشد. بیشتر کسانی که به علت نارسایی کلیه برای درمان مراجعه میکنند بعد از دیالیز دچار گرفتگی عضلات و درد میشوند.

پیوند کلیه

به علت های مختلف درمان نارسایی کلیه ممکن است موفقیت آمیز نباشد. در این شرایط پیوند کلیه در دستور کار قرار میگیرد. همانطور که از نام این عمل پیداست در این عمل کلیه دارای نارسایی از بدن جدا شده و کلیه سالم از فرد دیگری به بدن پیوند میخورد. بعد از عمل پیوند کلیه باید این موارد را حتما رعایت نمود:

• سطح الکترولیت و مایعات
• مصرف داروها
• میزان دفع مواد زائد(ادرار و مدفوع)
• کنترل شرایط عمومی بیمار

سایر عمل های جراحی کلیه

با توجه به شرایط بیمار و میزان نارسایی کلیه ها، ممکن است عمل های جراحی دیگری نیز بر روی کلیه انجام شود. برداشتن کیست کلیه، آندوسکوپی تشخیصی-درمان، باز کردن مجرا و بسیاری دیگر از انواع عمل های جراحی در بیماری های نارسایی کلیه مورد استفاده توسط متخصصان قرار میگیرد. با توجه به اینکه عملهای جراحی بسیار وابسطه به شرح حال بیمار و شرایط کلیه اوست، تنها شخصی که میتواند بدرستی درباره آن تصمیم گیری کند، متخصص میباشد.

داروهای مربوط به کلیه

در مورد نارسایی های کلیه، داروهای مختلفی برای درمان مورد استفاده قرار میگیرد. نارسایی کلیه اگر به معنی انجام درست وظایف در نظر گرفته شود بنابراین داروها در دسته های زیر میتواند طبقه بندی شوند:

1. ادرار آور ها مانند بتانکول
2. ضد سنگ ملیه
3. بهبود دهنده عملکرد کلیه(غیر استروئیدی مانند ناپروکسن و ایبوپروفن، آنتی بیوتیک ها مانند جنتامایسین، ید ها مانند مواد حاجب)

افزایش وزن و نارسایی کلیه

احتباس مایعات دلیل اصلی افزایش وزن در بیماران کلیوی است. شاید این کلمه کمی غریب به نظر  آید اما احتباس به معنی حبس شدن است. همانطور که پیش تر بیان شد وظیفه کلیه دفع مواد زائد در بدن است. این دفع به وسیله مایعات اتفاق می افتد. شرایطی را تصور کنید که نارسایی کلیه سبب عدم دفع مناسب مایعات میگردد. این مایع اضافی در بدن میماند. اضافه وزن ناشی از نارسایی کلیه به همین علت است.

غذاهای مفید برای کلیه

تغذیه یکی از عوامل مهم در حفظ سلامتی کلیه و پیشگیری از نارسایی کلیه است. بصورت کلی حفظ کلیه ها مستلزم نوشیدن مقادیر مناسب مایعات و پرهیز از خوردن غذاهایی است که کلیه را در خطر می اندازد. برای این کار از مصرف زیاد پروتئین، فسفر، پتاسیم و نمک پرهیز کنید. همچنین اگر میخواهید سالم بمانید، ورزش کنید و از کشیدن سیگار دوری کنید، مصرف الکل نیز بشدت بر عملکرد کلیه ها تاثیر منفی میگذارد. اما غذا هایی که میتواند نارسایی کلیه را کنترل کند و عملکرد کلیه ها را بهبود بخشد شامل موارد زیر است:

• عرق آلوئورا
• چای سبززنجبیل و دمنوش آن
• لیمو ترش
• مرکبات
• مایعات
• آب جو(بدون الکل)